Πόνοι στην πλάτη και τη μέση κατά την εγκυμοσύνη: Αίτια και τρόποι αντιμετώπισης

Η οσφυαλγία, όπως «ιατρικά» ονομάζουμε τον πόνο στη μέση, είναι μια από τις συχνότερες οχλήσεις της εγκυμοσύνης.

Ανάλογα με τη μελέτη το ποσοστό εκδήλωσης οσφυαλγίας εκτιμάται μεταξύ του 25% και του 90% των εγκύων με τις περισσότερες έρευνες να το υπολογίζουν στο 50% περίπου (Katonis και συνεργάτες, 2011). Σε ενδιαφέρουσα μάλιστα ανασκόπηση της διεθνούς σχετικής βιβλιογραφίας, στα πλαίσια της οποίας ελήφθησαν υπόψη τα στοιχεία 28 μελετών με σχεδόν 13.000 συμμετέχουσες, το ποσοστό των εγκύων με οσφυαλγία υπολογίσθηκε στο 40,5%. Μάλιστα το ποσοστό των γυναικών, που ανέφεραν για πρώτη φορά την ενοχλητική συμπτωματολογία στο πρώτο τρίμηνο έφθανε το 28,3%, στο δεύτερο τρίμηνο το 36,8% και στο τρίτο τρίμηνο το 47,8% (Salari και συνεργάτες, 2023).

Πόνος στη μήτρα στην πρώιμη εγκυμοσύνη: Τι τον προκαλεί και τι να κάνετε

Ποια είναι τα αίτια της εμφάνισης οσφυαλγίας στην εγκυμοσύνη;

Υπάρχουν διάφορα αίτια, τα οποία σχετίζονται με την κύηση και προδιαθέτουν για την εμφάνιση οσφυϊκού άλγους.

Η έκκριση της ρελαξίνης

Η ρελαξίνη είναι μία ορμόνη, η οποία εκκρίνεται κατά τη διάρκεια της κύησης και – μεταξύ άλλων – δρα και επί των συνδέσμων, που κρατάνε τις αρθρώσεις σταθερές. Έτσι οι σύνδεσμοι αυτοί τρόπον τινά «χαλαρώνουν» και αναλόγως χαλαρώνουν και οι αρθρώσεις.

Η χαλάρωση αυτή φαίνεται, πως είναι μέρος της «προετοιμασίας» του σώματος για τον τοκετό, αφού μεταξύ των αρθρώσεων, που χαλαρώνουν συμπεριλαμβάνονται και αυτές της λεκάνης. Έτσι η λεκάνη – θα μπορούσε να πει κανείς – «ανοίγει», οπότε διευκολύνεται και το «πέρασμα του νεογνού» κατά το φυσιολογικό τοκετό.

Κατά την εγκυμοσύνη τα επίπεδα της ορμόνης αυτής αυξάνονται κατά δέκα φορές σε σχέση με τα αντίστοιχα εκτός κύησης και εξαιτίας της δράσης της συγκεκριμένης ορμόνης θεωρείται, πως προκαλείται αστάθεια της σπονδυλικής στήλης και της λεκάνης, με συνέπεια την εκδήλωση οσφυαλγίας (Katonis και συνεργάτες, 2011).

Οι κοιλιακοί μύες βρίσκονται συνεχώς υπό τάση

Η αυξημένη σε μέγεθος μήτρα, θέτει υπό τάση τους κοιλιακούς μυς, δηλαδή τους «τεντώνει». Οι μύες αυτοί, όσο κάποιος είναι όρθιος ή περπατά, «λειτουργούν» χωρίς να το καταλαβαίνουμε και σε συνέργεια με τους ραχιαίους μυς συμμετέχουν στη διατήρηση της όρθιας θέσης. Όταν όμως η μήτρα έχει μεγαλώσει και τους «υποβάλλει» σε συνεχή τάση, η λειτουργία των κοιλιακών μυών δυσχεραίνεται. Συνεπώς, το «έργο», που εκτός κύησης θα «μοιραζόταν» μεταξύ ραχιαίων και κοιλιακών, στην κύηση επιβαρύνει περισσότερο τους ραχιαίους μυς. Έτσι οι ραχιαίοι εμφανίζουν συχνά το λεγόμενο μυϊκό κάματο («κουράζονται»), ο οποίος συνδέεται με την οσφυαλγία (Katonis και συνεργάτες, 2011).

Οσφυο-πυελικός πόνος στην εγκυμοσύνη: Aιτίες, συμπτώματα και τρόποι αντιμετώπισης

Μετατόπιση του κέντρου βάρους του σώματος

Το αυξημένο μέγεθος της μήτρας προκαλεί και μετατόπιση του κέντρου βάρους του σώματος προς τα εμπρός. Η μετατόπιση αυτή επιβαρύνει έτι περαιτέρω τους ραχιαίους μυς, οι οποίοι «πασχίζουν» να αντιρροπήσουν την τάση του σώματος να καμφθεί προς τα εμπρός. Συνεπώς, αυξάνεται η πιθανότητα να εμφανιστεί μυϊκός κάματος και τοπικό άλγος (Katonis και συνεργάτες).

Ακούσια σύσπαση των ραχιαίων μυών

Οι ραχιαίοι μύες τείνουν μερικές φορές να συσπώνται, όταν βρίσκεστε υπό ψυχολογική πίεση. Με δεδομένο, πως οι φορτισμένες συναισθηματικά στιγμές κατά την εγκυμοσύνη δεν είναι και λίγες, μην εκπλαγείτε, αν κατά τις στιγμές αυτές το όποιο οσφυϊκό άλγος γίνει εντονότερο.

Το επιπλέον βάρος κατά την εγκυμοσύνη

Κατά την εγκυμοσύνη το σωματικό βάρος της εγκύου αυξάνεται, ιδιαίτερα κατά τα ύστερα στάδια της κύησης, με αποτέλεσμα να ασκείται αυξημένη πίεση στους ιστούς της σπονδυλικής στήλης. Η αυξημένη αυτή πίεση επί της σπονδυλικής στήλης στην εγκυμοσύνη έχει «ενοχοποιηθεί» για την εκδήλωση της οσφυαλγίας τότε (Koukoulithras και συνεργάτες, 2021).

Επίσης, το βάρος του εμβρύου κατά τους τελευταίους μήνες της εγκυμοσύνης αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς. Ενδέχεται η πίεση επί των νεύρων της σπονδυλικής στήλης από το επιπλέον βάρος της μήτρας και του εμβρύου στην περίοδο αυτή να είναι και το αίτιο αύξησης της έντασης της οσφυαλγίας τους τελευταίους μήνες της κύησης (Salari και συνεργάτες 2023).

Διαταραχές στη ροή του αίματος

Έχει διατυπωθεί η υπόθεση, σύμφωνα με την οποία ειδικά στις περιπτώσεις, που η οσφυαλγία εντείνεται κατά τις νυκτερινές ώρες, αυτή οφείλεται στη διαταραχή της ροής του αίματος στα αγγεία της λεκάνης εξαιτίας της πίεσης, που η αυξημένη σε μέγεθος μήτρα ασκεί επί των συγκεκριμένων αγγείων (Sabino & Grauer).

Ποιες γυναίκες είναι πιθανότερο να εμφανίσουν στην κύηση οσφυϊκό άλγος;

Παράγοντες, που αυξάνουν την πιθανότητα μια γυναίκα να εμφανίσει οσφυϊκό άλγος είναι (Mogren & Pohjanen, 2005).

• Η υπέρμετρη αύξηση του βάρους κατά την κύηση.
• Η παχυσαρκία πριν την κύηση.
• Η εκδήλωση οσφυϊκού άλγους σε προηγούμενη κύηση.
• Ο αριθμός των τοκετών (οι πιθανότητες εκδήλωσης οσφυαλγίας της κύησης αυξάνεται με τον αριθμό των τοκετών).

Τι μπορώ να κάνω για να μειωθεί η πιθανότητα να εμφανίσω οσφυαλγία στην εγκυμοσύνη;

Μέτρα, που θα μπορούσαν να μειώσουν την πιθανότητα να εμφανίσετε οσφυϊκό άλγος στην εγκυμοσύνη ή τουλάχιστον να συμβάλλουν στη μείωση της έντασής του είναι:

• Να ακολουθήσετε ένα πρόγραμμα εκγύμνασης

Φυσικά πριν αρχίσετε να γυμνάζεστε είναι απαραίτητο να ενημερώσετε σχετικά τον ιατρό σας. Αν εκ του ιστορικού σας δεν προκύπτουν συγκεκριμένες αντενδείξεις, το περπάτημα και το κολύμπι, θα μπορούσαν να βοηθήσουν.

• Να προσέχετε τη στάση του σώματός σας

Όσο περπατάτε, καλόν είναι να προσπαθείτε να είστε κατά το δυνατόν ευθυτενής. Φυσικά αυτό με την πρόοδο της κύησης καθίσταται όλο και δυσκολότερο.

• Μη φοράτε τακούνια.
• Προσέξτε, όταν σηκώνετε βάρος.

Γενικά λέμε, πως καλόν είναι κατά την εγκυμοσύνη να αποφεύγετε – κατά το δυνατόν – να σηκώνετε βάρος. Όμως θα τύχει να σηκώσετε – για παράδειγμα – δύο σακούλες με ψώνια. Προσπαθείτε να κατανέμετε το βάρος ισομερώς στα δύο χέρια (μία σακούλα στο ένα χέρι και μία στο άλλο).

Επίσης, όταν σηκώνετε κάτι, όσο ελαφρύ και να φαίνεται αυτό, φροντίστε να μην κάμπτετε τη μέση σας, αλλά τα γόνατά σας. Έτσι το όποιο βάρος επιβαρύνει τα πόδια σας και όχι τη μέση σας.

• Κάντε (ή ζητήστε να σας κάνουν) μαλάξεις στους ραχιαίους μυς.
• Τοποθετήστε στη ράχη σας χλιαρά επιθέματα.

Όμως προσέξτε να μην ακουμπά το επίθεμα απευθείας στο δέρμα, αλλά να το τυλίγετε σε κάποιο ύφασμα, μην το αφήνετε για περισσότερο από 20 λεπτά και επ’ ουδενί μην κοιμηθείτε αφήνοντας το επίθεμα στην πλάτη σας! Μπορεί να πάθετε έγκαυμα.

Πόνος στην πλάτη στην εγκυμοσύνη: Τρόποι να ανακουφιστείτε

• Επιλέξτε την κατάλληλη στάση ύπνου.

Φαίνεται, πως είναι καλύτερο να κοιμάστε στο πλάι με ένα ή δύο μαξιλάρια ανάμεσα από τα πόδια σας. Η στάση αυτή «χαλαρώνει» τους επιβαρυμένους ραχιαίους μυς.

• Επιλέξτε τη σωστή στάση, όταν κάθεστε.

Ρυθμίστε κατάλληλα τη ράχη του καθίσματος, ώστε να σας παρέχει τη βέλτιστη στήριξη στη μέση και χρησιμοποιείτε κάποιο υποπόδιο.

• Χρησιμοποιείστε κάποιο αναλγητικό.

Φυσικά τα αναλγητικά – όπως και κάθε άλλο φάρμακο – χορηγείται κατά τη διάρκεια της κύησης, μόνον κατόπιν συνεννόησης με το θεράποντα ιατρό, ώστε να επιλεγεί κάποιο, που δεν αντενδείκνυται.

Αντί επιλόγου…

Η οσφυαλγία είναι λοιπόν μία ενόχληση της εγκυμοσύνης, η οποία είναι εξαιρετικά συνήθης, ενώ ενδέχεται η συμπτωματολογία να εμείνει ακόμα και για 3 με 6 μήνες μετά τον τοκετό (Tavares και συνεργάτες, 2020) .

Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε.

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr

^{Ενδεικτική βιβλιογραφία}

^{Katonis P, Kampouroglou A, Aggelopoulos A, Kakavelakis K, Lykoudis S, Makrigiannakis A, Alpantaki K. Pregnancy-related low back pain. Hippokratia. 2011 Jul;15(3):205-10. PMID: 22435016; PMCID: PMC3306025.}

^{Koukoulithras I Sr, Stamouli A, Kolokotsios S, Plexousakis M Sr, Mavrogiannopoulou C. The Effectiveness of Non-Pharmaceutical Interventions Upon Pregnancy-Related Low Back Pain: A Systematic Review and Meta-Analysis. Cureus. 2021 Jan 30;13(1):e13011. doi: 10.7759/cureus.13011. PMID: 33728108; PMCID: PMC7934802.}

^{Mogren IM, Pohjanen AI. Low back pain and pelvic pain during pregnancy: prevalence and risk factors. Spine (Phila Pa 1976). 2005 Apr 15;30(8):983-91. doi: 10.1097/01.brs.0000158957.42198.8e. PMID: 15834344.}

^{Sabino J, Grauer JN. Pregnancy and low back pain. Curr Rev Musculoskelet Med. 2008 Jun;1(2):137-41. doi: 10.1007/s12178-008-9021-8. PMID: 19468887; PMCID: PMC2684210.}

^{Salari N, Mohammadi A, Hemmati M, Hasheminezhad R, Kani S, Shohaimi S, Mohammadi M. The global prevalence of low back pain in pregnancy: a comprehensive systematic review and meta-analysis. BMC Pregnancy Childbirth. 2023 Dec 2;23(1):830. doi: 10.1186/s12884-023-06151-x. PMID: 38042815; PMCID: PMC10693090.}

^{Tavares P, Barrett J, Hogg-Johnson S, Ho S, Corso M, Batley S, Wishloff K, Weis CA. Prevalence of Low Back Pain, Pelvic Girdle Pain, and Combination Pain in a Postpartum Ontario Population. J Obstet Gynaecol Can. 2020 Apr;42(4):473-480. doi: 10.1016/j.jogc.2019.08.030. Epub 2019 Dec 18. PMID: 31864910.}