Διατροφή και παχυσαρκία σε παιδιά σχολικής ηλικίας

Η παχυσαρκία σε παιδιά σχολικής ηλικίας έχει αυξητική τάση παγκοσμίως τόσο στις ανεπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες γεγονός που συνδέεται και με την αύξηση του κόστους ζωής που οδηγεί σε λιγότερο ποιοτικές διατροφικές επιλογές. Τουλάχιστον 18% των παιδιών και των εφήβων σε παγκόσμιο επίπεδο αντιμετωπίζουν πρόβλημα υπερβάλλοντος σωματικού βάρους.

Η παιδική παχυσαρκία στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι περίπου το 35% των παιδιών σχολικής ηλικίας εμφανίζει αυξημένο σωματικό βάρος γεγονός που καθιστά τη χώρα μας μία από τις πρώτες στην Ευρώπη στην παιδική παχυσαρκία.

Ποιοι παράγοντες σχετίζονται με την εμφάνιση της παχυσαρκίας σε παιδιά σχολικής ηλικίας;

1. Γενετικοί παράγοντες. Σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση της παχυσαρκίας στη σχολική ηλικία έχει η κληρονομικότητα, καθώς φαίνεται ότι παιδιά που έχουν γονείς ή παππούδες με υπερβάλλον σωματικό βάρος έχουν αυξημένες πιθανότητες να αντιμετωπίσουν πρόβλημα με το σωματικό τους βάρος.
2. Διατροφικές συνήθειες. Σημαντικότερο ρόλο ωστόσο φαίνεται να παίζουν οι διατροφικές συνήθειες των παιδιών καθώς τα τελευταία χρόνια τείνουμε να απομακρυνόμαστε από το μεσογειακό μοντέλο διατροφής. Πιο συγκεκριμένα, η κατανάλωση λιγότερων φρούτων και λαχανικών, περισσότερης ζάχαρης και κορεσμένου λίπους, ανθυγιεινών snacks κι επεξεργασμένων τροφών είναι χαρακτηριστικά της διατροφής που μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού βάρους.
3. Μειωμένη φυσική δραστηριότητα. Η αύξηση των ωρών που τα παιδιά διαβάζουν ή κάθονται βλέποντας τηλεόραση ή παίζοντας στον υπολογιστή έχει επίσης συμβάλλει στην αύξηση του σωματικού βάρους, καθώς έχει μειωθεί σημαντικά η φυσική δραστηριότητα των παιδιών.

Ποιες επιπτώσεις για την υγεία μπορεί να έχει η παχυσαρκία σε παιδιά σχολικής ηλικίας;

Τα παιδιά που εμφανίζουν υπερβάλλον σωματικό βάρος έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αντιμετωπίζουν την παχυσαρκία ως ενήλικες αυξάνοντας τον κίνδυνο των χρόνιων παθολογικών καταστάσεων όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, οι σκελετικές παθήσεις, κάποιοι τύποι καρκίνου αλλά και ψυχολογικές επιπτώσεις.

Επιπλέον, ακόμα και στην παιδική ηλικία είναι πιθανόν να αντιμετωπίζουν προβλήματα στην αναπνοή, υπέρταση, διαταραχές στο μεταβολισμό της γλυκόζης, ενώ πολύ σημαντικό είναι και το ψυχολογικό κόστος λόγω των σχολίων για το σωματικό βάρος που μπορεί να λαμβάνουν τα παιδιά στο σχολείο.

Τί μπορείτε να κάνετε για να βοηθήσετε τα παιδιά;

• Ενθαρρύνετε τα οικογενειακά γεύματα και υιοθετήστε οικογενειακώς ισορροπημένες διατροφικές συνήθειες. Τα παιδιά που τρώνε μαζί με την οικογένεια τείνουν να έχουν πιο υγιεινές διατροφικές συνήθειες, καθώς μιμούνται τις συνήθειες των μεγάλων κι επιπλέον αποφεύγεται η υπερκατανάλωση φαγητού μπροστά στην οθόνη της τηλεόρασης ή του υπολογιστή. Υιοθετώντας κι εσείς ισορροπημένες διατροφικές συνήθειες, θα επηρεάσετε θετικά τα παιδιά και δε θα νιώθουν ότι είναι εκείνα τα μόνα μέλη της οικογένειας που χρειάζεται να προσέχουν τη διατροφή τους.
• Δώστε προσοχή στο πρωινό και στο κολατσιό. Μην παραλείπετε ποτέ το πρωινό γεύμα των παιδιών, το οποίο θα πρέπει να περιέχει τροφές υψηλής διατροφικής αξίας με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, πρωτεΐνη και καλά λιπαρά (π.χ. γαλακτοκομικά, ψωμί και δημητριακά ολικής άλεσης, φρούτα, ξηροί καρποί, αβοκάντο). Έτσι το πρωινό θα κρατήσει τα παιδιά χορτάτα για περισσότερες ώρες μέχρι το κολατσιό στο σχολείο. Είναι σημαντικό επίσης να οργανώσετε το κολατσιό τους για το σχολείο από το σπίτι αποφεύγοντας έτσι τις ανθυγιεινές επιλογές που προσφέρουν τα κυλικεία.
• Προσφέρετε ποικιλία φρούτων και λαχανικών καθημερινά. Εκτός από τα θρεπτικά συστατικά που περιέχουν τα φρούτα και τα λαχανικά ενισχύουν τον κορεσμό μέσω των φυτικών ινών. Εντάξτε τα λαχανικά σε κάθε κυρίως γεύμα ως συνοδευτικό ή ως μέρος των συνταγών σας ή ακόμα και σε τοστ και σάντουιτς. Επίσης έχετε φρούτα έτοιμα προς κατανάλωση σε ορατό σημείο έτσι ώστε να διευκολύνετε τα παιδιά να τα επιλέγουν ως ενδιάμεσα σνακ.
• Μειώστε την κατανάλωση επεξεργασμένων γλυκών και σνακ. Τρόφιμα όπως οι σοκολάτες, τα έτοιμα κέικ και μπισκότα, τα τσιπς, τα παγωτά είναι πλούσια σε ζάχαρη, λίπος, αλάτι και συντηρητικά. Μπορείτε να φτιάξετε σπιτικές εκδοχές έτσι ώστε να γνωρίζετε τη σύστασή τους ενώ είναι σημαντικό να συμφωνήσετε τη συχνότητα κατανάλωσής τους με τα παιδιά.
• Αποθαρρύνετε τα παιδιά από τις στερητικές δίαιτες. Επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι η ενασχόληση των παιδιών με διάφορες στερητικές δίαιτες ξεκινά ήδη από την ηλικία των 10 ετών και ιδιαίτερα τα κορίτσια επηρεάζονται περισσότερο λόγω των προτύπων που προβάλλονται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ωστόσο, οι στερητικές δίαιτες μπορεί να στερήσουν από τα παιδιά θρεπτικά συστατικά απαραίτητα για την ανάπτυξή τους και να αυξήσουν τον κίνδυνο διατροφικών διαταραχών.
• Ενθαρρύνετε την ενασχόληση των παιδιών με την άσκηση. Αφήστε το παιδί να αποφασίσει για το ποια δραστηριότητα του αρέσει περισσότερο και θέστε όρια σχετικά με τις ώρες που περνούν τα παιδιά στις οθόνες. Μην ξεχνάτε επίσης να βρίσκετε ευκαρίες για περιπάτους και παιχνίδια σε εξωτερικούς χώρους όποτε υπάρχει διαθέσιμος χρόνος.

Τέλος είναι σημαντικό να θυμάστε ότι οι παραπάνω αλλαγές πιθανότατα δε θα επιτευχθούν γρήγορα και ταυτόχρονα και γι' αυτό χρειάζεται χρόνος έτσι ώστε τα παιδιά να υιοθετήσουν σταδιακά ισορροπημένες διατροφικές συνήθειες.

Δρ Ευσταθία Παπαδά, RD
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, MSc, PhD
Πτυχιούχος Χαροκοπείου Πανεπιστημίου &
University College London (UCL)
Διδάκτωρ Χαροκοπείου Πανεπιστημίου

e-mail: efpapada@gmail.com