Πώς ένα μοντεσσοριανό περιβάλλον βοηθάει στην αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού

Σχολικός εκφοβισμός, θυματοποίηση, άγχος, μοναξιά. 4 λέξεις που δυστυχώς συνδέονται άμεσα με τη διεθνή επικαιρότητα και μας προβληματίζουν ολοένα και περισσότερο. Εν καιρώ πολέμου σε γειτονικές χώρες και όμως δε λέμε να εκτιμήσουμε το υψηλής έννοιας αγαθό που έχουμε την τύχη να βιώνουμε καθημερινά, την ειρήνη. Γι’ αυτό το αγαθό μίλησε και η Μ.Μοντεσσόρι, η οποία πίστευε και δίδασκε ότι η εκπαίδευση μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στη δημιουργία ενός πολιτισμού ειρήνης. Πώς, όμως, μπορεί να συμβάλει και στον περιορισμό του σχολικού εκφοβισμού και της ενδοσχολικής βίας;

Καταρχάς, ας δούμε λίγο τι ορίζεται ως σχολικός εκφοβισμός. Τόσο ο όρος σχολικός εκφοβισμός, όσο και ο όρος θυματοποίηση χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν μία κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή, και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολικού πλαισίου. Αυτού του είδους η θυματοποίηση μπορεί να έχει ολέθριες συνέπειες για το παιδί όχι μόνο σωματικά, αλλά και ψυχολογικά.

3 κανόνες που πρέπει να ακολουθούν τα παιδιά

Όλα αυτά είναι λίγο πολύ γνωστά, όμως, και σήμερα θα κάνω μια προσπάθεια να αναδείξω για μια ακόμη φορά την αξία της μοντεσσοριανής παιδαγωγικής και πώς αυτή μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων.

Μέγιστη, λοιπόν, αξία πρέπει να δοθεί στην έννοια της ειρήνης και έτσι, ο σκοπός πρέπει να είναι μια εκπαίδευση με στόχο αυτήν και την ομόνοια που θα προάγει τη συμπερίληψη και τη διαφορετικότητα. Σε ένα μοντεσσοριανό περιβάλλον η ειρήνη εκδηλώνεται και προάγεται μέσα από ευκαιρίες που έχουν τα παιδιά να λύνουν τις διαφωνίες τους σεβόμενοι πάντα τους ‘νόμους’ της τάξης. Οι κανόνες αυτοί είναι οι εξής 3:

1. Σέβομαι τον εαυτό μου
2. Σέβομαι το περιβάλλον
3. Σέβομαι τον άλλον και την εργασία του άλλου

Ακολουθώντας λοιπόν αυτούς τους 3 κανόνες, τα παιδιά γίνονται υπεύθυνα για τις πράξεις τους και μαθαίνουν να συνεργάζονται και να επικοινωνούν αποτελεσματικά μεταξύ τους. Με λίγα λόγια ό,τι χρειάζεται κανείς προκειμένου να αποτελεί ένα ωφέλιμο μέλος μιας κοινωνίας που προοδεύει.

Επίσης το λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται είναι προσεκτικά επιλεγμένο, ώστε να προάγει τη θετική διαπαιδαγώγηση και να συντελεί σε ένα καλό και κόσμιο κλίμα ανάμεσα στα μέλη της κοινότητας. Σε αυτό το περιβάλλον τα παιδιά καταφέρνουν να αντεπεξέλθουν σε αντιξοότητες και συγκρούσεις, οι οποίες πάντα θα υπάρχουν, αλλά θα λύνονται με έναν πολιτισμένο τρόπο.

Επιπλέον, σε μια μοντεσσοριανή τάξη οι παιδαγωγοί ενθαρρύνουν την αναστοχαστική σκέψη (reflection), κάτι που ωθεί τα παιδιά να αναγνωρίσουν αλλά και να ελέγξουν τα συναισθήματά τους, καθώς και να αναλογιστούν τι θα μπορούσαν να είχαν κάνει διαφορετικά σε αντίστοιχη περίπτωση. Αυτό είναι κάτι που προσωπικά με είχε εντυπωσιάσει εξ αρχής, καθώς έβλεπα παιδιά να είναι ικανά να ακολουθήσουν όλα τα βήματα του αναστοχασμού και συγχρόνως ενήλικες να μη γνωρίζουν περί τίνος πρόκειται.

Και έτσι, αναρωτιέμαι… μεγαλώνοντας τέτοια παιδιά, πώς θα μπορούσε να πάει κάτι στραβά; Πώς αυτά τα παιδιά θα γίνουν οι νταήδες ή και τα θύματα σε μια σχολική τάξη και κατ’επέκταση στην κοινωνία; Ας μην ξεχνάμε πως τα παιδιά αυτά έχουν χτίσει την αυτοπεποίθηση τους χάρη στην αυτονομία που έχουν αναπτύξει σε ένα τέτοιο περιβάλλον και που βασίζεται σε συγκεκριμένα όρια και έτσι, θα σεβαστούν αυτόν που έχουν απέναντι τους, αλλά ταυτόχρονα θα απαιτήσουν και τον δικό του σεβασμό. Θα διεκδικήσουν, θα θέσουν τα όρια τους και θα υποστηρίξουν το καλό.

Οι μεικτές ηλικίες παίζουν και εδώ καθοριστικό ρόλο, μιας και τα μεγαλύτερα παιδιά δείχνουν μεγάλη ετοιμότητα στην αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων και στην επίλυση περίπλοκων προβλημάτων. Η δικαιοσύνη, η ενότητα και η ισότητα είναι θέματα που τους αφορούν άμεσα και δε διστάζουν να το δείξουν με κάθε αφορμή και να υπερασπιστούν αυτούς που το έχουν ανάγκη. Τα μικρότερα, λοιπόν, παιδιά παραδειγματίζονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, ακολουθώντας τα χνάρια των μεγαλυτέρων τους και διδάσκονται αληθινά μαθήματα ζωής με στόχο πάντα το πρώτιστο αγαθό για τους λαούς, δηλαδή την ειρήνη.

Και έτσι, τα ξεσπάσματα παιδιών σε αυτά τα σχολεία έχουν πάντα κάποιο λόγο και μια αιτία, είναι σοβαρά ζητήματα προς συζήτηση και δίνεται η απαιτούμενη προσοχή απ’ όλους για το πώς θα μπορούσε το άτομο να διαχειριστεί την κατάσταση ώστε να επιλυθεί ειρηνικά και χωρίς βία. Τα προβλήματα δεν κουκουλώνονται, δεν προσπερνιούνται, δε θάβονται και δεν απασχολούν μόνο ένα μέλος της τάξης, αλλά ολόκληρη την κοινότητα. Και μόλις επιδοθεί λύση στο εκάστοτε περιστατικό τα παιδιά αυτά καλλιεργούν αυτήν την τρομερή δεξιότητα της ενσυναίσθησης και ζουν αρμονικά σε μια μικρή κοινωνία όπου θριαμβεύει το καλό και το δίκαιο.

Βλέπετε… όταν τα παιδιά εκτιμούν τα υπόλοιπα μέλη της μικρής τους κοινότητας, αποκτούν μια ευαισθησία που θα μείνει μαζί τους μια ζωή. Έτσι, σαν ώριμοι ενήλικες θα γνωρίζουν πώς λειτουργεί η κοινωνία και θα έχουν μια ευθύνη που συνοδεύει το να είναι κανείς μέλος του ευρύτερου συνόλου.

Πέγκυ Τζάννε
German & English Childhood Educator

Μη διστάσεις να μοιραστείς τις σκέψεις σου μαζί μου! Θα με βρεις στο Instagram και TikTok