Ο ομφάλιος λώρος: Η «γραμμή ζωής» του εμβρύου

Το μωρό μεγαλώνει προστατευμένο εντός της ενδομητρικής κοιλότητας, έως ότου ο οργανισμός του ετοιμαστεί να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της ζωής στον «έξω κόσμο». Έτσι, θα μπορούσε να πει κάποιος σχηματικά – και εν μέρει χαριτολογώντας – πως το μωρό μεγαλώνει μέσα σε ένα «σπιτάκι» μέσα στην κοιλιά της μητέρας του.

Το μωρό μέσα στη μήτρα είναι ένας ραγδαία αναπτυσσόμενος οργανισμός. Για τις μεταβολικές του ανάγκες εξαρτάται πλήρως από τη μητέρα. Η έδρα της «σύνδεσης» του οργανισμού του μωρού με αυτόν της μητέρας είναι ο πλακούντας, ενώ σύνδεσμος του μωρού με τον πλακούντα είναι μία «χορδή», η οποία διατρέχεται από αγγεία (δηλαδή φέρει μέσα της αγγεία) και ονομάζεται ομφάλιος λώρος.

Ο ομφάλιος λώρος εκφύεται (= «ξεκινά») από το κέντρο – συνήθως – της επιφανείας του πλακούντα και καταφύεται (= «καταλήγει») στο μέσο της κοιλιάς του εμβρύου ( βλ. εικόνα).

Ο Αριστοτέλης φαίνεται, πως ήταν ο πρώτος, που περιέγραψε τον ομφάλιο λώρο ως τη σύνδεση μεταξύ μητέρας και αγέννητου παιδιού.

Ποια είναι η δομή του ομφαλίου λώρου;

Προκειμένου να κατανοήσουμε τη δομή του ομφαλίου λώρου, είναι χρήσιμο να ανατρέξουμε στη δομή του πλακούντα.. Ο πλακούντας είναι το μεγαλύτερο εμβρυϊκό όργανο και εντοπίζεται προσκολλημένος επί της εσωτερικής επιφανείας του τοιχώματος της ενδομητρικής κοιλότητας..

Πρόκειται για ένα «προσωρινό» όργανο, υπό την έννοια ότι η λειτουργία του παύει με το πέρας του δευτέρου σταδίου του τοκετού, οπότε και το νεογνό έχει εξέλθει της μήτρας και μπορεί να ξεκινήσει να αναπνέει από μόνο του.

Παρατηρώντας τη δομή του πλακούντα, διαπιστώνουμε πως πρόκειται για ένα αγγειοβριθές όργανο (= ένα όργανο «γεμάτο» αγγεία). Τα αγγεία αυτά αποτελούν μέρος τόσο της μητρικής, όσο και της εμβρυϊκής κυκλοφορίας. Θα πρέπει να τονιστεί, πως το αίμα, που ρέει εντός των μητρικών αγγείων – υπό φυσιολογικές συνθήκες – δεν αναμιγνύεται με το αίμα, που ρέει εντός των εμβρυϊκών αγγείων.

Τα εμβρυϊκά αγγεία συνενώνονται τελικά σε δύο ομφαλικές αρτηρίες και μία ομφαλική φλέβα. Εντός τη φλέβας ρέει αίμα από τον πλακούντα προς το έμβρυο, το οποίο είναι πλούσιο σε οξυγόνο και θρεπτικά στοιχεία, ενώ στις δύο αρτηρίες ρέει αίμα από το έμβρυο προς τον πλακούντα, το οποίο είναι πτωχό σε οξυγόνο και θρεπτικά στοχεία.

Τα αγγεία του ομφαλίου λώρου περιβάλλονται από μία γελατινώδη ουσία (gel), η οποία ονομάζεται γέλη του Wharton (Wharton’s jelly). Στη παρακάτω εικόνα βλέπουμε μία διατομή του ομφαλίου λώρου με τη φλέβα και τις αρτηρίες του.

Η γέλη του Wharton είναι εξαιρετικά σημαντική, καθότι προστατεύει τα ευαίσθητα ομφαλικά αγγεία από τραυματισμούς, ενώ φαίνεται, πως είναι και πλούσια σε βλαστοκύτταρα.

Εξωτερικά ο ομφάλιος λώρος καλύπτεται από άμνιο. Άμνιο ονομάζεται μία λεπτή μεμβράνη, που καλύπτει εκτός από τον ομφάλιο λώρο και την κοιλότητα, μέσα στην οποία αναπτύσσεται το μωρό, η οποία ονομάζεται αμνιακή κοιλότητα και είναι γεμάτη από το αμνιακό υγρό.

Στις περισσότερες περιπτώσεις οι ομφαλικές αρτηρίες «τυλίγονται» γύρω από την ομφαλική φλέβα, όπως απεικονίζεται παρακάτω.

Έτσι θα μπορούσαμε να πούμε, πως οι αρτηρίες σχηματίζουν μία «σπείρα» πέριξ της φλέβας. Η σπείρα αυτή είναι στο 90% των περιπτώσεων δεξιόστροφη. Έχει καταγραφεί και ένα 4% των περιπτώσεων, στις οποίες η φλέβα είναι αυτή, που σχηματίζει σπείρα πέριξ των αρτηριών.

Ποιο είναι το μέγεθος του ομφαλίου λώρου;

Το μήκος και η διάμετρος του ομφαλίου λώρου μεταβάλλονται ανάλογα με την ηλικία της κύησης.

Σε τελειόμηνες κυήσεις ο ομφάλιος λώρος έχει μήκος κατά μέσον όρο 50 με 60 εκατοστά του μέτρου. Σε γενικές γραμμές θεωρούμε, πως το φυσιολογικό μήκος του ομφαλίου λώρου κυμαίνεται μεταξύ των 30 και των 100 εκατοστών.

Η διάμετρος του ομφαλίου λώρου μετράται στα 3,2 χιλιοστά στις 10 εβδομάδες τις κύησης, φθάνει στο απόγειό της στις 33 με 35 εβδομάδες της κύησης, οπότε και μετράται στα 16,7 χιλιοστά περίπου, ενώ στις 42 εβδομάδες της κύησης η διάμετρος μειώνεται στα 14,4 χιλιοστά. Η μείωση αυτή της διαμέτρου του ομφαλίου λώρου αποδίδεται στη μείωση του ποσοστού ύδατος – στην τρόπον τινά «αφυδάτωση» – γέλης του Wharton.

Πότε σχηματίζεται ο ομφάλιος λώρος;

Ο σχηματισμός του ομφαλίου λώρου σε μία μάλλον «ανώριμη» μορφή τοποθετείται μεταξύ της 4ης και της 8ης εβδομάδας της κύησης, ενώ η ροή αίματος εντός αυτού αρχίζει μέχρι το τέλος της 5ης εβδομάδας της κύησης.

Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr