Ψυχαναγκασμοί και παιδιά: Όταν τα παιδιά θέλουν να είναι τέλεια

Όταν όμως βλέπετε το παιδί σας να γίνεται αυταρχικό, απόλυτο, να νιώθει άβολα όταν έρχεται αντιμέτωπο με καινούργιες προκλήσεις ή να παραπονιέται ότι δεν είναι τέλειο το αποτέλεσμα, ενώ βλέπετε πως έχει κάνει καλά την εργασία του για παράδειγμα, τότε το παιδί σας μάλλον θέλει να είναι τέλειο! Και αυτή η τάση για τελειότητα, μπορεί να το βασανίσει αρκετά… Κάποιοι μπορεί να σκεφτείτε πως δεν είναι και τόσο άσχημη η τελειομανία, καθώς δίνει το κίνητρο για να διαπρέψει ένας άνθρωπος ή ότι απλά μπορεί να έχει υψηλά πρότυπα… Είναι όμως έτσι;

Πρώτα από όλα, ξεκινώντας να τονίσω ότι ως άνθρωποι είμαστε από τη φύση μας ελαττωματικά φτιαγμένοι, άρα δεν είμαστε τέλειοι! Παρόλα αυτά, για να καταλάβουμε καλύτερα την τελειομανία, υπάρχουν δύο τύποι:

1. Ο τύπος που αναζητά την αριστεία. Πρόκειται για τον υγιή τύπο, όπου ένας άνθρωπος – όχι μόνο τα παιδιά – έχουν ως κίνητρο την επίτευξη.
2. Ο τύπος που αναζητά την τελειότητα για τους άλλους. Πρόκειται για τους ανθρώπους που προσπαθούν να είναι τέλειοι για να έχουν την τέλεια εικόνα προς τους τρίτους ώστε να είναι αποδεκτοί και να μην εισπράξουν αρνητική κριτική. Γεγονός που σημαίνει πως ήδη μέσα τους ασκούν αυστηρή αυτοκριτική!

Πώς διαχωρίζω την αριστεία από την τελειομανία;

Η αριστεία περιλαμβάνει απόλαυση σε όσα κάνω, μία αίσθηση μάθησης αλλά και εμπιστοσύνη. Αντίθετα, η τελειομανία δεν εμπεριέχει ευχαρίστηση και απόλαυση αλλά εστιάζει στο «τι δεν έκανα καλά… ή δεν είναι τέλειο!» ανεξαρτήτως του πόσο καλό είναι το αποτέλεσμα.

Η προσπάθεια για αριστεία μπορεί να είναι κίνητρο, αλλά η προσπάθεια για τελειότητα είναι τελικά αποθαρρυντική.
Στην αριστεία υπάρχει αυτοεκτίμηση και εμπιστοσύνη στον εαυτό και στις δυνάμεις του, στις ικανότητές του. Υπάρχει κίνητρο, έμπνευση, διασκέδαση και απόλαυση, ωρίμανση.

Στην τελειομανία υπάρχει άγχος ή φόβος αποτυχίας και λάθους, έντονη αυτοκριτική, αποθάρρυνση, φιξαρισμένος τρόπος σκέψης (καταναγκαστικός), ακόμη και παραίτηση σε κάποιες περιπτώσεις, πχ. «ή θα γίνει όπως το θέλω τέλειο, ή δεν θα το κάνω καθόλου, εφόσον αυτό σημαίνει αποτυχία!»

Πώς μπορεί ο γονιός να βοηθήσει το παιδί του

• Δεν χρησιμοποιώ την λέξη «τέλεια», ούτε καν για να του δείξω πόσο καλά τα πήγε!
• Ενθαρρύνω το παιδί μου να έχει υψηλά πρότυπα χωρίς να τονίζω την τελειότητα
• Διαχωρίζω πως άλλο είναι να έχω υψηλά πρότυπα και άλλο να θέλω τα πάντα τέλεια
• Παρατηρώ μήπως είμαι εγώ αυτός/ή που σπρώχνω το παιδί μου προς την τελειομανία
• Παρατηρώ τον δικό τρόπο, μήπως λειτουργώ και εγώ έτσι και του δίνω το κακό τελικά παράδειγμα;
• Μιλάω στο παιδί μου για την διαφορά της αριστείας και της τελειομανίας
• Βοηθάω το παιδί μου να θέσει στόχους και πρότυπα που επιτυγχάνονται με προσπάθεια
• Μιλήστε στο παιδί σας για την υπομονή που χρειάζεται συνήθως για να ολοκληρώσουμε τους στόχους μας
• Ακόμα και αν οι στόχοι μας δεν έχουν ακριβώς το αποτέλεσμα που εμείς θέλαμε, τουλάχιστον προσπαθήσαμε και αυτό είναι επιτυχία και γνώση, καθώς ξέρω για την επόμενη φορά τι μπορώ να κάνω διαφορετικά
• Διδάξτε το παιδί σας πως η επιτυχία έρχεται μέσα από τις ατέλειες, καθώς μαθαίνουμε από τα λάθη μας και γινόμαστε καλύτεροι μέσα από την εμπειρία…
• Δείξτε στο παιδί σας ότι δεν είστε τέλειος/α
• Δώστε έμφαση στη διασκέδαση
• Ενθαρρύνετε τα υψηλά πρότυπα, όχι την τελειότητα
• Βοηθήστε το παιδί να αναγνωρίσει τις αρνητικές σκέψεις και την εσωτερική φωνούλα που αναζητά την τελειότητα.
• Δώστε του να καταλάβει πως η αγάπη σας δεν εξαγοράζεται μέσα από την τελειότητα και πως το αγαπάτε άνευ όρων
• Δώστε του χρόνο να τελειώσει την δραστηριότητα που κάνει ώστε να μην νιώθει πως την άφησε μισοτελειωμένη, ρυθμίζοντας το χρόνο και υπενθυμίζοντας πόση ώρα έχει ακόμη, ανάλογα την ηλικία του.
• Φροντίστε να έχει χρόνο ξεκούρασης και χαλάρωσης ώστε να γεμίζει και πάλι τις μπαταρίες του

Πιθανές αιτίες τελειομανίας στα παιδιά

• Το παιδί προσπαθεί να ανταποκριθεί στις αυξανόμενες απαιτήσεις του γονιού
• Το παιδί αισθάνεται ότι ο γονιός του περιμένει να είναι τέλειο
• Το παιδί προσπαθεί να γίνει αποδεκτό μέσω της τελειότητας από τον γονιό του
• Το παιδί έχει λανθασμένα εκλάβει πως η αποδοχή μέσα από την τελειότητα σημαίνει αγάπη
• Το παιδί έχει πάρει το μήνυμα ότι ΠΡΕΠΕΙ να επιτύχει σε υψηλό επίπεδο.

Μαρίνα Μόσχα

Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Αγωγής Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας