Ουρολοίμωξη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης; Αντιμετωπίστε τη

Πώς είναι δομημένο το ουροποιητικό σύστημα;

Όπως φαίνεται και στην παρακάτω εικόνα το ουροποιητικό σύστημα αποτελείται από τις εξής δομές:

• Τους νεφρούς. Οι νεφροί είναι δύο όργανα (δεξιός και αριστερός) με χαρακτηριστικό σχήμα (το λεγόμενο νεφροειδές σχήμα), τα οποία εντοπίζονται στην οσφύ λίγο κάτω από το διάφραγμα. Λειτουργούν ως φίλτρα, και «καθαρίζουν» το αίμα από ενδεχομένως βλαπτικά προϊόντα του μεταβολισμού ή άλλες χημικές ουσίες. Στους νεφρούς παράγονται τα ούρα.
• Τους ουρητήρες. Οι ουρητήρες είναι δύο σωλήνες με τοίχωμα, που αποτελείται σε σημαντικό ποσοστό από μυς. Οι ουρητήρες ξεκινάνε από τους νεφρούς και καταλήγουν στην ουροδόχο κύστη. Δια των ουρητήρων, τα παραγόμενα στους νεφρούς ούρα διοχετεύονται στην ουροδόχο κύστη. Η διοχέτευση των ούρων υποβοηθάται και από τις «κυματοειδείς» συσπάσεις του τοιχώματος των ουρητήρων.
• Ουροδόχος κύστη. Η ουροδόχος κύστη είναι ένα κοίλο όργανο, εντός της λεκάνης. Τα τοιχώματά της αποτελούνται σε σημαντικό ποσοστό από μυς. Στην ουροδόχο κύστη συλλέγονται δια των ουρητήρων τα ούρα. Όταν η πληρότητα της κύστης σε ούρα φτάσει σε ένα συγκεκριμένο σημείο, τότε εμφανίζεται η έπειξη (τάση) για ούρηση. Τότε η ουρήθρα συσπάται και προκαλείται η ούρηση.
• Ουρήθρα. Δια της ουρήθρας επιτυγχάνεται η κένωση της ουροδόχου κύστης κατά την ούρηση. Η ουρήθρα εκβάλλει («καταλήγει») στον κόλπο της γυναίκας.

Τι εννοούμε, όταν μιλάμε για ουρολοίμωξη;

Με τον όρο αυτό αναφερόμαστε σε μια φλεγμονή του ουροποιητικού συστήματος, η οποία κατά κανόνα οφείλεται σε κάποιο μικρόβιο.
Ανάλογα με την έδρα της λοίμωξης μιλάμε για:

• Κυστίτιδα – όταν η λοίμωξη εντοπίζεται στην ουροδόχο κύστη
• Πυελονεφρίτιδα – όταν η λοίμωξη έχει ανέλθει στους νεφρούς

Πώς προκαλείται η ουρολοίμωξη;

Η ουρολοίμωξη προκαλείται από μικροβιακούς παράγοντες, οι οποίοι εισέρχονται στο ουροποιητικό σύστημα δια της ουρήθρας.
Οι ουρολοιμώξεις είναι 14 φορές πιο συνηθισμένες στις γυναίκες από ότι στους άνδρες. Η διαφορά αυτή φαίνεται πως οφείλεται στους εξής παράγοντες:

• Η ουρήθρα της γυναίκας είναι πιο βραχεία, οπότε τρόπον τινά τα μικρόβια έχουν μικρότερο «δρόμο» να διανύσουν από την έξοδο της ουρήθρας στην κύστη.
• Η έξοδος της ουρήθρας στις γυναίκες γειτνιάζει με τον πρωκτό, οπότε είναι πιο συνήθης η μετάβαση μικροβίων από τον πρωκτό προς την ουρήθρα.
• Οι γυναίκες τείνουν να μην «αδειάζουν» την κύστη τους το ίδιο αποτελεσματικά με τους άνδρες.
• Το ουροποιητικό σύστημα της γυναίκας είναι εκτεθειμένο σε βακτήρια κατά τη σεξουαλική επαφή.

Η ουρολοίμωξη είναι πιο συνηθισμένη κατά την κύηση;

Από τη διεθνή βιβλιογραφία δεν προκύπτει, πως η έγκυος έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσει ουρολοίμωξη. Φαίνεται, πως η συχνότητα ουρολοίμωξης τόσο μεταξύ των εγκύων, όσο και μεταξύ των μη εγκύων κυμαίνεται από το 0,3% έως το 1,3%.

