Συχνά, όταν μιλάμε για το πεπτικό σύστημα αναφερόμαστε στον «πεπτικό σωλήνα». Ο όρος αυτός τρόπον τινά περιγράφει σχηματικά το πεπτικό σύστημα εν τω συνόλω.
Κατ’ ουσίαν το πεπτικό σύστημα δεν είναι παρά ένας συνεχής σωλήνας, που ξεκινάει από το στόμα και καταλήγει στον πρωκτό. Ο σωλήνας αυτός δεν είναι σε όλο του το μήκος ομοιόμορφος, αλλά αποτελείται από ανατομικά τμήματα, καθένα εκ των οποίων έχει χαρακτηριστική δομή και εξειδικευμένη λειτουργία. Οι δομές αυτές είναι κατ’ ουσίαν τα όργανα, που συναποτελούν το πεπτικό σύστημα.
Παρακάτω έχουμε μία σχηματική απεικόνιση του πεπτικού μας συστήματος, στην οποία μπορούμε να διακρίνουμε τις βασικές ανατομικές δομές του.
Πώς φθάνουν οι τροφές στο στομάχι μας;
Η τροφή μετά από την κατάποση φθάνει με τη βοήθεια τόσο της βαρύτητας, όσο και των συντονισμένων «προωθητικών» κινήσεων του μυϊκού στρώματος του τοιχώματος του οισοφάγου, στο σημείο, που ο οισοφάγος συνδέεται με το στομάχι, όπου εντοπίζεται ένας κυκλοτερής μυς, ο σφιγκτήρας του οισοφάγου. Ο μυς αυτός – όπως άλλωστε υποδηλώνει και το όνομά του – «περικλείει» τον οισοφάγο στο σημείο αυτό και «σφίγγει» εμποδίζοντας το περιεχόμενο του στομάχου να ανέλθει ξανά στον οισοφάγο.
Αν για κάποιους λόγους η αντίσταση του σφιγκτήρα του οισοφάγου «υπερνικηθεί», τότε το γαστρικό υγρό εισέρχεται στον οισοφάγο. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και συνδέεται με την εκδήλωση της κοινώς αποκαλούμενης «καούρας» (βλ. εικόνα).
Το τοίχωμα του στομάχου περιλαμβάνει και αυτό ένα μυϊκό στρώμα. Χάρη στο μυϊκό αυτό στρώμα, το γαστρικό τοίχωμα εκτελεί συντονισμένες «κυματοειδείς» κινήσεις, που ονομάζονται «περισταλτικές». Δια των κινήσεων αυτών το γαστρικό περιεχόμενο προωθείται προς το λεπτό έντερο.
Γιατί κατά την εγκυμοσύνη επιβραδύνεται η κένωση του στομάχου;
Από ετών, όπως τεκμηριώνεται και από μελέτη του 1992 γνωρίζουμε, πως η κινητικότητα του στομάχου μειώνεται κατά την κύηση. Συνακολούθως μειώνεται και ταχύτητα κένωσής του από το γαστρικό περιεχόμενο.
Το φαινόμενο αυτό αναστρέφεται μετά τον τοκετό και ο ρυθμός κένωσης του στομάχου επανέρχεται ταχέως στα προ της εγκυμοσύνης επίπεδα. Η γρήγορη επαναφορά της συνήθους κινητικότητας του στομάχου μετά τον τοκετό υποδηλώνει, πως η μείωσή της κατά την κύηση μάλλον συνδέεται με τις ορμόνες, που εκκρίνονται κατά την εγκυμοσύνη. Οι περισσότερες μελέτες αποδίδουν την μείωση της κινητικότητας του τοιχώματος του στομάχου κατά την κύηση στα υψηλά επίπεδα της προγεστερόνης, που καταγράφονται τότε.
