Η γυναίκα που γεννάει με καισαρική τομή χρειάζεται ψυχολογική υποστήριξη;

Τα ποσοστά καισαρικών τομών έχουν αυξηθεί σε παγκόσμιο επίπεδο. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε κάποια στατιστικά προερχόμενα από τις Η.Π.Α.. Το 1965 το ποσοστό καισαρικών τομών επί του συνόλου των τοκετών ανήρχετο στο 4,5%. Μικρή αύξηση παρατηρήθηκε μέχρι το 1970, οπότε και το ποσοστό αυτό αυξήθηκε στο 5,5%. Το αντίστοιχο ποσοστό το 1986 όμως «εκτινάχθηκε» στο 24,1% και η ανοδική του πορεία συνεχίστηκε, οπότε το 2014 καταγράφηκε τιμή 32,2%.

Ας «ξεφύγουμε» από τις Η.Π.Α. και ας δούμε τι γίνεται σε παγκόσμιο επίπεδο. Μελέτη του 2007 κατέγραψε ποσοστό περίπου 15% καισαρικών τομών επί του συνόλου των τοκετών σε παγκόσμιο επίπεδο. Όμως τα ποσοστά αυτά δεν κατανέμονται «ομοιόμορφα» σε όλες τις χώρες. Έτσι σε αναπτυγμένες χώρες τα ποσοστά αυτά φθάνουν το 21,1%, ενώ σε λιγότερο αναπτυγμένες χώρες τα αντίστοιχα ποσοστά φθάνουν το 3,5%. Οι συντάκτες της μελέτης αυτής παρατήρησαν ότι, το ποσοστό της μητρικής, νεογνικής ή παιδικής θνησιμότητας είναι αντιστρόφως ανάλογο με το ποσοστό των καισαρικών τομών.

Σύμφωνα τέλος με στοιχεία του Ο.Ο.Σ.Α το ποσοστό των καισαρικών τομών μεταξύ των μελών του αυξήθηκε από το 20% το 2000 στο 28% το 2017.
Η αύξηση αυτή του ποσοστού των καισαρικών τομών συνδέεται τόσο με κοινωνικούς λόγους, όσο και με τις σύγχρονες μαιευτικές πρακτικές, ενώ ενίοτε και η ίδια η γυναίκα εκφράζει την επιθυμία να υποβληθεί σε καισαρική τομή.

Πώς η απόκτηση παιδιού επηρεάζει την ψυχολογία της γυναίκας;

Η απόκτηση τέκνου, αν και στο κοινό υποσυνείδητο αντιμετωπίζεται ως ένα κατά βάσιν χαρμόσυνο γεγονός, έχει πολύπλοκες επιπτώσεις στην ψυχική κατάσταση της γυναίκας. Όπως καταδεικνύει και μελέτη του 2009 έως και το 55,2% των γυναικών εμφανίζουν δυσθυμία (κακή διάθεση) μετά την εγκυμοσύνη, ενώ η εκδήλωση της ψυχικής αυτής κατάστασης σαφώς συνδέεται με αύξηση των πιθανοτήτων εκδήλωσης και κατάθλιψης.

Η υποβολή της γυναίκας σε καισαρική επιβαρύνει περαιτέρω την ψυχολογία της;

Αν και στη διεθνή βιβλιογραφία υφίστανται στοχεία, που καταδεικνύουν ενδεχόμενη συσχέτιση της καισαρική τομής με την αύξηση των πιθανοτήτων εκδήλωσης ψυχικών διαταραχών στη γυναίκα, αυτά δεν είναι σε καμία περίπτωση καταληκτικά με δεδομένο και τον όγκο των περί του αντιθέτου στοιχείων.