Εντούτοις, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι πιο συνηθισμένος ο εντοπισμός της λεγόμενης ασυμπτωματικής βακτηριουρίας. Με τον όρο αυτό αναφερόμαστε στην παρουσία εν δυνάμει παθογόνων μικροοργανισμών στα ούρα, τα οποία υπό φυσιολογικές συνθήκες είναι στείρα. Συγκεκριμένα, ενώ το ποσοστό εντοπισμού ασυμπτωματικής βακτηριουρίας μεταξύ των μη εγκύων κυμαίνεται μεταξύ του 3% και του 8%, το αντίστοιχο ποσοστό στις εγκύους κυμαίνεται μεταξύ του 2,5% και του 11%. Με βάση τις στατιστικές η ασυμπτωματική βακτηριουρία είναι 5 φορές πιο συνηθισμένη στις εγκύους σε σχέση με τις μη εγκύους.

Γιατί είναι πιο συνηθισμένη η ασυμπτωματική βακτηριουρία στην έγκυο;

Διάφορες αλλαγές στο σώμα της εγκύου έχουν ως αποτέλεσμα την επιβράδυνση της διοχέτευσης των ούρων από τους νεφρούς στην ουροδόχο κύστη και από εκεί στην ουρήθρα. Έτσι τα ούρα έχουν την τάση να «λιμνάζουν», οπότε και δίνουν την «ευκαιρία» στα όποια βακτήρια εντοπίζονται εντός αυτών να πολλαπλασιαστούν.

Οι αλλαγές αυτές θα μπορούσαν να συνοψιστούν ως εξής:

• Ο μυϊκός τόνος (η «δύναμη» της μυϊκής σύσπασης) των τοιχωμάτων των ουρητήρων μειώνεται κυρίως λόγω της προγεστερόνης, η οποία είναι φυσιολογική κατά την κύηση. Έτσι τα ούρα δεν «προωθούνται» το ίδιο αποτελεσματικά προς την ουροδόχο κύστη.
• Ειδικά σε ύστερα στάδια της κύηση, η αυξημένη σε μέγεθος μήτρα συμπιέζει τους ουρητήρες και εμποδίζει την κένωσή τους στην ουροδόχο κύστη.
• Η προγεστερόνη επιδρά και στα μυϊκά τοιχώματα της ουροδόχου κύστης, της οποίας ο τόνος μειώνεται και παρεμποδίζεται η κένωσή της με την ούρηση.
• Η κένωση της ουροδόχου κύστης παρεμποδίζεται και από την πίεση, που η μήτρα ασκεί στην ουρήθρα.
• Η παρεμπόδιση της κένωσης της ουροδόχου κύστης έχει ως αποτέλεσμα και την εμφάνισης του φαινομένου της παλινδρόμησης των ούρων από την κύστη προς τους ουρητήρες και τα νεφρά.

Μπορεί η ουρολοίμωξη να γίνει επικίνδυνη για το μωρό;

Όσο η ουρολοίμωξη περιορίζεται στην ουροδόχο κύστη, τότε είναι μάλλον απίθανο να προκληθούν προβλήματα στο μωρό.
Όμως, αν η φλεγμονή αυτή επεκταθεί και στους νεφρούς, τότε αυξάνονται οι πιθανότητες για πρόωρο τοκετό και γέννηση λιποβαρούς νεογνού.

Ποια είναι τα συμπτώματα της ουρολοίμωξης;

Αν η ουρολοίμωξη περιορίζεται στην ουροδόχο κύστη τότε τα συνηθέστερα συμπτώματα είναι τα εξής:

• Αίσθημα καύσου και τσούξιμο στην περιοχή του κόλπου κατά την ούρηση και ενδεχομένως κατά τη σεξουαλική επαφή.
• Αίσθημα βάρους χαμηλά στην κοιλιά.
• Έντονη έπειξη (τάση) για ούρηση, η οποία δεν περιορίζεται μετά την ούρηση.
• Η ποσότητα των ούρων είναι δυσανάλογα μικρή σε σχέση με την ένταση της έπειξης (θέλετε πολύ να πάτε στην τουαλέτα, αλλά τα ούρα είναι εξαιρετικά λίγα)
• Συχνουρία (αυτό το σύμπτωμα είναι δύσκολο να εκτιμηθεί κατά τη διάρκεια της κύησης, αφού ειδικά στα ύστερα στάδιά της, η πίεση της μήτρας στην ουροδόχο κύστη, προκαλεί ούτως ή άλλως συχνουρία)
• Ούρα θολά στην όψη, τα οποία αναδίδουν δυσάρεστη οσμή.

Αν η ουρολοίμωξη επεκταθεί και στους νεφρούς τότε «προστίθενται» άλλα συμπτώματα:

• Εμφάνιση πυρετικής κίνησης, η οποία συνοδεύεται με ρίγος, το οποίο είναι συχνά έντονο και ανεξέλεγκτο.
• Άλγος στην οσφύ το οποίο είναι κατά περίπτωση αμφοτερόπλευρο και κολικοειδές (εμφανίζει χαρακτηριστικό «κύμα» στην έντασή του – η ένταση σταδιακά αυξάνεται, φτάνει στο μέγιστο και μετά υποχωρεί).
• Ναυτία και έμετοι.

Πώς γίνεται η διάγνωση της ουρολοίμωξης;

Η αφετηρία της διάγνωσης είναι η κλινική εξέταση και η λήψη λεπτομερούς ιστορικού.
Στη συνέχεια ακολουθεί η γενική ούρων, η οποία καταδεικνύει την εμφάνιση δεικτών φλεγμονής στα ούρα και η καλλιέργεια ούρων, η οποία καταδεικνύει την ύπαρξη μικροβίων σε αυτά. Η καλλιέργεια μάλιστα ενδεχομένως να συνοδευτεί και από τη λεγόμενη δοκιμασία ευαισθησίας, η οποία καταδεικνύει την ευαισθησία των μικροοργανισμών σε συγκεκριμένα αντιβιοτικά.

Πώς αντιμετωπίζεται η ουρολοίμωξη;

Η βάση της αντιμετώπισης της ουρολοίμωξης είναι η χορήγηση της κατάλληλης αντιβιοτικής θεραπείας, η οποία είναι ασφαλής για το μωρό.
Αν πρόκειται για απλή κυστίτιδα, τότε συνήθως αρκεί η χορήγηση αγωγής από του στόματος. Σε περίπτωση όμως εμφάνισης συμπτωμάτων, που συνδέονται με φλεγμονή στα νεφρά, τότε δεν αποκλείεται να συσταθεί η εισαγωγή στο νοσοκομείο, προκειμένου να χορηγηθεί ενδοφλέβια αντιβιοτική αγωγή. Η χορήγηση της ενδοφλέβιας αντιβιοτικής αγωγής σε περιπτώσεις μετάδοσης της λοίμωξης στα νεφρά μειώνει δραματικά τον κίνδυνο πρόωρου τοκετού.

Πώς προλαμβάνεται η ουρολοίμωξη στην εγκυμοσύνη;

Τα μέτρα προφύλαξης δεν είναι διαφορετικά από αυτά, που συνιστώνται και εκτός κύησης.

• Επιμελής ενυδάτωση
• Συχνή διούρηση (μην αγνοείται την τάση για ούρηση, πηγαίνετε στην τουαλέτα μόλις εμφανιστεί)
• Φροντίστε τα ρούχα σας να είναι άνετα
• Χρησιμοποιείτε βαμβακερά εσώρουχα
• Αλλάζετε συχνά (κάθε ημέρα) το εσώρουχο
• Ουρείτε πριν και μετά από την ερωτική επαφή
• Αφού ενεργηθείτε συνηθίστε να σκουπίζεστε από μπρος προς τα πίσω (από τον κόλπο προς τον πρωκτό) και χρησιμοποιείτε το χαρτί μόνο μία φορά (μην επαναλαμβάνετε την κίνηση με το ίδιο κομμάτι χαρτί)
• Αφού ουρήσετε μην τρίβετε με το χαρτί την ουρήθρα σας, αλλά προτιμάτε τις επιπωματικές κινήσεις (μην τρίβετε, αλλά πιέζετε)
• Φροντίσετε την υγιεινή της ευαίσθητης περιοχής χρησιμοποιώντας προϊόντα ειδικά παρασκευασμένα για αυτόν το σκοπό.
• Φαίνεται πως η κατανάλωση χυμού από βακκίνιο μακρόκαρπο (κράμπερι) βοηθά στην πρόληψη της ουρολοίμωξης, διότι ο χυμός αυτός περιέχει συστατικά, που εμποδίζουν τους μικροοργανισμούς να επικαθίσουν στα τοιχώματα του ουροποιητικού συστήματος, υποβοηθώντας έτσι την έκπλυσή τους κατά τη διούρηση.

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr
email: care@eleftheia.gr