Μάλιστα μελέτη του 2016 σε ποντίκια επιβεβαίωσε τη συσχέτιση των υψηλών επιπέδων προγεστερόνης κατά την κύηση με τη μείωση της κινητικότητας του στομάχου. Αντίστοιχα, μελέτη του 2003 κατέδειξε, πως η άμεση επίδραση της προγεστερόνης επί γαστρικού μυός ποντικιών, ως αποτέλεσμα έχει τη μείωση της δραστηριότητάς του.
Η επιβράδυνση της κένωσης του στομάχου ως αποτέλεσμα έχει την παράταση της παραμονής του γαστρικού περιεχομένου εντός αυτού. Κατά συνέπεια, αυξάνονται οι πιθανότητες η ποσότητα του γαστρικού περιεχομένου να παρουσιαστεί αυξημένη, ιδιαίτερα αν καταναλωθεί γεύμα πριν η κένωση του στομάχου ολοκληρωθεί. Εν τοιαύτη περιπτώσει, η επί του σφιγκτήρα του οισοφάγου ασκούμενη πίεση θα είναι εντονότερη και αντίστοιχα αυξημένες θα είναι οι πιθανότητες γαστρικό περιεχόμενο να διέλθει στον οισοφάγο και να εκδηλωθεί καούρα.
Επιπροσθέτως, η παράταση της παραμονής του περιεχομένου του στομάχου εντός αυτού, ως αποτέλεσμα έχει και την παρατεταμένη άσκηση πίεσης επί του οισοφαγικού σφιγκτήρα. Η πίεση αυτή ενδέχεται να προκαλέσει το πέρασμα γαστρικού περιεχομένου στον οισοφάγο, όχι όσο τόσο λόγω της υψηλής έντασης αυτής, αλλά λόγω της μεγάλης διάρκειας της επίδρασής της επί του σφιγκτήρα.
Γιατί κατά την εγκυμοσύνη μεταβάλλεται η λειτουργία του σφιγκτήρα του οισοφάγου;
Στα πλαίσια μελέτης του 1978 (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/648814/), επιστήμονες καταμέτρησαν τη λειτουργία του σφιγκτήρα του οισοφάγου σε εγκύους, οι οποίες ευρίσκονταν σε αρχόμενα στάδια της κύησης. Εκ των παρατηρήσεων των επιστημόνων αυτών προέκυψε, πως ο εν λόγω μυς παρουσιάζει μειωμένη δραστηριότητα ήδη από τα αρχόμενα στάδια της κύησης, ακόμα και εν τη απουσία σχετικής συμπτωματολογίας γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης.
Το φαινόμενο αυτό αποδόθηκε στα υψηλά επίπεδα προγεστερόνης κατά την κύηση. Η μειωμένη δραστηριότητα του σφιγκτήρα κατ’ ουσίαν σημαίνει, πως αυτός δεν «κλίνει» με την ίδια «ένταση» και είναι ευκολότερο να «ενδώσει» στην πίεση του γαστρικού περιεχομένου και να επιτρέψει τη δίοδο γαστρικών υγρών προς τον οισοφάγο και την εκδήλωση καούρας.
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr
Ενδεικτική βιβλιογραφία:
- Fisher RS, Roberts GS, Grabowski CJ, Cohen S. "Altered lower esophageal sphincter function during early pregnancy". Gastroenterology. 1978 Jun;74(6):1233-7. PMID: 648814.
- Everson GT. "Gastrointestinal motility in pregnancy". Gastroenterol Clin North Am. 1992 Dec;21(4):751-76. PMID: 1478733.
- Wang F, Zheng TZ, Li W, Qu SY, He DY. "Action of progesterone on contractile activity of isolated gastric strips in rats". World J Gastroenterol. 2003 Apr;9(4):775-8. PMID: 12679930
- Matos JF, Americo MF, Sinzato YK, Volpato GT, Corá LA, Calabresi MF, Oliveira RB, Damasceno DC, Miranda JR. "Role of sex hormones in gastrointestinal motility in pregnant and non-pregnant rats". World J Gastroenterol. 2016 Jul 7;22(25):5761-8. PMID: 27433089