Μάλιστα, ειδικά σε ό,τι αφορά γυναίκες, οι οποίες ζητούν να υποβληθούν σε καισαρική τομή χωρίς να υφίσταται ξεκάθαρη ιατρική ένδειξη, φαίνεται από στοιχεία, που δημοσιεύθηκαν σε μελέτη του 2017 , ότι είναι εξαιρετικά πιθανό, αν τελικά φέρουν το παιδί στον κόσμο με κολπικό τοκετό, να παρουσιάσουν στοιχεία μετατραυματικής αγχώδους διαταραχής (μετατραυματικό στρες – Post – Traumatic Stress Disorder/ PTSD) ή ακόμα και κατάθλιψη. Στις περιπτώσεις αυτές επομένως η εκτέλεση καισαρικής τομής ενδεχομένως να λειτουργεί «προστατευτικά» σε ό,τι αφορά την ψυχική κατάσταση της γυναίκας.

Υπάρχουν διακυμάνσεις στην ψυχική πίεση, όπως την αντιλαμβάνεται μία γυναίκα, που υποβάλλεται σε καισαρική τομή;

Ενδιαφέρουσα είναι μικρή σχετική μελέτη του 2016 από τον Hepp και τους συνεργάτες του. Στη μελέτη αυτή συμμετείχαν 47 γυναίκες, που υπεβλήθησαν σε καισαρική τομή. Οι ερευνητές μέτρησαν την ημέρα της επέμβασης το άγχος των γυναικών, αλλά και τα επίπεδα κορτιζόλης (πρόκειται για μία ορμόνη, τα επίπεδα της οποίας παρουσιάζουν άνοδο, όταν το άτομο βρίσκεται υπό πίεση) στο αίμα τους πριν και μετά την επέμβαση.

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της συγκεκριμένης μελέτης η ψυχική πίεση και τα επίπεδα κορτιζόλης στο αίμα είναι υψηλότερα πριν την επέμβαση έως και το πέρας αυτής (μόλις γίνει η συρραφή και του δέρματος), ενώ δύο ώρες μετά το πέρας της επέμβασης η ψυχική πίεση σαφώς μετριάζεται, κάτι που αντικατοπτρίζεται και στην πτώση των επιπέδων κορτιζόλης.

Υπάρχουν γυναίκες, οι οποίες είναι πιθανότερο να παρουσιάσουν ψυχικές διαταραχές μετά από καισαρική;

Ανατρέχοντας στα συμπεράσματα της προαναφερθείσας μελέτης του 2016 από τον Hepp και τους συνεργάτες του, διαπιστώνουμε, ότι υψηλότερη ψυχική πίεση ένεκα της καισαρικής τομής αισθάνονται οι γυναίκες με αγχώδη ψυχοσύνθεση.

Επιπροσθέτως, παλαιότερη μελέτη του 1993 κατέληξε στο συμπέρασμα, πως είναι πιθανότερο να εκδηλώσουν κατάθλιψη μετά από καισαρική γυναίκες, οι οποίες είχαν παρουσιάσει αυτήν την ψυχική διαταραχή και πριν την εγκυμοσύνη.

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα ανασκόπησης, που δημοσιεύθηκε το 2019, στην οποία αναλύθηκαν στοιχεία από 66 σχετικά επιστημονικά άρθρα, οι γυναίκες, που είναι πιθανότερο να εκδηλώσουν ψυχικές διαταραχές μετά από καισαρική τομή, είναι αυτές, που υπεβλήθησαν για διαφόρους λόγους σε επείγουσα καισαρική τομή. Οι εγκυμοσύνες αυτές κατέληξαν σε καισαρική λόγω της εκδήλωσης επιπλοκών κατά τη διάρκεια της κύησης, είτε διαρκούντος του τοκετού.

Πώς μπορούμε να υποστηρίξουμε ψυχικά τη γυναίκα, που θα υποβληθεί σε καισαρική τομή;

Η ενημέρωση του ζεύγους από το Μαιευτήρα είναι σημαντική σε όλα τα στάδια της κύησης. Έτσι όσο πλησιάζει ο τοκετός η ενημέρωση αυτή συνήθως επικεντρώνεται στα θέματα αυτής καθεαυτής της διαδικασίας του τοκετού και απαντώνται κατά τον καλύτερο δυνατόν τρόπο οι απορίες.

Με τον τρόπο αυτόν αντιμετωπίζεται η βασικότερη ανησυχία των ζευγαριών που περιμένουν παιδί: ο φόβος για την άγνωστη αυτή συγκλονιστική διαδικασία. Με δεδομένο δε πως κάθε εγκυμοσύνη είναι διαφορετική, στην ενημέρωση, η οποία ρίχνει φως στις πτυχές του της διαδικασίας του τοκετού, πρέπει να δίνεται η δέουσα σημασία, ακόμα και αν πρόκειται για οικογένειες, μέσα στις οποίες ήδη έχουν γεννηθεί ένα ή περισσότερα παιδιά.

Στα πλαίσια της ενημέρωσης αυτής χρήσιμο είναι να διατυπώνεται και η πιθανότητα χρείας καταφυγής σε καισαρική τομή επί ιατρικών ενδείξεων, οι οποίες ενδέχεται να προκύψουν τόσο κατά τη διάρκεια της κύησης, όσο και κατά τη διάρκεια του τοκετού.

Σημαντική είναι τέλος η ενδελεχής ενημέρωση του ζευγαριού και εν όψει προγραμματισμένης καισαρική τομής τόσο πάνω στους λόγους για την επιλογή αυτή, όσο και πάνω σε αυτήν καθαυτήν τη διαδικασία.

Φυσικά η ψυχική υποστήριξη είναι απαραίτητο να παρέχεται στη γυναίκα και λίγο πριν την έναρξη της καισαρικής, αφού, όπως είδαμε, στο διάστημα αυτό η ψυχική πίεση, που αυτή αισθάνεται είναι σημαντική.

Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr

_{Ενδεικτική βιβλιογραφία:}

_{Betrán AP, Merialdi M, Lauer JA, Bing-Shun W, Thomas J, Van Look P, Wagner M. Rates of caesarean section: analysis of global, regional and national estimates. Paediatr Perinat Epidemiol. 2007 Mar;21(2):98-113. doi: 10.1111/j.1365-3016.2007.00786.x. PMID: 17302638.
Reck C, Stehle E, Reinig K, Mundt C. Maternity blues as a predictor of DSM-IV depression and anxiety disorders in the first three months postpartum. J Affect Disord. 2009 Feb;113(1-2):77-87. doi: 10.1016/j.jad.2008.05.003. Epub 2008 Jun 24. PMID: 18573539.
Olieman RM, Siemonsma F, Bartens MA, Garthus-Niegel S, Scheele F, Honig A. The effect of an elective cesarean section on maternal request on peripartum anxiety and depression in women with childbirth fear: a systematic review. BMC Pregnancy Childbirth. 2017 Jun 19;17(1):195. doi: 10.1186/s12884-017-1371-z. PMID: 28629393; PMCID: PMC5477251.
Benton M, Salter A, Tape N, Wilkinson C, Turnbull D. Women's psychosocial outcomes following an emergency caesarean section: A systematic literature review. BMC Pregnancy Childbirth. 2019 Dec 30;19(1):535. doi: 10.1186/s12884-019-2687-7. PMID: 31888530; PMCID: PMC6937939.
Hepp P, Hagenbeck C, Burghardt B, et al. Measuring the course of anxiety in women giving birth by caesarean section: a prospective study. BMC Pregnancy Childbirth. 2016;16:113. Published 2016 May 18. doi:10.1186/s12884-016-0906-z
Lynne Murray & Wendy Cartwright (1993) The role of obstetric factors in postpartum depression, Journal of Reproductive and Infant Psychology, 11:4, 215-219, DOI: 10.1080/02646839308403221}