Montessori: Μύθοι και πραγματικότητα

Πολύ πρόσφατα κλήθηκα για ακόμη μία φορά να απαντήσω στο γιατί οι μοντεσσοριανοί παιδαγωγοί δεν αγκαλιάζουν τα παιδιά. Και φυσικά η απάντηση ήταν ότι όχι απλά αγκαλιάζουν τα παιδιά, αλλά το κάνουν ολόψυχα και με όλες τους τις αισθήσεις μιας και μελετούν καθημερινά την ανάπτυξή τους και χάρη στο εργαλείο της παρατήρησης τα γνωρίζουν σαν την παλάμη τους. Μια άλλη φορά, μία από τις φοιτήτριες μου με ρώτησε για ποιο λόγο τα παιδιά στα μοντεσσοριανά σχολεία είναι σαν στρατιωτάκια, μια ερώτηση που και πάλι δε μου γινόταν για πρώτη φορά. Και όλα αυτά με κάνουν να αναρωτιέμαι… Πόσα ξέρει στα αλήθεια ο κόσμος για τη μοντεσσοριανή μέθοδο και πόσοι μύθοι πρέπει να καταρριφθούν για να υπάρξει μια ξεκάθαρη και όχι διαστρεβλωμένη εικόνα για τη μοντεσσοριανή εκπαίδευση στην προσχολική ηλικία.

Μην πιέζετε το νήπιο παιδί σας να μάθει γραφή και ανάγνωση

Ας αρχίσουμε λοιπόν καταρρίπτοντας τον πρώτο μύθο:

Ναι, στη μοντεσσοριανή παιδαγωγική επιτρέπεται οι παιδαγωγοί να αγκαλιάζουν τα παιδιά. Και οι αγκαλιές τους είναι σίγουρα η πιο ασφαλής τοποθεσία μετά της μαμάς και του μπαμπά, μιας και τις δίνουν απλόχερα κάθε φορά που το παιδί τις έχει ανάγκη. Πώς θα μπορούσε εξάλλου να μη δίνεται με γενναιοδωρία αυτή η αγκαλιά, όταν η σύνδεση με αυτά τα πρόσωπα είναι τόσο έντονη και για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα; Μην ξεχνάμε πως στα μοντεσσοριανά περιβάλλοντα τα παιδιά δεν αλλάζουν κάθε χρόνο τάξη και έτσι παραμένουν στον ίδιο χώρο, με τα ίδια σταθερά πρόσωπα για παραπάνω από μια χρονιά, ενδεχομένως για δυο ή και τρεις χρονιές συνεχόμενες.

Μύθος νούμερο δύο: λίγο καιρό πριν μια φοιτήτρια μου με ρώτησε για ποιο λόγο τα παιδιά στις μοντεσσοριανές τάξεις είναι σα στρατιωτάκια.

Αυτό λοιπόν που κάποιος ορίζει ως παιδί- στρατιωτάκι, δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα παιδί με εσωτερική τάξη, που έχει εναρμονιστεί με το περιβάλλον του. Ένα παιδί γεμάτο χάρη, που ξέρει πώς να αυτοεξυπηρετείται, πώς να είναι λειτουργικό στον χώρο και πώς να λύνει καθημερινά προβλήματα.

Αυτό το παιδί χαρακτηρίζεται από αυτοπειθαρχία, υπομονή, σεβασμό για τους γύρω του και πάνω απ’ όλα για τον ίδιο του τον εαυτό. Ναι, αυτό το παιδί στα μάτια κάποιου που δε γνωρίζει ίσως δείχνει ένα παιδί που λειτουργεί με μηχανικές κινήσεις, ωστόσο, αν παρατηρήσει κανείς προσεκτικά θα δει ότι πρόκειται για μια ολοκληρωμένη οντότητα που λειτουργεί με πλήρη αυτονομία στο κατάλληλο περιβάλλον.

Μύθος νούμερο 3: Η μοντεσσοριανή παιδαγωγική είναι για παιδιά με αναπηρία.

Αλλά πού να οφείλεται άραγε αυτός ο μύθος; Αυτή η αντίληψη υπάρχει ακόμη και σήμερα αφού δεν είναι λίγοι αυτοί που δε γνωρίζουν αρκετά γύρω από τη μοντεσσοριανή φιλοσοφία. Ο μύθος αυτός δημιουργήθηκε μιας και πράγματι η δρ Μαρία Μοντεσσόρι ξεκίνησε την εργασία της με παιδιά που χαρακτηρίζονταν από κάποια αναπηρία και χρησιμοποιώντας το υλικό της αλλά και κάποιες τεχνικές, κατόρθωσε να πετύχει υψηλούς στόχους και σημαντικά μαθησιακά αποτελέσματα γι’αυτά τα παιδιά. Αν λοιπόν αυτά τα παιδιά κατάφεραν να πετύχουν τόσα πολλά, φανταστείτε πόσα μπορεί να κατορθώσει ένα παδί που δεν αντιμετωπίζει δυσκολίες. Έτσι, σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα η μοντεσσοριανή μέθοδος εξαπλώθηκε παντού με τεράστια επιτυχία και απήχηση, και εφαρμόστηκε τόσο σε παιδιά τυπικής όσο και μη τυπικής ανάπτυξης. Δυστυχώς, σε έρευνες που έχουν γίνει στη χώρα μας η άποψη ότι η μοντεσσοριανή εκπαίδευση σχετίζεται αποκλειστικά με παιδιά με ειδικές ανάγκες έχει υψηλά ποσοστά σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη χώρα, πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχει σημαντική έλλειψη σε γνώση, αλλά και ημιμάθεια.

Μύθος νούμερο 4: Η μοντεσσοριανή εκπαίδευση έχει μόνο παιχνίδια

Πρόσφατα άκουσα πάλι έναν μπαμπά να λέει ότι αν το δικό του το παιδί μπει σε ένα μοντεσσοριανό περιβάλλον θα παίζει όλη μέρα και δε θα κάνει τίποτα. Ίσως ο μεγαλύτερος μύθος για την μοντεσσοριανή εκπαίδευση είναι αυτός που σχετίζεται με τα όρια και την ελευθερία. Πράγματι, σε μια μοντεσσοριανή τάξη τα παιδιά είναι ελεύθερα να επιλέξουν τι θα κάνουν, πότε και για πόσο, όμως μην έχετε καμία αμφιβολία ότι αυτή η ελευθερία δε βασίζεται σε πολύ ξεκάθαρα όρια και κανόνες. Το παιδί σε ένα μοντεσσοριανό περιβάλλον χαρακτηρίζεται από ατομική βούληση και ανεξαρτησία, επιλέγει τις δράσεις του και είναι υπεύθυνο για κάθε του επιλογή. Επίσης είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως ένα παιδί που έχει μπει σε μία τέτοια τάξη γνωρίζει από την πρώτη ημέρα κάποιους βασικούς κανόνες και έτσι του είναι ξεκάθαρο ότι δεν επιτρέπεται να βλάψει τόσο τον άλλον, όσο και το περιβάλλον της τάξης. Έτσι, λοιπόν, αυτό το παιδί εναρμονίζεται με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας χάρη στα πολύ συγκεκριμένα αυτά πλαίσια, σέβεται τον εαυτό του και λειτουργεί ανεξάρτητα, χτίζοντας μέρα με τη μέρα τον χαρακτήρα και την ιδιοσυγκρασία του. Εξάλλου, μην ξεχνάμε ότι ένα παιδί γεννιέται με το χάος μέσα του και είναι καθήκον του φροντιστή του να το βοηθήσει, ώστε αυτό το χάος να μετατραπεί σε τάξη. Αυτό δε θα συμβεί εάν δεν ξεκινήσουμε με κάποιους πολύ βασικούς κανόνες που όμως στην πορεία θα το βοηθήσουν να δρα ανεξάρτητο, με ελεύθερη βούληση και ανοιχτή καρδιά για τους γύρω του σε αυτό το πολύ συγκεκριμένο γι’ αυτό πλαίσιο.

