Γιατί αναδύονται «νέα» συναισθήματα στην εφηβεία
Όταν τα παιδιά στην εφηβεία... αλλάζουν.
«Βλέπω ότι το παιδί μου αλλάζει ενώ τα συναισθήματα που κυριαρχούσαν ήταν χαρά, θλίψη, φόβο, ντροπή, θυμό και αηδία, τώρα σα να αρχίζει να νιώθει καινούργια συναισθήματα, όπως άγχος, ανησυχία, βαριέται και νιώθει ανία πιο εύκολα, ζηλεύει περισσότερο; Τι συμβαίνει;»
Γιατί αναδύονται «νέα» συναισθήματα στην εφηβεία;
Είναι γεγονός πως πολλά αλλάζουν στην εφηβική περίοδο. Όπως αλλάζει εξωτερικά το μικρό σας μέσα από τις ορμονικές αλλαγές που βιώνει και αρχίζει να ψηλώνει, χοντραίνει η φωνή στα αγόρια, εμφανίζεται τριχοφυία, ξεκινάει η έμμηνος ρύση στα κορίτσια, κλπ., έτσι ακριβώς αλλάζει και ο συναισθηματικός κόσμος του έφηβου και της έφηβης. Πιο απλά, η εφηβεία χαρακτηρίζεται από έντονες σωματικές αλλά και συναισθηματικές αλλαγές όπου ο έφηβος είναι ευαίσθητος σε νέες εμπειρίες, σε νέα συναισθήματα που αρκετά συχνά του προκαλούν αναστάτωση. Πολλές φορές νιώθει να μπερδεύεται, να χάνεται, να είναι πιο μελαγχολικός, να βιώνει νέα συναισθήματα ή πιο σωστά να νιώθει πιο έντονα κάποια συναισθήματα. Αυτό σημαίνει ότι όλα εκείνα που ένιωθε στη παιδική του ηλικία, εξακολουθεί τα νιώθει, ίσως σε άλλο βαθμό όμως, όπως για παράδειγμα η ζήλεια.
Ξέρουμε πολύ καλά ότι τα παιδιά ζηλεύουν από την πολύ μικρή ηλικία τους. Όσοι έχετε πάνω απ΄΄ο ένα παιδί θυμάστε πώς αντέδρασε το μεγάλο σας παιδί μπροστά στην απειλή του δεύτερου παιδιού, όπου ο φόβος ότι θα χάσει «τα πρωτεία», ο φόβος ότι οι γονείς θα χαρίσουν την αγάπη τους σε εκείνο το μικρό μωρό που το έχουν συνέχεια αγκαλιά, άρα δεν θα αγαπούν το ίδιο το πρωτότοκο. Αλλά και καθώς τα παιδιά σας μεγαλώνουν, σίγουρα θυμάστε τους καυγάδες σας αλλά και το γεμάτο παράπονο μουτράκι του πρώτου σας παιδιού, λέγοντας: «Αμάν πια! Μόνο για το άλλο παιδί σου νοιάζεσαι, όλο εμένα μαλώνεις, για εκείνο λες ότι είναι συνέχεια μικρό και ας μου παίρνει τα παιχνίδια μου, ας τα χαλάει, δεν του λες τίποτα!», τι σας θύμισα; Ναι λοιπόν, τα συναισθήματα που βιώνει ο έφηβος δεν είναι καινούργια, συνεχίζουν να υπάρχουν στην εφηβική ζωή, εκφράζονται όμως ενδεχομένως με διαφορετικό τρόπο πλέον. Έτσι, η ζήλεια – μιας και ξεκινήσαμε μαζί της – μπορεί να υπάρξει για αρκετούς λόγους στην εφηβική ζωή, πχ. λόγω ανασφάλειας, χαμηλής αυτοεκτίμησης και ανεπάρκειας, αίσθηση ότι «δεν είμαι αρκετός για να…», σύγκριση, ανταγωνισμός και αμφιβολίες γύρω από την αυταξία που βέβαια σε αυτή την ηλικία δεν είναι τόσο συνειδητές ή τουλάχιστον όχι πάντα, φόβος απώλειας της προσοχής, παρεξηγήσεις και παρερμηνείες ως αποτέλεσμα μιας ελλιπούς επικοινωνιακής δεξιότητας, κλπ. Ο έφηβος μπορεί να ζηλεύει τα αδέλφια του, τους φίλους του και γενικότερα όλους όσους θεωρεί ότι έχουν κάτι παραπάνω από εκείνον, ότι είναι καλύτεροι ή ακόμα όταν μεγαλώνει από γονείς με το σκεπτικό ότι είναι ξεχωριστός, μαθαίνοντας ότι «όλοι του χρωστάνε» κάτι που φυσικά δεν το βλέπει και στη πράξη.
Ανησυχία: Πολύ συχνά ο έφηβος αισθάνεται ανησυχία καθώς όπως προαναφέρθηκε βρίσκεται σε εκείνη τη φάση της ζωής του όπου προσπαθεί να εξοικειωθεί και να ανταπεξέλθει τόσο στις σωματικές, όσο και στις ψυχικές του μεταβολές. Δεν είναι παράξενο λοιπόν να ανησυχεί καθώς αντιμετωπίζει νέες προκλήσεις στη ζώη του στην προσπάθεια να κατανοήσει τον κόσμο γύρω του, την ταυτότητά του, το «που και πώς μπορεί να σταθεί». Άλλωστε λέμε ότι στην εφηβεία, το ένα πόδι το έχει στην παιδικότητα και το άλλο προσπαθεί να το βάλει στην ενήλικη ζωή, λογικό λοιπόν να διακατέχεται από ανησυχία. Μην ξεχνάμε επίσης, ότι οι ακαδημαϊκές του επιδόσεις είναι επίσης λόγος ανησυχίας, το τι θα κάνει στο μέλλον, ποια σχολή θα επιλέξει ή πώς θα προχωρήσει στη ζωή του. άλλοι λόγοι είναι η αποδοχή του από την ομάδα των συνομηλίκων, ο συναισθηματικός και ερωτικός κόσμος, διάφορες κοινωνικές πιέσεις, οικογενειακά ή/και οικονομικά προβλήματα, κλπ.
Άγχος: Αντίστοιχα και το άγχος μπορεί να είναι αυξημένο στην εφηβεία λόγω της πίεσης για σχολικές επιτυχίες ή ακόμα και αθλητικές επιτυχίες, και όλα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω. Αυτό που έχει σημασία είναι να μην το αγνοήσετε και ν αμην το υποτιμήσετε σε περίπτωση που δείτε κάποια από τα παρακάτω συμπτώματα, όπως: πονοκέφαλους, στομαχικές διαταραχές, διαταραχές στον ύπνο ή/και στην όρεξη, παράπονα για κούραση, δυσκολία στη συγκέντρωση, αποφυγή ερεθισμάτων και καταστάσεων που προκαλούν άγχος και ένταση, αποφυγή κοινωνικών αλληλεπιδράσεων, ευερεθιστότητα, θυμό, ανησυχία, ένταση, κρίσεις πανικού.
Ντροπή: Ασφαλώς θα έχετε παρατηρήσει ότι δεν είναι η πρώτη φορά που ο έφηβός σας εκδηλώνει το συναίσθημα της ντροπής. Απλά, τώρα μπορεί να είναι μεγαλύτερο και για διαφορετικούς λόγους. Ο πιο σημαντικός σε αυτή την περίοδο είναι οι σωματικές αλλαγές, όπου ο έφηβος δεν μπορεί πάντα να τις διαχειριστεί – όχι πάντα τουλάχιστον στο ξεκίνημά τους. Αποτέλεσμα, να ντρέπεται που ψήλωσε τόσο και τον πειράζουν τα παιδιά στο σχολείο ή να ντρέπεται η έφηβη που το στήθος της φαίνεται ότι έχει μεγαλώσει, κλπ., προκαλώντας όχι μόνο ντροπής αλλά και αμηχανίας. Αντίστοιχα, όλα τα υπόλοιπα που προαναφέρθηκαν, πχ. ανεπάρκεια, σχολικές επιδόσεις, θέση στην παρέα, χαμηλή αυτοεκτίμηση, κλπ., είναι λόγοι που μπορεί ένας έφηβος να ντρέπεται, όπως επίσης και αν του ασκείται εκφοβισμός.
Βαρεμάρα: Όσοι έχετε παιδιά στην εφηβεία, σίγουρα έχετε βαρεθεί να ακούτε τη λέξη «βαριέμαι». Τι κρύβεται πίσω από τη συγκεκριμένη λέξη όμως; Ένας έφηβος που τον έχει καταπιεί η ρουτίνα, που δεν έχει ενδιαφέροντα ή αντίθετα δεν έχει προσωπικό χρόνο. Ένας έφηβος που «δεν ξέρει» πώς να εκφράσει αυτό που πραγματικά του συμβαίνει ή ένας έφηβος που δεν μπορεί να αναγνωρίσει το πραγματικό του συναίσθημα. Ένας έφηβος που δεν έχει ερεθίσματα και ενδιαφέροντα, δεν είναι δημιουργικός. Ένας έφηβος που δεν έχει ιδιαίτερη κοινωνικότητα και προτιμά να κρύβεται πίσω από μία οθόνη υπολογιστή, τάμπλετ ή κινητού, τροφοδωτώντας έτσι την ανία και την πλήξη.
Tips να διαχειριστούν οι γονείς αυτά τα συναισθήματα
- Είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να μάθουν να μιλούν στα παιδιά τους από τη μικρή τους ηλικία για τα συναισθήματα, έτσι ώστε να υπάρχει η σχετική εξοικείωση αλλά και η κατάλληλη διαχείριση. Και αυτό μπορεί να γίνει μέσα από παραμύθια και ιστοριούλες για την κατάλληλη συναισθηματική διαχείριση.
- Πολύ σημαντική η κατανόηση των συναισθημάτων και από τους ίδιους τους γονείς. Αν εσείς ως μεγάλοι δεν μπορείτε να κατανοήσετε τα συναισθήματα του παιδιού σας μέσα από την πολύχρονη εμπειρία σας στη ζωή, πώς έχετε την απαίτηση να το κάνουν τα παιδιά σας;
- Παρατηρήστε τον δικό σας συναισθηματικό κόσμο και τον τρόπο που τον εκφράζετε. Βέβαια, χρειάζεται να είστε ειλικρινείς με τον εαυτό σας. Μήπως παρατηρείτε παρόμοια συναισθήματα και τρόπους έκφρασης με εκείνα των παιδιών σας; Μάλλον θα πρέπει να πάψετε να αναρωτιέστε και να δείτε – ενδεχομένως με τη βοήθεια ειδικού – βοηθητικούς τρόπους.
- Μην υποτιμάτε τα συναισθήματα των παιδιών σας. Πώς θα σας φαινόταν αν σας έλεγε ο σύντροφός σας ή ο εργοδότης σας ότι δεν είναι σωστό αυτό που νιώθετε ή ότι δεν πρέπει να νιώθετε έτσι; Ακούστε λοιπόν τον έφηβό σας, μη τον διακόπτετε και μην τον κρίνετε.
- Όταν αναγνωρίζετε τα συναισθήματα των παιδιών σας, καλό είναι να μάθετε εσείς λίγα πράγματα για το κάθε συναίσθημα, έτσι ώστε να μην γίνει ούτε ενοχοποίηση αλλά ούτε και να νιώσει το παιδί σας ότι κρίνεται.
- Μπορείτε να φέρετε δικά σας παραδείγματα για το πώς διαχειριστήκατε κάποια συναισθήματα – χωρίς να φαίνεται ότι «ξέρετε τα πάντα» αλλά να δείξετε και εσείς τη συναισθηματική σας πλευρά και ότι κάποτε ή ενδεχομένως και σε άλλες φάσεις της ζωής σας, βιώσατε και εσείς αντίστοιχα συναισθήματα.
Πέντε φράσεις που έχουν ανάγκη να ακούνε οι έφηβοι από τους γονείς τους
ΠΡΟΣΟΧΗ: Ζητήστε βοήθεια ειδικού όταν βλέπετε ότι ο έφηβος δεν μπορεί να διαχειριστεί την καθημερινότητά του, όσο και αν θεωρείτε ότι υπερβάλλει. Μπορεί να υπάρχουν πράγματα και γεγονότα στη ζωή του που εσείς δεν γνωρίζετε. Ακόμα και να φτάνει στην υπερβολή όμως, είναι αυτό που αισθάνεται και προφανώς δεν ξέρετε πώς να τον βοηθήσετε – αν το γνωρίζατε ενδεχομένως θα μπορούσε να διαχειριστεί καλύτερα τον συναισθηματικό του κόσμο. Επίσης, αν δείτε διαφορά στη συμπεριφορά του, τις σχολικές του επιδόσεις να πέφτουν, να παρουσιάζει διαταραχές στον ύπνο, στην όρεξη, να κλείνεται στον εαυτό του, να μην έχει διάθεση σχεδόν για τίποτα, να είναι πολύ αναστατωμένος, αγχωμένος ή να παρουσιάζει καταθλιπτικά συμπτώματα η βοήθεια ειδικού είναι απαραίτητη.
Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Αγωγής Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
