Διατροφή και γονιμότητα: Ποια θρεπτικά συστατικά είναι απαραίτητα;

Η υπογονιμότητα επηρεάζει έως και ένα στα επτά ζευγάρια και ο ρόλος της διατροφής στη βελτίωση της γονιμότητας φαίνεται να ήταν γνωστός ήδη από την αρχαιότητα, καθώς ο Ιπποκράτης σύστηνε ειδικές δίαιτες τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες προκειμένου να βελτιστοποιηθεί η γονιμότητα. Σύμφωνα με τα τρέχοντα επιστημονικά δεδομένα κάθε σύντροφος παίζει τον ίδιο ρόλο στη σύλληψη και τη γονιμότητα, με την ανδρική υπογονιμότητα να επηρεάζει έως και το ένα τρίτο των ζευγαριών.

Είναι σημαντικό, επομένως, και οι δύο σύντροφοι να βελτιστοποιήσουν τη διατροφική τους κατάσταση πριν από τη σύλληψη. Ας δούμε λοιπόν ποια θρεπτικά συστατικά είναι σημαντικά σε ό,τι αφορά τη βελτιστοποίηση της γονιμότητας κατά την περίοδο πριν από τη σύλληψη.

Λιπαρά

Η κατανάλωση μονοακόρεστων λιπαρών που βρίσκονται στο ελαιόλαδο, τις ελιές, τους ξηρούς καρπούς και το αβοκάντο έχει συσχετιστεί με υψηλότερα ποσοστά γονιμότητας για τις γυναίκες. Για τους άνδρες, δίαιτες πλούσιες σε αντιφλεγμονώδη ωμέγα-3 λιπαρά οξέα που βρίσκονται κυρίως σε λιπαρά ψάρια και ξηρούς καρπούς έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνουν την υγεία, την ποιότητα και την κινητικότητα του σπέρματος, ενώ η υψηλή πρόσληψη κορεσμένων και τρανς λιπαρών επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα του σπέρματος. Έτσι λοιπόν τόσο οι γυναίκες όσο και οι άνδρες θα πρέπει αντικαθιστούν τα κορεσμένα λιπαρά που βρίσκονται στα λιπαρά κρέατα και τα πλήρη γαλακτοκομικά με μονοακόρεστα και πολυακόρεστα λιπαρά.

Πρωτεΐνη

Υπάρχουν πολλά στοιχεία που υποδεικνύουν ότι η κατανάλωση περισσότερων φυτικών πηγών πρωτεΐνης και λιγότερων ζωικών πηγών μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της ωορρηξίας. Έτσι λοιπόν η ένταξη περισσότερων φυτικών πηγών πρωτεΐνης, όπως το τόφου, τα φασόλια, οι φακές, τα ρεβίθια, οι ξηροί καρποί και οι σπόροι στη διατροφή μπορεί να είναι ωφέλιμη.

Βιταμίνη D

Η βιταμίνη D μπορεί να είναι σημαντική για τη γονιμότητα, καθώς τα επαρκή επίπεδα βιταμίνης D σχετίζονται με περισσότερα θετικά τεστ εγκυμοσύνης, επιτυχείς κυήσεις και τοκετούς σε γυναίκες που υποβάλλονται σε υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Στους άνδρες η ανεπάρκεια βιταμίνης D φαίνεται να σχετίζεται με χαμηλές συγκεντρώσεις τεστοστερόνης ορού και κακή ποιότητα σπέρματος, συμπεριλαμβανομένου του μειωμένου αριθμού σπέρματος. Για το λόγο αυτό η βελτιστοποίηση της πρόσληψης βιταμίνης D είναι απαραίτητη τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες και ιδιαίτερα κατά τους χειμερινούς μήνες, όταν οι ακτίνες του ήλιου δεν είναι αρκετά ισχυρές για να επιτρέψουν στο σώμα μας να παράγει βιταμίνη D. Οι διατροφικές πηγές περιλαμβάνουν λιπαρά ψάρια, κρόκους αυγών και εμπλουτισμένα τρόφιμα.

Σίδηρος

Η έλλειψη σιδήρου είναι η πιο κοινή διατροφική ανεπάρκεια παγκοσμίως. Είναι σημαντικό να αξιολογείται η κατάσταση του σιδήρου πριν από τη σύλληψη τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες, καθώς η ανεπάρκεια και στα δύο φύλα μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα γονιμότητας, συμπεριλαμβανομένης της ελαττωματικής σπερματογένεσης και της οξειδωτικής βλάβης στο σπέρμα. Η κατανάλωση σιδήρου τόσο από ζωικές (αιμικός σίδηρος) όσο και από φυτικες πηγές (μη αιμικός σίδηρος) θα πρέπει να ενθαρρύνεται. Για τη βελτιστοποίηση της απορρόφησης του μη αιμικού σιδήρου από τροφές όπως τα όσπρια, τα δημητριακά, οι ξηροί καρποί, το τόφου και τα αποξηραμένα φρούτα θα πρέπει να συνδυάζονται με μία πηγή βιταμίνης C. Η κατανάλωση τσαγιού, καφέ και κρασιού με τα γεύματα θα πρέπει να αποφεύγεται καθώς εμποδίζει την απορρόφηση του σιδήρου.

Ψευδάργυρος και φυλλικό οξύ

Η σχέση μεταξύ της ανεπάρκειας φυλλικού οξέος στις γυναίκες και του κινδύνου ατελούς σχηματισμού του νευρικού σωλήνα είναι αποδεδειγμένη και οι οδηγίες για τις γυναίκες που προσπαθούν να συλλάβουν συστήνουν ένα συμπλήρωμα 400 mcg φυλλικού οξέος καθημερινά. Το φυλλικό οξύ είναι επίσης ένα σημαντικό θρεπτικό συστατικό σε ό,τι αφορά την ανδρική γονιμότητα καθώς απαιτείται για τη σύνθεση του DNA στο σπέρμα. Τα φρούτα και τα λαχανικά, και ιδιαίτερα τα σκούρα πράσινα φυλλώδη, τα εμπλουτισμένα προϊόντα δημητριακών, οι ξηροί καρποί και οι σπόροι είναι ιδιαίτερα σημαντικά για την επάρκεια της διατροφής σε φυλλικό οξύ.

Ο ψευδάργυρος παίζει επίσης σημαντικό ρόλο για την ανδρική και γυναικεία γονιμότητα, καθώς στους άνδρες απαιτείται για τη σπερματογένεση και την κινητικότητα τους σπέρματος και στις γυναίκες συμβάλλει στην ορμονική ισορροπία και την ωορρηξία. Οι διατροφικές πηγές περιλαμβάνουν δημητριακά ολικής αλέσεως, ξηρούς καρπούς, σπόρους, όσπρια, καθώς και θαλασσινά και άπαχο κόκκινο κρέας.

Σωματικό βάρος

Ένας πολύ σημαντικός παράγοντας για τη γονιμότητα είναι το σωματικό βάρος. Πιο συγκεκριμένα, το βάρος της μητέρας πριν από την εγκυμοσύνη είναι ένας ισχυρός προγνωστικός παράγοντας της γονιμότητας και των αποτελεσμάτων της εγκυμοσύνης. Ένα πολύ χαμηλό σωματικό βάρος μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχή του έμμηνου κύκλου και σε διαταραχή του ανοσοποιητικού συστήματος δυσκολεύοντας τη σύλληψη. Επιπλέον, φαίνεται να σχετίζεται με υψηλότερο ποσοστό επιπλοκών, καθώς και αυξημένα ποσοστά πρόωρων γεννήσεων και νεογνικών θανάτων.

Τέλος, η παχυσαρκία σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο διαταραχών της ωορρηξίας λόγω αλλαγών στην παραγωγή ορμονών καθώς και αυξημένο κίνδυνο για διαβήτη κύησης, υπέρταση και πρόωρο τοκετό. Για το λόγο αυτό η διατήρηση του σωματικού βάρους σε ένα φυσιολογικό εύρος είναι πολύ σημαντική για τη βελτίωση της γονιμότητας και μία επιτυχημένη και υγιή κύηση.

Δρ Ευσταθία Παπαδά
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, MSc, PhD, RD
Πτυχιούχος Χαροκοπείου Πανεπιστημίου &
University College London (UCL)
Διδάκτωρ Χαροκοπείου Πανεπιστημίου
e-mail: efpapada@gmail.com

Πηγή

British Dietetic Association. A clinical update on diet and fertility.
https://www.bda.uk.com/resource/a-clinical-update-on-diet-and-fertility.html