Σύμφωνο συμβίωσης: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

Δίνει τη δυνατότητα σε δύο ανθρώπους, οι οποίοι αποκαλούνται συμβιούντες, να συζήσουν και να διασφαλίσουν τη σχέση τους, κυρίως σε θέματα προσωπικά και περιουσιακά, δίχως να τελέσουν θρησκευτικό ή πολιτικό γάμο. Σκοπός του νόμου 4356/2015, ο οποίος τροποποίησε τον αρχικό νόμο 3719/2008, είναι να θέσει ένα νομικό πλαίσιο και να ρυθμίσει συστηματικά αυτή τη μορφή συμβίωσης, οριοθετώντας με τρόπο σαφή τα δικαιώματα, τις υποχρεώσεις και τις δεσμεύσεις των συμβιούντων προσώπων.

Οι ρυθμίσεις του έχουν ως αφετηρία την αρχή ότι στην ελεύθερη συμβίωση επικρατεί η ελευθερία της βούλησης των προσώπων και όχι ο θεσμικός χαρακτήρας, όπως συμβαίνει στο γάμο. Για τη σύναψη συμφώνου συμβίωσης, απαιτείται πλήρης δικαιοπρακτική ικανότητα, ενώ δεν επιτρέπεται η σύναψη συμφώνου συμβίωσης

α) αν υπάρχει γάμος ή σύμφωνο συμβίωσης των ενδιαφερόμενων προσώπων ή του ενός από αυτά,
β) μεταξύ συγγενών εξ αίματος σε ευθεία γραμμή απεριόριστα και εκ πλαγίου μέχρι και τον τέταρτο βαθμό, καθώς και μεταξύ συγγενών εξ αγχιστείας σε ευθεία γραμμή απεριόριστα, και
γ) μεταξύ εκείνου που υιοθέτησε και αυτού που υιοθετήθηκε.
Το σύμφωνο συμβίωσης δεν μεταβάλλει το επώνυμο των μερών.

Ο καθένας μπορεί, εφόσον συγκατατίθεται ο άλλος, να χρησιμοποιεί στις κοινωνικές σχέσεις το επώνυμο του άλλου ή να το προσθέτει στο δικό του. Ως προς το κληρονομικό δικαίωμα των μερών του συμφώνου εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις του Αστικού Κώδικα που αφορούν τους συζύγους. Κατά την κατάρτιση του συμφώνου όμως, το κάθε μέρος μπορεί να παραιτηθεί από το δικαίωμά του στη νόμιμη μοίρα.

Ορίζεται επιπλέον το τεκμήριο πατρότητας και συγκεκριμένα το τέκνο που γεννήθηκε κατά τη διάρκεια του συμφώνου συμβίωσης ή μέσα σε τριακόσιες ημέρες από τη λύση ή την ακύρωση του συμφώνου, τεκμαίρεται ότι έχει πατέρα τον άνδρα με τον οποίο η μητέρα κατάρτισε το σύμφωνο. Το τεκμήριο ανατρέπεται με αμετάκλητη δικαστική απόφαση.

Αναφορικά με τη γονική μέριμνα του τέκνου που γεννήθηκε κατά τη διάρκεια του συμφώνου συμβίωσης ή μέσα σε τριακόσιες ημέρες από τη λύση ή την ακύρωση του συμφώνου, ανήκει στους δύο γονείς και ασκείται από κοινού. Οι διατάξεις του Αστικού Κώδικα για τη γονική μέριμνα των τέκνων που κατάγονται από γάμο, εφαρμόζονται αναλόγως και στην περίπτωση αυτή.

Έτσι, οι δύο συμβιούντες έχουν τη δυνατότητα να ορίσουν ρητά, αν ο ένας έχει δικαίωμα στην περιουσία του άλλου, αν το παιδί που τυχόν προκύψει θα φέρει το επίθετο του ενός ή του άλλου, ακόμη και αν σε περίπτωση που διασπαστεί η συμβίωση, ο ένας θα καταβάλλει διατροφή στον άλλον.

Το σύμφωνο συμβίωσης καταρτίζεται δια συμβολαιογραφικού εγγράφου και δηλώνεται στον ληξίαρχο του τόπου της κοινής κατοικίας των συμβαλλομένων, που αναγράφεται σε αυτό, όπου καταχωρίζεται σε ειδικό βιβλίο του Ληξιαρχείου. Από την άλλη, η διαδικασία λύσης του είναι πολύ απλούστερη από αυτή του γάμου, χωρίς πολύπλοκες διαδικασίες και χωρίς να απαιτείται δικαστική απόφαση.

Συγκεκριμένα:
Το σύμφωνο συμβίωσης λύεται

α) με συμφωνία των μερών, που γίνεται αυτοπροσώπως με συμβολαιογραφικό έγγραφο,
β) με μονομερή συμβολαιογραφική δήλωση, εφόσον έχει επιδοθεί προηγουμένως με δικαστικό επιμελητή πρόσκληση για συναινετική λύση στο άλλο μέρος και έχουν παρέλθει τρεις μήνες από την επίδοση, και
γ) αυτοδικαίως, αν συναφθεί γάμος μεταξύ των μερών. Η λύση του συμφώνου συμβίωσης ισχύει από την κατάθεση αντιγράφου του συμβολαιογραφικού εγγράφου, που περιέχει τη συμφωνία ή τη μονομερή δήλωση, στο ληξίαρχο όπου έχει καταχωριστεί και η σύστασή του.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι κατά την κρίση του γράφοντος και από την νομοθετική αντιμετώπιση της ελεύθερης συμβίωσης, προκύπτει με σαφήνεια ότι το σύμφωνο συμβίωσης αποτελεί ένα καθεστώς διαφορετικό από το γάμο, δηλαδή πρόκειται για μία εναλλακτική μορφή μόνιμης συμβίωσης και όχι για μία μορφή «χαλαρού» γάμου.

Αυτό σημαίνει ότι δεν θίγεται, ούτε κλονίζεται στο ελάχιστο η αξία του γάμου ως θεσμού, του οποίου η σύναψη, οι έννομες συνέπειες και η λύση υπάγονται σε τελείως διαφορετικούς κανόνες αναγκαστικού δικαίου και ο οποίος εξακολουθεί να ενδιαφέρει το ίδιο σοβαρά την πολιτεία και το κοινωνικό σύνολο.

Δημήτριος Ν. Αυλωνίτης
Δικηγόρος, LL.B.
κιν. 6972205516
e-mail: info@avlonitislaw.gr
http://www.avlonitislaw.gr