Μύθος νούμερο 5: Σε ένα μοντεσσοριανό σχολείο τα παιδιά δεν παίζουν.

«Το παιχνίδι είναι η δουλειά του παιδιού» είπε η δρ. Μαρία Μοντεσσόρι και πώς λοιπόν θα ήταν δυνατόν να μην παίζουν τα παιδιά σε ένα τέτοιο περιβάλλον; Αυτός ο μύθος δε χρειάζεται γεγονότα και αποδείξεις για να καταρριφθεί, μιας και τα παιδιά σε έναν τέτοιο χώρο απολαμβάνουν το παιχνίδι, γίνονται δημιουργικά μέσα από αυτό, μαθαίνουν να επιλύουν προβλήματα, να συνεργάζονται και καλλιεργούν την κριτική τους σκέψη. Εξίσου σημαντικό είναι επίσης ότι περνάνε ένα μεγάλο διάστημα της ημέρας τους σε εξωτερικό χώρο, ανεξαρτήτως των καιρικών συνθηκών πράγμα εξαιρετικά ωφέλιμο για την υγεία του παιδιού αλλά και εν γένει για την παιδική ηλικία και την ανάπτυξη.

Μύθος νούμερο 6: Ο τελευταίος μύθος είναι ότι η μοντεσσοριανή παιδαγωγική εναντιώνεται σε όλους τους φανταστικούς ήρωες.

Πράγματι, το μικρό παιδί μέχρι τα έξι περίπου χρόνια πολλές φορές δυσκολεύεται να διαχωρίσει τη φαντασία από την πραγματικότητα. Θα μπορούσε λοιπόν να υπάρξει ο κίνδυνος τα παιδιά να συγχυστούν ως προς το τι είναι αληθινό και τι όχι ή και ακόμη χειρότερα να θέτουν στόχους που βασίζονται αποκλειστικά σε μυθικά κατορθώματα και υπερήρωες. Όμως, και πάλι η μοντεσσοριανή φιλοσοφία καλωσορίζει οτιδήποτε υπάρχει στην καθημερινότητα του παιδιού, δεν το κατακρίνει και φυσικά δεν το απορρίπτει. Έτσι, υπάρχει χώρος και για τους φανταστικούς ήρωες και για τα κατορθώματα αυτών, με έμφαση όμως στην πραγματικότητα και στον ρεαλισμό. Και αυτό που πραγματικά είναι ιδιαίτερο, είναι πως για έναν μοντεσσοριανό παιδαγωγό ακόμη κι αυτές οι ιστορίες με άκρως φανταστικό περιεχόμενο θα γίνουν εξαιρετικό εργαλείο ώστε το παιδί να αποκομίσει γνώση. Αυτός, λοιπόν, θα χρησιμοποιήσει το ενδιαφέρον του παιδιού ώστε να πλαισιώσει μια δραστηριότητα με συγκεκριμένο μαθησιακό στόχο. Ένα πολύ απλό παράδειγμα: το παιδί τρελαίνεται για τον Spiderman, έτσι οι δασκάλες του θα το παρακινήσουν να γράψει λίγες λέξεις, ή να διαβάσει στους φίλους του την ιστορία έχοντας χρησιμοποιήσει ως γέφυρα το ενδιαφέρον του παιδιού.

Και λίγο πριν κλείσω, πιστεύοντας πως έχω κάνει μια προσπάθεια να καταρρίψω κάποιους από τους μύθους γύρω από τη μοντεσσοριανή παιδαγωγική, θα ήθελα να αφιερώσω αυτό το άρθρο και στις 6 δασκάλες των παιδιών μου, που εκπροσωπούν ό,τι ακριβώς περιέγραψα παραπάνω, που τους αγκαλιάζουν και τους σέβονται και συμβάλλουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στην ανάπτυξη τους καθημερινά. Με ευγνωμοσύνη και πλέον μετά από δυο γεμάτα χρόνια, με αγάπη.

Πέγκυ Τζάννε
German & English Childhood Educator

Μη διστάσεις να μοιραστείς τις σκέψεις σου μαζί μου! Θα με βρεις στο Instagram και TikTok