Πώς μιλάμε στα παιδιά για το «πώς γίνονται τα παιδιά;»

Φτάνει ο καιρός που το μικρό σας αρχίζει και έχει …απορίες γύρω από το πως ήρθε στον κόσμο. Ναι, μιλάμε για την σεξουαλική αγωγή και το «πώς γίνονται τα παιδιά», την ερώτηση που «τρομοκρατεί» αρκετούς γονείς. Να τονίσουμε εδώ, πως κάποια παιδιά μπορεί να έχουν απορίες νωρίτερα ή αργότερα σε σχέση με κάποια άλλα, κάτι που είναι φυσιολογικό, εφόσον δεν έχουμε όλοι τον ίδιο ακριβώς ρυθμό ανάπτυξης. Αν λοιπόν δεν είναι το πρώτο σας παιδί, μην θεωρήσετε ότι θα πρέπει να «αντιγράψει» το πρώτο.

Το σίγουρο είναι – και ισχύει για όλους τους γονείς – ότι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση χρειάζεται να ξεκινήσει από τον γονιό στη μικρή ηλικία και αργότερα να συνεχιστεί στο σχολείο – αν βέβαια υπάρξει και το ανάλογο μάθημα.

Να ξεκαθαρίσουμε ότι κάνοντας σεξουαλική αγωγή στο παιδί σας (και αργότερα ο εκπαιδευτικός στο σχολείο) δεν σημαίνει ότι θα μάθετε το παιδί να κάνει σεξ. Το διευκρινίζω επειδή είναι δυστυχώς αρκετοί οι γονείς εκείνοι που έχουν διαστρεβλωμένη εικόνα για το τι σημαίνει σεξουαλική αγωγή.

Μία δεύτερη σημαντική παρατήρηση είναι πως το παιδί σας δεν γνωρίζει για το σεξ και δεν το θεωρεί κάτι πονηρό. Εμείς οι μεγάλοι είναι που έχουμε στο μυαλό μας ταμπού και προκαταλήψεις γύρω από το συγκεκριμένο θέμα και που νιώθουμε άβολα να μιλήσουμε για το σεξ στα παιδιά.

Τρίτον, αν δεν μιλήσετε εσείς στα παιδιά σας για το σεξ, να ξέρετε ότι θα το κάνει κάποιος άλλος. Ποιος λοιπόν θέλετε να τους μεταφέρει τόσο ευαίσθητες πληροφορίες, που μπορεί μάλιστα να είναι γεμάτες λανθασμένες αντιλήψεις και παραπληροφόρηση αλλά και ακατάλληλες για την ηλικία του; Ο γονιός είναι αυτός που θέλει το καλό του παιδιού του και που προσπαθεί να το προστατέψει από τις …κακοτοπιές, άρα ο ρόλος αυτός είναι δικός σας, τουλάχιστον στην αρχή.

Σε ποια ηλικία να μιλήσω στο παιδί μου για το «γίνονται» τα παιδιά και με πόσες λεπτομέρειες;

Η σεξουαλική αγωγή καλό είναι να ξεκινήσει στη νηπιακή ηλικία, γύρω στα τρία χρόνια του παιδιού (λίγο πάνω ή κάτω), όπου αρχίζει και έχει απορίες γύρω από τη γέννησή του. Άλλωστε είναι η ηλικία που αρχίζει και εκφράζει την περιέργεια για το δικό του σώμα, το σώμα των άλλων, την διαφορετικότητα, κλπ. Ένας τρόπος είναι να αγοράσετε ένα βιβλίο που μιλάει για την σεξουαλική αγωγή και απευθύνεται στην ηλικία του και να του το διαβάσετε – εφόσον βέβαια πρώτα το έχετε διαβάσει εσείς. Ένας άλλος τρόπος είναι να περιμένετε να σας ρωτήσει εκείνο πρώτο. Όποιον τρόπο και να επιλέξετε, θα πρέπει να του μιλήσετε με απλά λογάκια και να εστιάζετε την απάντηση ακριβώς στην ερώτηση που σας κάνει, χωρίς να δίνετε περιττές πληροφορίες αλλά χωρίς επίσης να αποφεύγετε να απαντήσετε στην ουσία, μιλώντας για την κλασσική απάντηση του πελαργού για παράδειγμα. Φυσικά, θα χρειαστεί να κάνετε στην πορεία και άλλες τέτοιου είδους κουβεντούλες, καθώς το παιδί σας μεγαλώνει, προσαρμόζοντας στην ηλικία του το περιεχόμενο.

Αν το παιδί μου δε ρωτήσει, πώς μπορώ ν’ αρχίσω μια συζήτηση μαζί του γι’ αυτό το θέμα;

Φυσικά και μπορείτε να αρχίσετε εσείς μία συζήτηση μαζί του με διάφορες αφορμές, ανάλογα με την ηλικία του πάντα. Ένας τρόπος είναι τα βιβλιαράκια που προανέφερα, άλλος τρόπος να μιλήσετε για την εγκυμοσύνη, την γέννηση ενός άλλου παιδιού, την διαφορετικότητα, μία εικόνα, κάτι που θα δείτε στην τηλεόραση, κλπ. Ο ίδιος ο γονιός είναι εκείνος που θα επιλέξει τον τρόπο που νιώθει και ο ίδιος ότι του ταιριάζει, ώστε να είναι ικανός να τον υποστηρίξει όσο καλύτερα μπορεί.

Αν δε γνωρίζω τι να απαντήσω, τι πρέπει να κάνω;

Πολύ απλά την αλήθεια, ότι δηλαδή δεν γνωρίζετε την απάντηση, αλλά θα φροντίσετε να ενημερωθείτε και θα επιστρέψετε για να του απαντήσετε ή ακόμα να του προτείνετε να ψάξετε μαζί την απάντηση. Μπορεί το παιδί σας να σας βλέπει ως Θεούς, γνωρίζετε όμως πως δεν είστε Θεοί, άρα δεν μπορείτε να γνωρίζετε όλες τις απαντήσεις. Απλά, μην βολευτείτε πίσω από αυτή την δικαιολογία αλλά αντιθέτως, φροντίστε να ενημερωθείτε. Άλλωστε, σχεδόν όλοι οι γονείς ξέρετε ότι το παιδί σας στη νηπιακή ηλικία θα αρχίσει να έχει απορίες γύρω από την σεξουαλικότητα. Οφείλετε λοιπόν να μην σας βρει απροετοίμαστους εκείνη τη στιγμή αν αρχίσει να σας κάνει ερωτήσεις.

Tι λεξιλόγιο/ορολογία να χρησιμοποιήσω;

Μην ξεχνάτε ότι εμείς οι μεγάλοι είμαστε εκείνοι που ενοχοποιούμε το σεξ και το κάνουμε να φαίνεται ως κάτι πρόστυχο, κακό και ανήθικο. Χρησιμοποιήστε λοιπόν την επιστημονική ορολογία για τα γεννητικά του όργανα, πχ. πέος, αιδοίο, ωάριο, κλπ., όπου το παιδί σας εύκολα θα δεχτεί, σαν να του μιλάτε για το χέρι, το πόδι ή το κεφάλι του. Με αυτόν τον τρόπο, το παιδί σας από μικρό θα μάθει την σωστή ορολογία, χωρίς να ενοχοποιήσει τις λέξεις αλλά και χωρίς να ντρέπεται το ίδιο στη χρήση τους, εφόσον πρόκειται για λέξεις που απλά περιγράφουν μέρη του σώματός του.

Πώς διαφοροποιούνται οι απαντήσεις που δίνω στο παιδί μου ή οι συζητήσεις που κάνω μαζί του σε σχέση με αυτό το θέμα, καθώς μεγαλώνει;

Η σεξουαλική αγωγή ακολουθεί τα ηλικιακά στάδια του παιδιού. Με άλλον τρόπο θα μιλήσετε στο τρίχρονο παιδί σας όπου κάνετε και το άνοιγμα στη σεξουαλική του διαπαιδαγώγηση και με άλλον τρόπο στις πρώτες τάξεις του δημοτικού, στις τελευταίες, στο γυμνάσιο και με άλλον επίσης στο λύκειο. Όσο μεγαλώνει το παιδί σας θα δίνετε περισσότερες πληροφορίες, πάντα με τρόπο και χρησιμοποιώντας το λεξιλόγιο του παιδιού σας- πέρα από τις επιστημονικές ονομασίες των γεννητικών οργάνων.

Ενδεικτικές ερωτήσεις-απαντήσεις (για παιδιά μικρής ηλικίας)

Ενδεικτικές ερωτήσεις είναι «πώς γεννιούνται τα παιδιά», όπου όσο πιο μικρή η ηλικία δεν εστιάζετε ακριβώς στον τρόπο αλλά στο συναίσθημα. Λίγο αργότερα θα δώσετε και άλλες πληροφορίες, περιγράφοντας την ερωτική πράξη χωρίς όμως να την ενοχοποιήσετε.

Μαρίνα Μόσχα

Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Αγωγής Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας