Γιατί είναι σημαντική η πρόσληψη σιδήρου κατά την εγκυμοσύνη;

Όπως περιγράφεται σε μελέτη του 2019, στα πλαίσια της οποίας έγινε μία ενδελεχής ανασκόπηση της σχετικής διεθνούς βιβλιογραφίας, ο σίδηρος είναι το αφθονότερο στοιχείο, αφού αντιπροσωπεύει το 35% της συνολικής μάζας της Γης. Αν και οι περισσότερες χημικές ενώσεις του σιδήρου είναι ανόργανες, η παρουσία του είναι καθοριστική σε ό,τι αφορά την επιτέλεση βασικών βιολογικών διεργασιών πρακτικά σε όλους του ζώντες οργανισμούς.

Ο σίδηρος θεωρείται ιχνοστοιχείο. Με τον όρο ιχνοστοιχείο αναφερόμαστε σε θρεπτικές ουσίες, οι οποίες απαντώνται σε διάφορες τροφές, αλλά σε συγκεντρώσεις ιδιαίτερα χαμηλές.

Σύμφωνα πάντα με τα όσα περιγράφονται στην προαναφερθείσα μελέτη του 2019, η βασική βιολογική διεργασία, στην οποία εμπλέκεται ο σίδηρος είναι η δημιουργία ερυθροκυττάρων, που είναι γνωστά και ως ερυθρά αιμοσφαίρια. Η διεργασία αυτή ονομάζεται ερυθροποίηση. Τα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι τα κύτταρα του αίματος, που περιέχουν την πρωτεΐνη αιμοσφαιρίνη, χάρη στην οποία επιτυγχάνεται η μεταφορά του οξυγόνου από τους πνεύμονες στους ιστούς και του διοξειδίου του άνθρακος από τους ιστούς στους πνεύμονες, απ’ όπου και απελευθερώνεται δια της εκπνοής στο περιβάλλον. Ο χαμηλός αριθμός ερυθρών αιμοσφαιρίων και κυρίως η χαμηλή συγκέντρωση αιμοσφαιρίνης στο αίμα ταυτίζεται με μία κλινική οντότητα, ιδιαίτερα συχνή κατά την εγκυμοσύνη, την αναιμία.

Εντούτοις, ο σίδηρος δεν είναι απαραίτητος αποκλειστικά και μόνον για την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων, αλλά και για άλλες ζωτικές λειτουργίες, όπως είναι αυτή του εγκεφάλου και του ανοσοποιητικού συστήματος, δηλαδή του συστήματος αμύνης του οργανισμού έναντι παθογόνων μικροοργανισμών, ιών και καρκινικών κυττάρων.

Πάντως ο οργανισμός σε ό,τι αφορά το σίδηρο «δίνει προτεραιότητα» στην ερυθροποίηση. Έτσι αν η διαθεσιμότητα σιδήρου δεν επαρκεί, τότε πρώτα καλύπτονται οι ανάγκες της ερυθροποίησης και ύστερα οι υπόλοιπες λειτουργίες.

Πόσο συχνή είναι η έλλειψη σιδήρου;

Καταρχάς, θα ήταν χρήσιμο να διευκρινίσουμε, πως, αφού ο σίδηρος είναι απαραίτητος για διάφορες λειτουργίες του οργανισμού, δεν είναι ακριβές η έλλειψη αυτού να ταυτίζεται αποκλειστικά με την εκδήλωση αναιμίας, της ονομαζόμενης σιδηροπενικής αναιμίας.

Εφόσον δια των διαθεσίμων ποσοτήτων σιδήρου καλύπτονται αρχικώς οι ανάγκες της ερυθροποίησης, δεν αποκλείεται ένα μη αναιμικό άτομο να αντιμετωπίζει στην πραγματικότητα έλλειψη σιδήρου, αφού οι διαθέσιμες ποσότητες του συγκεκριμένου ιχνοστοιχείου επαρκούν μόνο για να καλυφθούν οι ανάγκες, που σχετίζονται με τη λειτουργία αυτή, αλλά όχι και οι ανάγκες, που σχετίζονται με έτερες μεταβολικές διαδικασίες.

Έτσι, σύμφωνα με τους συντάκτες της προαναφερθείσας μελέτης του 2019, είναι μάλλον δύσκολο να υπολογιστούν τα ακριβή ποσοστά του γενικού πληθυσμού, που αντιμετωπίζουν έλλειψη σιδήρου. Πάντως, έχει υπολογιστεί, ότι περίπου 2 δισεκατομμύρια ατόμων σε παγκόσμιο επίπεδο παρουσιάζουν κάποιας μορφής αναιμία και στο 25% με 50% των περιπτώσεων αυτών πρόκειται για σιδηροπενική αναιμία. Όμως, φαίνεται, πως η σιδηροπενία, που δεν σχετίζεται με αναιμία, αλλά με διαταραχές στην ανάπτυξη και λειτουργία του νευρικού συστήματος, είναι 3 φορές συχνότερη από τη σιδηροπενική αναιμία. Έτσι, σύμφωνα με μάλλον συντηρητικούς υπολογισμούς, μεταξύ των 2 και 4 δισεκατομμυρίων ατόμων σε παγκόσμιο επίπεδο εν τοις πράγμασι είναι σιδηροπενικά.

Αυξάνονται οι ανάγκες της εγκύου σε σίδηρο;

Σύμφωνα με τα όσα γράφονται σε σχετικό επιστημονικό εγχειρίδιο του 2001, στο σώμα ενός ανδρός, ο οποίος ζυγίζει 75 κιλά, περιέχει περίπου 4 γραμμάρια σιδήρου (50mg/Kg), ενώ στο σώμα μίας γυναίκας αναπαραγωγικής ηλικίας περιέχονται περίπου 40gr/Kg, ήτοι περίπου 3,5 γραμμάρια.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει μελέτη του 2017, οι συντάκτες της οποίας υπολόγισαν, πως στο σώμα μίας γυναίκας με προ εγκυμοσύνης βάρος 54 κιλών χρειάζεται να αποθηκευτεί επιπλέον 1 γραμμάριο σιδήρου. Από την ποσότητα αυτή 270 mg θα περάσουν στο έμβρυο, 90 mg θα περάσουν στον πλακούντα και 450 mg θα είναι απαραίτητα για την αύξηση της παραγωγής ερυθρών αιμοσφαιρίων, που καταγράφεται κατά την κύηση.

Είναι επωφελής η χορήγηση συμπληρωμάτων σιδήρου κατά την εγκυμοσύνη;

Στην προαναφερθείσα μελέτη του 2019 μπορούμε να βρούμε μία καταγραφή των συνεπειών της έλλειψης σιδήρου κατά την εγκυμοσύνη. Οι επιστήμονες, που συνέταξαν το πόνημα αυτό παρατήρησαν, ότι η ανεπαρκής πρόσληψη σιδήρου κατά την εγκυμοσύνη συσχετίζεται με την εκδήλωση αναιμίας, η οποία με τη σειρά της ενίοτε έχει δυσάρεστες επιπτώσεις. Συγκεκριμένα, η εκδήλωση αναιμίας κατά την εγκυμοσύνη φαίνεται, πως αυξάνει τις πιθανότητες για:

• πρόωρο τοκετό
• γέννηση νεογνού με βάρος μικρότερο των 2500 γραμμαρίων
• χαμηλό βάρος εν σχέση με την ηλικία κύησης

Οι συντάκτες τις μελέτης αυτής καταλήγουν στο συμπέρασμα, πως δια της χορήγησης συμπληρωμάτων σιδήρου κατά την εγκυμοσύνη, ενδέχεται να επιτυγχάνεται έως ένα βαθμό πρόληψη τέτοιου είδους καταστάσεων. Σε ανάλογα συμπεράσματα είχαν καταλήξει και επιστήμονες, που συνέγραψαν προγενέστερη μελέτη του 2015, όπου και έγινε ανασκόπηση της διεθνούς σχετικής επιστημονικής βιβλιογραφίας.

Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr

^{Ενδεικτική βιβλιογραφία}

^{Georgieff MK, Krebs NF, Cusick SE. The Benefits and Risks of Iron Supplementation in Pregnancy and Childhood. Annu Rev Nutr. 2019 Aug 21;39:121-146. doi: 10.1146/annurev-nutr-082018-124213. Epub 2019 May 15. PMID: 31091416; PMCID: PMC7173188.}

^{Institute of Medicine (US) Panel on Micronutrients. Dietary Reference Intakes for Vitamin A, Vitamin K, Arsenic, Boron, Chromium, Copper, Iodine, Iron, Manganese, Molybdenum, Nickel, Silicon, Vanadium, and Zinc. Washington (DC): National Academies Press (US); 2001. 9, Iron. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK222309/}

^{Fisher AL, Nemeth E. Iron homeostasis during pregnancy. Am J Clin Nutr. 2017 Dec;106(Suppl 6):1567S-1574S. doi: 10.3945/ajcn.117.155812. Epub 2017 Oct 25. PMID: 29070542; PMCID: PMC5701706.}

^{Peña-Rosas JP, De-Regil LM, Garcia-Casal MN, Dowswell T. Daily oral iron supplementation during pregnancy. Cochrane Database Syst Rev. 2015 Jul 22;2015(7):CD004736. doi: 10.1002/14651858.CD004736.pub5. PMID: 26198451; PMCID: PMC8918165.}