Ωχρό σωμάτιο: Τι είναι και πώς επηρεάζει την εγκυμοσύνη

Ο πρώτος, που παρατήρησε το σχηματισμό αυτό σε ωοθήκη αγελάδας ήταν ο Ολλανδός ανατόμος Regnier de Graaf (1641 – 1673), ενώ τη λειτουργία του οργάνου αυτού ως έδρα παραγωγής ορμονών περιέγραψε πρώτος ο Γερμανός Γυναικολόγος Ludwig Fraenkel (1870 - 1951).

Ας δούμε τι γίνεται στις ωοθήκες κατά τη διάρκεια του εμμηνορρυσιακού κύκλου…

Ως πρώτη ημέρα του εμμηνορρυσιακού κύκλου λαμβάνεται η πρώτη ημέρα της περιόδου, δηλαδή η πρώτη ημέρα, που η γυναίκα θα δει αίμα.

Οι ορμόνες, που παράγονται από τον υποθάλαμο (ο υποθάλαμος είναι μία εξειδικευμένη περιοχή του εγκεφάλου) επιδρούν επί των ωοθηκών και προκαλούν την 4η με 5η ημέρα του κύκλου την έναρξη της ωρίμανσης 4 με 5 ανωρίμων ωαρίων. Όμως μόνο ένα (συνήθως) ανώριμο ωάριο θα φθάσει στην πλήρη ωρίμανση.

Παρακάτω βλέπουμε μία σχηματική απεικόνιση της διαδικασίας ωρίμανσης του ωαρίου.

Παρατηρούμε, πως το ωριμάζον ωάριο περιβάλλεται από ένα στρώμα κυττάρων. Το στρώμα αυτό ονομάζεται θήκη και τα εξειδικευμένα κύτταρά του ονομάζονται κύτταρα της θήκης. Συνεπώς, το ωάριο ευρίσκεται εντός ενός ωοθυλακίου. Ο όρος «ωοθυλάκιο» είναι σύνθετος και προέρχεται από τις λέξεις «ωό» (= ωάριο, αβγό) και «θυλάκιο» (= θήκη, έλυτρο)

Μεταξύ των κυττάρων της θήκης εμφανίζονται κυστίδια γεμάτα με υγρό. Τα κυστίδια αυτά μεγαλώνουν και σταδιακά «συνενώνονται». Τοιουτοτρόπως, έχουμε το σχηματισμό ενός μεγάλου χώρου, ο οποίος είναι πλήρης υγρού και ονομάζεται άντρο (= σπηλιά).

Το ώριμο ωοθυλάκιο έχει διάμετρο λίγο μεγαλύτερη των 2 εκατοστών και εμφανίζεται περί τα μέσα του κύκλου (κοντά στη 14η ημέρα σε κύκλο 28 ημερών). Η εμφάνιση του ωρίμου ωοθυλακίου είναι δυνατόν να διαπιστωθεί με υπερηχογραφικό έλεγχο και σηματοδοτεί τις γόνιμες ημέρες της γυναίκας.

Το περίβλημά του ωοθυλακίου αποτελείται από κύτταρα της θήκη και εντός αυτού περικλείεται το γεμάτο με υγρό άντρο, ενώ το ωάριο βρίσκεται προσκολλημένο στην εσωτερική επιφάνεια της θήκης.

Τη 14η ημέρα του κύκλου (αν μιλάμε για κύκλο 28 ημερών), έχουμε τη λεγομένη ωοθυλακιορρηξία, δηλαδή τη ρήξη (= «σπάσιμο») του ωοθυλακίου. Έτσι το ωάριο «απελευθερώνεται» εντός του κοιλιακού σαλπιγγικού στομίου και είναι έτοιμο να γονιμοποιηθεί.

Τα κύτταρα της θήκης του ρηχθέντος («σπασμένου») ωοθυλακίου υπό την επιρροή των ορμονών του υποθαλάμου (της LH) μετατρέπονται σε ωχρινικά κύτταρα και η θήκη μετατρέπεται στο ωχρό σωμάτιο.

