Τοκοφοβία: ο υπέρμετρος φόβος για τη διαδικασία του τοκετού

Ο όρος Τοκοφοβία εισήχθη για πρώτη φορά στην ιατρική ορολογία το 2000. Είναι σύνθετη λέξη και προέρχεται από το συνδυασμό των λέξεων «τόκος» (εκ του «τοκετός») και «φόβος». Δια του όρου αυτού περιγράφεται ο υπέρμετρος φόβος, που μια γυναίκα αισθάνεται για τη διαδικασία του τοκετού.

Στη μελέτη του 2000, στην οποία διατυπώθηκε για πρώτη φορά ο όρος «Τοκοφοβία», οι ερευνητές ανέφεραν, πως αυτή ως οντότητα είχε περιγραφεί ήδη από το 1858. Τότε ο Γάλλος ψυχίατρος Louis Victor Marcé, ο οποίος ήταν από τους πρωτοπόρους της μελέτης των ψυχικών νόσων της λοχείας, χωρίς να αναφέρει το συγκεκριμένο ή παρόμοιο όρο, είχε περιγράψει την Τοκοφοβία ως εξής:

«Αν είναι πρωτοτόκες (σ.σ. στην πρώτη εγκυμοσύνη), η αναμονή του άγνωστου πόνου τις ανησυχεί πέραν κάθε μέτρου και τις ρίχνει σε μία κατάσταση ανείπωτου άγχους. Αν είναι ήδη μητέρες, τρομοκρατούνται από την ανάμνηση του παλαιού και την προοπτική του μέλλοντος».

Αν και έκτοτε έχει παρέλθει πλέον του αιώνος, η παθολογική αυτή οντότητα δεν έχει ακόμα αναγνωριστεί σε όλη της την έκταση στα πλαίσια της κοινότητας των μαιευτήρων, αλλά και στα πλαίσια της ιατρικής κοινότητας εν γένει. Από τις απαρχές του 21ου αιώνος όμως, φαίνεται πως το ενδιαφέρον για την Τοκοφοβία έχει αυξηθεί σημαντικά.

Ποια είναι τα συμπτώματα της Τοκοφοβίας;

Συμπτώματα χαρακτηριστικά της Τοκοφοβίας περιλαμβάνουν:

• Διαταραχές του ύπνου
• Δυσκολίες στη συγκέντρωση
• Αποχή από την κοινωνική ή/ και την οικογενειακή ζωή
• Κρίσεις πανικού
• Ψυχοσωματικά συμπτώματα
• Απότομες διακυμάνσεις στην διάθεση και συμπεριφορά
• Ευερεθιστότητα
• Φόβο για τον πόνο του τοκετού, ο οποίος ενδέχεται να συνδέεται με φόβο για τον οποιοδήποτε πόνο
• Συχνά οι γυναίκες αυτές ζητάνε να υποβληθούν σε καισαρική τομή, ακόμα και αν δεν συντρέχουν άλλοι «ιατρικοί» λόγοι
• Οι γυναίκες αυτές φοβούνται το ενδεχόμενο της εγκυμοσύνης και χρησιμοποιούν πάντα τουλάχιστον ένα μέτρο αντισύλληψης, ενώ συχνά χρησιμοποιούν και δεύτερο μέτρο αντισύλληψης «για παν ενδεχόμενο».
• Κάποιες, επειδή δεν υπάρχει μέτρο αντισύλληψης «απολύτως» ασφαλές, απέχουν από τη σεξουαλική επαφή
• Σε ακραίες περιπτώσεις γυναίκες ζητάνε υστερεκτομή

Υπάρχει ενδεχόμενο η Τοκοφοβία να συνδέεται με άλλες ψυχικές διαταραχές;

Υφίσταται το ενδεχόμενο η Τοκοφοβία να συνδέεται με:

• Αγχώδη Διαταραχή
• Κατάθλιψη
• Μετατραυματική Αγχώδη Διαταραχή

Ποιες είναι οι ενδεχόμενες συνέπειες της Τοκοφοβίας για την έγκυο και το μωρό;

Γυναίκες, που κατά την εγκυμοσύνη εμφανίζουν Τοκοφοβία αντιμετωπίζουν αυξημένες πιθανότητες για τα εξής ενδεχόμενα:

• Επιλόχειο Κατάθλιψη
• Δυσκολίες στη δημιουργία δεσμού με το μωρό τους
• Καισαρική Τομή

Μία σκανδιναβική μελέτη του 2001 εξάλλου συνέδεσε το φόβο για τον τοκετό με αυξημένες πιθανότητες για εμφάνιση:

• Πρόωρου τοκετού
• Τοκετού πολύ μετά τη συμπλήρωση των 40 εβδομάδων
• Τοκετό λιποβαρούς νεογνού
• Υπολειπόμενη Ενδομήτρια Ανάπτυξη του εμβρύου

Ποια είδη Τοκοφοβίας υπάρχουν;

Αναγνωρίζουμε δύο είδη Τοκοφοβίας:

• Την Πρωτοπαθή
• Τη Δευτεροπαθή

Τι είναι η Πρωτοπαθής Τοκοφοβία;

Η Πρωτοπαθής Τοκοφοβία αφορά γυναίκες, που δεν έχουν αποκτήσει παιδί. Η φοβία ενδέχεται να εμφανιστεί για πρώτη φορά στην εφηβεία. Συχνά οι γυναίκες, που εμφανίζουν Πρωτοπαθή Τοκοφοβία μένουν άτεκνες, ενώ κάποιες επιλέγουν να υιοθετήσουν. Σε κάποιες περιπτώσεις η φοβία αυτή μπορεί να «περάσει» από μητέρα σε κόρη ή να είναι αποτέλεσμα σεξουαλικής κακοποίησης.

Κάποιες γυναίκες αναπτύσσουν Πρωτοπαθή Τοκοφοβία, διότι εκτέθηκαν σε εμπειρία τοκετού (για παράδειγμα είδαν κάποιο video τοκετού) σε ανώριμη ηλικία ή χωρίς κάποιος να τους προετοιμάσει σχετικά και να τους εξηγήσει διεξοδικά τη διαδικασία.

Ακόμα και αν μια γυναίκα που πάσχει από Πρωτοπαθή Τοκοφοβία, καταφέρει να μείνει έγκυος, ο φόβος θα την ακολουθεί καθ’ όλη τη διάρκεια της κύησης και ενδέχεται να απαιτήσει διακοπή της ή καισαρική τομή.

Τι είναι η Δευτεροπαθής Τοκοφοβία;

Δευτεροπαθή Τοκοφοβία ενδέχεται να παρουσιάσουν γυναίκες, που αντιμετώπισαν στο παρελθόν ένα τραυματικό μαιευτικό περιστατικό, όπως ενδομήτριο θάνατο εμβρύου ή τοκετό μωρού με ανατομικές ανωμαλίες.

Όμως Δευτεροπαθή Τοκοφοβία ενδέχεται να παρουσιάσουν ακόμα και γυναίκες, που είχαν γεννήσει στο παρελθόν με φυσιολογικό τοκετό, ειδικά αν δεν έλαβαν επαρκή αναλγησία. Κάποιες από αυτές ενδέχεται να μην έμειναν ικανοποιημένες από την ψυχική στήριξη, που έλαβαν κατά τον τοκετό ή να φοβούνται ενδεχόμενα τραύματα στο περίνεο ή την περινεοτομή.

Πόσο συχνή είναι η Τοκοφοβία;

Δεν είναι απλό να υπολογίσουμε επακριβώς τη συχνότητα της Τοκοφοβίας, λόγω των διαφορετικών κριτηρίων στον ορισμό της νόσου, που θέτουν οι διάφορες μελέτες, οι οποίες αφορούν το θέμα αυτό.

Μία ενδιαφέρουσα σκανδιναβική μελέτη του 2017 κατέληξε στην εκτίμηση, πως η Τοκοφοβία επηρεάζει τη ζωή του 14% των γυναικών. Η ίδια μελέτη μάλιστα κατέληξε στο συμπέρασμα, πως η συχνότητα της φοβίας αυτής παρουσιάζει αυξητικές τάσεις από το 2000 και έπειτα.

Γιατί φαίνεται ότι η συχνότητα της Τοκοφοβίας έχει αυξητικές τάσεις;

Επ’ αυτού του ερωτήματος, μόνον υποθέσεις μπορούν να γίνουν. Εντούτοις, μπορούμε να εντοπίσουμε κάποιους παράγοντες, οι οποίοι είναι εξαιρετικά πιθανό να συνδέονται με την αυξητική αυτή τάση.

Πληροφορία, χωρίς επιμόρφωση

Στο σύγχρονο κόσμο είμαστε «εκτεθειμένοι» σε μεγάλο όγκο πληροφοριών. Όμως πόσο ικανοί είμαστε να επεξεργαστούμε τις πληροφορίες αυτές;

Η επιμόρφωση συνδέεται με ακριβώς αυτήν την επεξεργασία των πληροφοριών. Η επεξεργασία αυτή συχνά απαιτεί βαθιά γνώση του αντικειμένου, που η πληροφορία αφορά. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο, προκειμένου να κατανοήσει κάποιος αυτό, που βρίσκει στο διαδίκτυο, να συμβουλευτεί πρώτα τον ειδικό.
Έτσι επί του προκειμένου, οι πληροφορίες για τον τοκετό, που κάποια γυναίκα ενδέχεται να συλλέξει από μια διαδικτυακή έρευνα, ίσως στην πραγματικότητα να της δημιουργήσουν άγχος και ψυχική πίεση, ειδικά αν προέρχονται από «αμφίβολες» πηγές, όπως είναι τα ανυπόγραφα blogs και posts…

Οι γυναίκες τεκνοποιούν σε μεγαλύτερη ηλικία

Ο σύγχρονος τρόπος ζωής οδηγεί πολλές γυναίκες στο να γίνουν μητέρες σε μεγαλύτερη ηλικία.
Η εγκυμοσύνη σε μεγαλύτερη ηλικία συνδέεται με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης κάποιων προβλημάτων, όπως το σύνδρομο Down ή η προεκλαμψία.
Οι ανησυχίες αυτές επιβαρύνουν την ψυχολογία της γυναίκας εν όψει του τοκετού.

Περισσότερες γυναίκες λαμβάνουν θεραπεία για υπογονιμότητα

Η υπογονιμότητα είναι πιο συχνή σε γυναίκες με ηλικία μεγαλύτερη των 35 ετών. Η ψυχική ισορροπία της γυναίκας δοκιμάζεται τόσο από αυτή καθαυτή την υπογονιμότητα, όσο και από τις διάφορες θεραπείες υπογονιμότητας, όπως την εξωσωματική γονιμοποίηση.

Οι γυναίκες είναι εκτεθειμένες σε videos τοκετού

Η έκθεση σε μη επεξεργασμένα videos τοκετού, τα οποία κατά κανόνα δεν είναι «επενδυμένα» με την απαραίτητη πληροφόρηση, όπως αυτά που βρίσκουμε στο διαδίκτυο ή σε εκπομπές reality, συχνά δεν πληροφορούν, αλλά τρομάζουν…

Ο φόβος της απώλειας ελέγχου

Εδώ δικαίως θα αναρωτηθείτε: «μα καλά, και παλαιότερα οι γυναίκες δεν έχαναν το έλεγχο της κατάστασης, όταν ήταν σε τοκετό; Τι έχει αλλάξει τώρα;».
Η προφανής απάντηση στην ερώτηση αυτή είναι «Ναι. Οι γυναίκα ανέκαθεν έχανε τον έλεγχο της κατάστασης στον τοκετό. Κάποιος άλλος (μαιευτήρας) αναλάμβανε (και αναλαμβάνει) να φέρει σε πέρας τον τοκετό.».

Όμως η κοινωνία δεν είναι η ίδια. Παλαιότερα οι άνθρωποι είχαν τη συναίσθηση, πως δεν είναι δυνατόν να ελέγχουν τα πάντα.
Αντίθετα σήμερα, όλο και περισσότεροι (άνδρες και γυναίκες) έχουν την ψευδαίσθηση, πως μπορούν να ελέγχουν τα πάντα. Ίσως για το φαινόμενο αυτό να «ευθύνεται» η εντυπωσιακή εξέλιξη της τεχνολογίας, ίσως και η υπερπληθώρα πληροφοριών, που δίνει την ψευδαίσθηση της κατοχής όλων των θεμάτων. Συχνά μάλιστα και η κοινωνία «απαιτεί» από το άτομο να ελέγχει τα πάντα και δεν συγχωρεί λάθη. Είναι συνεπώς δυσκολότερο για όλο και περισσότερες γυναίκες να «αφήσουν» τον έλεγχο – ακόμα και του τοκετού τους – στον ειδικό…

Και πώς αντιμετωπίζεται η Τοκοφοβία;

Τελικά ο πιο αξιόπιστος τρόπος να αντιμετωπιστεί η Τοκοφοβία είναι η σφυρηλάτηση σχέσης εμπιστοσύνης στης γυναίκας με τον ιατρό της.
Είναι σημαντικό να γνωρίζει, πως μπορεί να του απευθύνει οποιαδήποτε ερώτηση σχετική με τον τοκετό της και να εκφράσει οποιαδήποτε ανησυχία της, όσο «παράλογη» και αν αυτή φαντάζει.

Βέβαια, υπάρχουν και περιπτώσεις, οι οποίες δεν αντιμετωπίζονται μόνο με την ψυχική υποστήριξη, ειδικά αν υφίσταται υπόβαθρο κατάθλιψης ή άλλης ψυχικής νόσου. Για τις περιπτώσεις αυτές, ενδέχεται να χρειαστεί να αναζητηθεί η αρωγή ειδικού στην ψυχική υγεία.

Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr
email: care@eleftheia.gr

Διαβάστε επίσης:
Τοκοφοβία: Γιατί κάποιες γυναίκες φοβούνται τον τοκετό και πώς μπορεί να επηρεάσει τις αποφάσεις τους

Τοκοφοβία: Πώς μπορεί να την αντιμετωπίσει η γυναίκα;