Παιδικό άγχος: Πού οφείλεται;

Τι είναι όμως το άγχος; Πότε ο οργανισμός μας μπαίνει σε τέτοιου είδους συνθήκες; Πρόκειται για μια φυσιολογική ανθρώπινη αντίδραση όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια πρόκληση, όπου αισθανόμαστε πως δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε. Ο οργανισμός μας αντιδρά σαν να βρίσκεται σε κίνδυνο, εκκρίνοντας τρεις βασικές ορμόνες, την αδρεναλίνη, την νορεπινεφρίνη και την κορτιζόλη, έτσι ώστε να βρίσκεται σε επιφυλακή και ετοιμότητα για να αντιμετωπίσει όσο το δυνατόν καλύτερα τον εξωτερικό κίνδυνο, που κινητοποίησε την διαδικασία.

Φαίνεται λοιπόν, πως το άγχος δεν είναι ...προνόμιο μόνο των μεγάλων, καθώς και οι ...μικροί μπορούν να νιώσουν αγχωμένοι. Ναι, σύμφωνοι, μπορεί να μην έχουν τις ευθύνες τις δικές μας, δεν παύει όμως να έχουν τις δικές τους ανησυχίες που προκύπτουν από διαφορετικές καταστάσεις ανάλογα και με την ηλικία.

Υπάρχει θετικό ή δημιουργικό άγχος;

Η απάντηση είναι ναι! Δεν είναι όλες οι περιπτώσεις άγχους αρνητικές καθώς σε κάποιες από αυτές θεωρείται ωφέλιμο στη φυσιολογική εξελικτική πορεία του παιδιού. Παραδείγματος χάριν, το άγχος που προκαλείται από την προσπάθεια κατάκτησης της βάδισης ή της ομιλίας είναι μέρος της εξέλιξης ενός βρέφους.

Πότε το παιδικό άγχος είναι προβληματικό;

Το άγχος γίνεται πρόβλημα στο παιδί, όταν ισχύουν κάποιες από τις παρακάτω προϋποθέσεις:

1. Ένα γεμάτο ημερήσιο πρόγραμμα με σχολικές και μη δραστηριότητες.

Σχεδόν όλοι οι γονείς παραπονιούνται πως δεν τους μένει προσωπικός χρόνος, καθώς έχουν να πάνε τα παιδιά τους στις εξωσχολικές δραστηριότητες. Σκεφτείτε λοιπόν, πως νιώθουν εκείνα, όταν τα βγάζουμε από την ξεγνοιασιά της παιδικής τους ηλικίας, όταν χάνουν το παιδικό παιγνίδι, επειδή «πρέπει» να κάνουν χορό, να μάθουν ένα μουσικό όργανο ή κάποιο άθλημα, μία, δύο ή και τρεις ξένες γλώσσες... Α! μην ξεχνάμε και τις σχολικές επιδόσεις που έρχονται να προστεθούν με τον χρόνο που απαιτείται να διαβάσουν για να είναι και πρώτοι μαθητές, εφόσον ο ανταγωνισμός σήμερα είναι μεγάλος!

2. Τηλεόραση και διαδίκτυο.

Ποιο παιδί δεν θέλει να σερφάρει στο διαδίκτυο ή να δει την αγαπημένη του σειρά στην τηλεόραση; Όταν όμως η χρήση τους γίνεται χωρίς επιτήρηση, το παιδί μπορεί να έρθει σε επαφή με πληροφορίες που θα του προκαλέσουν άγχος και στρες. Για παράδειγμα, οι ειδήσεις για πολέμους, βίαιες και αιματηρές συγκρούσεις και ανθρώπινες τραγωδίες, θανάτους και καταστροφές, μπορεί να κλονίσουν το αίσθημα ασφάλειας ενός παιδιού και να το τρομάξουν. Δεν σημαίνει βέβαια, πως πρέπει να μεγαλώνει μέσα στη γυάλα, αλλά όχι να εκτίθεται διαρκώς στα παραπάνω, χωρίς ο γονιός να του εξηγεί τουλάχιστον τι συμβαίνει.

3. Ενδοοικογενειακές συγκρούσεις.

Οι γονείς αποτελούν για το παιδί τα πρόσωπα αναφοράς, είναι οι Θεοί του. Όταν λοιπόν το παιδί βλέπει τους Θεούς του, τους σοφούς της ζωής του και τους παντοδύναμους, εκείνους που του προσφέρουν ασφάλεια, να καυγαδίζουν και να μην μπορούν να τα βρουν, τότε η αίσθηση ασφάλειας χάνεται καθώς την αντικαθιστά η ...ανασφάλεια, αισθανόμενο πως δεν είναι ικανοί να το προστατέψουν!

4. Σχολικός εκφοβισμός.

Το γνωστό bullying, όπου το παιδί μπορεί να γίνει το θύμα και να μπει στη ψυχολογία του θύματος, καθώς ο φόβος του να μιλήσει αυξάνεται διαρκώς και μπορεί να φτάσει στο σημείο να αποφεύγει να πάει σχολείο.

5. Απώλεια αγαπημένου προσώπου.

Ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, μπορεί να απειλήσει ακόμα και την αίσθηση ασφάλειας των μεγάλων, πόσο μάλλον των παιδιών! Μάλιστα, βλέπουμε αρκετά συχνά τα παιδιά να προσπαθούν να κατανοήσουν την έννοια του θανάτου, ρωτώντας για το «που πάει το σκυλάκι, ο παππούς, η γιαγιά, που πέθανε;» Ο γονιός χρειάζεται να το βοηθήσει στην κατανόηση αυτή και όχι να του αποκρύπτει την πραγματικότητα, λέγοντας πως έφυγε σε ένα μεγάλο ταξίδι για παράδειγμα, δημιουργώντας του μεγαλύτερη σύγχυση. Αν δεν μπορεί ο ίδιος να ανταπεξέλθει, τότε είναι καλό να ζητήσει καθοδήγηση από ειδικό, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για κάποιο πολύ κοντινό πρόσωπο.

Μαρίνα Μόσχα
Ψυχοθεραπεύτρια, Συνεργάτης του Ινστιτούτου Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας του Θάνου Ασκητή