Ο δε εμμηνορρυσιακός κύκλος εισέρχεται στην ωχρινική του φάση. Η φάση αυτή χαρακτηρίζεται από την παρουσία του ωχρού σωματίου και από την από το ωχρό σωμάτιο παραγωγή προγεστερόνης.

Τι συμβαίνει στο ωχρό σωμάτιο, αν δεν γονιμοποιηθεί το ωάριο;

Το ωχρό σωμάτιο φθάνει το μέγιστο της ανάπτυξής του και της παραγωγής προγεστερόνης περίπου 9 ημέρες μετά από την ωοθυλακιορρηξία.

Αν παρατηρήσει κανείς τότε την επιφάνεια της ωοθήκης, μπορεί να το διακρίνει με ευκολία, αφού μοιάζει με μία προεξοχή με υποκίτρινο χρώμα.

Αν δεν επέλθει η γονιμοποίηση του ωαρίου, τότε μετά την 24η – 25η ημέρα του κύκλου το ωχρό σωμάτιο υποπλάσσεται («μικραίνει»), εκφυλίζεται και αποκτά λευκωπή απόχρωση. Τότε μιλάμε πλέον για το λευκό σωμάτιο, το οποίο μοιάζει με μία μικρή ουλή στην επιφάνεια της ωοθήκης. Ταυτόχρονα, η παραγωγή προγεστερόνης μειώνεται απότομα.

Το επιφανειακό όμως στρώμα του ενδομητρίου (δηλαδή του ιστού, που καλύπτει το εσωτερικό της ενδομητρικής κοιλότητας) στη φάση αυτή του κύκλου έχει μεγάλο πάχος και προκειμένου να διατηρηθεί «χρειάζεται» την από το ωχρό σωμάτιο παραγόμενη προγεστερόνη.

Συνεπώς, η μετατροπή του ωχρού σωματίου σε λευκό σωμάτιο με τη συνοδό πτώση της παραγωγής προγεστερόνης ως αποτέλεσμα έχει και την έναρξη της απόπτωσης του επιφανειακού στρώματος του ενδομητρίου (δηλαδή το ενδομήτριο «πέφτει»). Το στρώμα αυτό του ενδομητρίου εξέρχεται του τραχήλου και του κόλπου υπό τη μορφή τεμαχίων αναμεμιγμένων με αίμα ως περίοδος.

Τι συμβαίνει στο ωχρό σωμάτιο, αν γονιμοποιηθεί το ωάριο;

Στην περίπτωση, που επέλθει γονιμοποίηση του ωαρίου, τότε το εμφυτευθέν έμβρυο αρχίζει να παράγει την ορμόνη, που ονομάζεται ανθρώπινη χοριακή γονιδοτροπίνη.

Η ορμόνη αυτή επιδρά επί του ωχρού σωματίου, το οποίο μετατρέπεται σε κυοφόρο ωχρό σωμάτιο.

Το κυοφόρο ωχρό σωμάτιο διατηρεί το υποκίτρινο χρώμα του, ενώ το μέγεθός του αυξάνεται και στο τέλος του πρώτου τριμήνου ενδέχεται να καταλαμβάνει ακόμα και το ένα τρίτο του όγκου της ωοθήκης, ενώ αυξάνεται και η από αυτό παραγωγή προγεστερόνης.

Αν και σταδιακά προγεστερόνη σε όλο και μεγαλύτερες ποσότητες παράγεται και από τα κύτταρα του πλακούντα, το ωχρό σωμάτιο συνεχίζει να παράγει την ορμόνη αυτή μέχρι και το τέλος του τετάρτου μήνα. Από το ορόσημο αυτό κι έπειτα αρχίζει η υποστροφή του ωχρού σωματίου και η παραγωγή προγεστερόνης πραγματοποιείται εξ’ ολοκλήρου από τον πλακούντα.

Η προγεστερόνη είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της κύησης, ειδικά στα πρώτα στάδια αυτής. Έχει δε διατυπωθεί η άποψη, πως αφαίρεση του ωχρού σωματίου πριν από τον τέταρτο μήνα οδηγεί σε αποβολή.

Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr