«Ο μπαμπάς μπορεί να γίνει φίλος μου;»

«Με τα παιδιά μου είμαστε φίλοι…, με το γιο μου είμαστε φίλοι και μιλάμε σαν άνδρες!» ακούω από γονείς που υπερηφανεύονται θέλοντας να δείξουν πόσο καλή σχέση έχουν με τα παιδιά τους. Όσο είναι μικρό το παιδί μπορεί η σχέση να μοιάζει φιλική και οι μπαμπάδες πιστεύουν πως και όταν μεγαλώσει ο γιος ή η κόρη θα συνεχίσουν να έχουν αυτή τη «φιλική» σχέση. Μπορεί να υπάρξει ισορροπία ανάμεσα στους δύο ρόλους; Η φιλία ανάμεσα σε παιδί και μπαμπά ή γονιό γενικότερα είναι εφικτή; Μπορούν να είναι φίλοι;

Η απάντηση είναι κατηγορηματικά ΟΧΙ!

Ο γονιός – είτε πρόκειται για τη μαμά, είτε για τον μπαμπά - ήταν, είναι και θα είναι ο γονιός, ανεξάρτητα την ηλικία του ή την ηλικία του παιδιού του. Δεν μπορεί να είναι φίλος μαζί του, μπορεί όμως να έχει φιλική διάθεση η σχέση τους φέρνοντας κατά κάποιο τρόπο μία ισορροπία.

Γιατί δεν μπορώ να είμαι φίλος με το παιδί μου;

Πολύ απλά, γιατί ο γονιός είναι αυτός που καθοδηγεί και οριοθετεί καταστάσεις. Όσο μεγαλώνει το παιδί του εκείνος πηγαίνει «πιο πίσω» διακριτικά, αφήνοντας χώρο στο παιδί και αναφέρομαι περισσότερο στον έφηβο, να βγει μπροστά και να εξελιχθεί, να ανεξαρτητοποιηθεί, να αναπτύξει τη προσωπικότητά του και να βγει προς τα έξω στηριζόμενο στις δικές του δυνάμεις.

Ο φίλος είναι αυτός που μπορεί να πει τη γνώμη του αλλά δεν καθοδηγεί ούτε και οριοθετεί το φίλο του. Με τον φίλο που είναι άτομο συνομήλικο κυρίως, τα παιδιά μοιράζονται τα μυστικά τους, αναπτύσσουν κοινωνικές δεξιότητες, μιλάνε για θέματα και ανταλλάσσουν απόψεις, δίνουν και παίρνουν συναισθηματική στήριξη και κοινωνική αποδοχή. Με το γονιό δεν μπορεί να γίνει αυτή η ανταλλαγή συναισθηματικής στήριξης καθώς αυτό αλλοιώνει τη σχέση τους και αλλάζει τους ρόλους, δίνοντας στο παιδί βάρη που δεν του αναλογούν. Για παράδειγμα, φανταστείτε έναν μπαμπά που αντιμετωπίζει προβλήματα στη δουλειά του να πρέπει το παιδί του να τον στηρίξει και να του πει ότι όλα θα πάνε καλά! Πως θα νιώσει αυτό το παιδί; Πόση ανασφάλεια θα αισθανθεί όταν ο "Θεός - γονιός" γκρεμίζεται μπροστά στα μάτια του και αναγκάζεται το ίδιο να λειτουργήσει ως "Θεός";

Ο γονιός λοιπόν, θα πρέπει να είναι κοντά στο παιδί του, να συζητά, να ακούει τα προβλήματα και τις ανησυχίες του, να λέει τη γνώμη του χωρίς κριτική διάθεση. Όταν μάλιστα πρόκειται για παιδί που βρίσκεται στην εφηβεία, ο μπαμπάς χρειάζεται να έχει στο μυαλό του πάντα πως ο έφηβος έχει ανάγκη να μοιράζεται τα προβλήματά του, να εμπιστεύεται τον γονιό του, να νιώθει ότι υπάρχει φιλική και υποστηρικτική διάθεση από τη μεριά του, χωρίς όμως να χάνεται η οριοθέτηση του γονεϊκού ρόλου που του προσφέρει ασφάλεια.

Άλλο η φιλική διάθεση και άλλο η φιλία!

Είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε τη φιλική διάθεση από τη φιλία εστιάζοντας στο πώς αντιλαμβανόμαστε εμείς αλλά και το παιδί μας τη φιλική σχέση. Τα όρια και οι ισορροπίες είναι πολύ λεπτές στο πώς αντιλαμβάνεται παιδί και γονιός μια τέτοια σχέση.

Η φιλική διάθεση δίνει την αίσθηση εμπιστοσύνης, σεβασμού, αγάπης, αποδοχής, χαλαρότητας, ασφάλειας και ισοτιμίας. Όλα αυτά είναι στοιχεία που μπορεί να παίξουν θετικό ρόλο στη σχέση με το παιδί και κυρίως τον έφηβο που μεγαλώνει και διεκδικεί την αυτονομία του. Από την άλλη μεριά αν διευρύνουμε την φιλική διάθεση σε μια ουσιαστικά φιλική σχέση αυτό εμπεριέχει τον κίνδυνο να κλονιστούν τα όρια μεταξύ γονιού και παιδιού, καθώς θα μπορούσε το παιδί να διεκδικήσει το δικαίωμα για μια πιο κριτική θέση απέναντι στο γονιό, όπως θα μπορούσε να συμβεί και με το φίλο του. Ο γονιός από την πλευρά του, μέσα στα πλαίσια της φιλικής σχέσης, ενδέχεται να μιλήσει για θέματα που το παιδί μπορεί να έχει τη διάθεση να ακούσει αλλά να μη μπορεί ουσιαστικά να επεξεργαστεί, όπως για παράδειγμα για θέματα που αφορούν την επικοινωνία ή ακόμη και τη σεξουαλική ζωή.

Όχι μπαμπά, δεν μπορείς να μιλήσεις για τα πάντα και για όλα με το παιδί σου, άρα δεν είστε φίλοι. Τα παιδιά έχουν φίλους, στο σχολείο, στο φροντιστήριο, στη γειτονιά. Τα παιδιά χρειάζονται γονείς, που θα τους δείχνουν την αγάπη, την υποστήριξη και την κατανόηση που χρειάζονται, αλλά συγχρόνως θα θέτουν όρια. Συχνά, ακούω από γονείς να λένε, πως με το παιδί τους τα λένε όλα, δεν ξέρουν όμως για παράδειγμα, εάν, πότε και με ποιον τρόπο πρέπει να του μιλήσουν για το σεξ, τα μέτρα προφύλαξης, κτλ. Συχνά επίσης παρατηρώ μέσα στα πλαίσια αυτής της «φιλικής» σχέσης να απαιτεί ο γονιός από το παιδί του να του λέει τα πάντα και μάλιστα να υπερηφανεύεται λέγοντας «εμείς δεν έχουμε μυστικά!» χωρίς να μπορεί να αντιληφθεί πως παρεμβαίνει στον κόσμο του παιδιού του και δεν του επιτρέπει την ιδιωτικότητα. Μάλιστα, όταν το παιδί – ο έφηβος ή η έφηβη – αρχίσει να διαφοροποιείται από εκείνον, αισθάνεται προδομένος, πιστεύει πως δεν φταίει το δικό του παιδί για τα μυστικά αλλά ο «κακός φίλος» που του βάζει λόγια και θέλει «να χαλάσει τη σχέση τους». Και όταν το παιδί του προτιμά τις δικές του παρέες και θέλει να βρίσκεται όλο και περισσότερο με τους συνομηλίκους, ο γονιός νιώθει να απειλείται από την απόρριψη του γιου ή της κόρης!

Μπαμπά, είναι διαφορετικό να έχετε μία όμορφη και γλυκιά σχέση, όπου ο καθένας ελεύθερα εκφράζει τον εαυτό του και άλλο να «πρέπει» να μιλήσεις για «όλα» τα θέματα. Άρα λοιπόν, δώσε την προσοχή σου περισσότερο σε μία ανοιχτή δίοδο επικοινωνίας με το παιδί σου, δώσε του να καταλάβει πως «είσαι εκεί», δίπλα του χωρίς να το κρίνεις, ώστε να μπορεί να στηριχτεί πάνω σου όταν χρειαστεί, να νιώθει άνετα να ρωτήσει οτιδήποτε το απασχολεί και το προβληματίζει, να εκφράσει χωρίς δισταγμό τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις απορίες του. Αυτός είναι ο ρόλος σου άλλωστε…

Μαρίνα Μόσχα
ΜΑ Κλινικής Ψυχολογίας – Ψυχοθεραπεύτρια