Εξωσωματική:Γιατί η πιθανότητα επιτυχίας μειώνεται όσο η γυναίκα μεγαλώνει;

Τι σημαίνει «αποτυγχάνει» η εξωσωματική γονιμοποίηση;

Εκατομμύρια ζευγάρια σε όλον τον κόσμο έχουν καταφέρει να αποκτήσουν μωρό χάρη στην εξωσωματική γονιμοποίηση.

Η γέννηση του πρώτου παιδιού μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση έλαβε χώρα το μακρινό 1978. Επρόκειτο για ένα κοριτσάκι, το οποίο πήρε το όνομα Louise Brown. Το γεγονός προκάλεσε παγκόσμια αίσθηση και τότε για πρώτη φορά διάβαζε κανείς για τα «παιδιά του σωλήνα» (ο όρος δεν είναι και πολύ «κολακευτικός»….).

Έκτοτε, χάρη τόσο στην εντατική έρευνα, όσο και την ευρεία κλινική εμπειρία, έχουμε επιτύχει θεαματική βελτίωση των πρωτοκόλλων εξωσωματικής γονιμοποίησης. Οι πιθανότητες επιτυχίας της όλης διαδικασίας έχουν αυξηθεί θεαματικά, ενώ παράλληλα έχουν μειωθεί οι πιθανότητες εμφάνισης των όποιων παρενεργειών της.

Σε καμίαν όμως περίπτωση η επιτυχία δεν είναι εγγυημένη…

Τα όποια ωάρια προκύψουν μετά τη διέγερση των ωοθηκών, θα γονιμοποιηθούν στο εργαστήριο και τα προκύψαντα έμβρυα θα «καλλιεργηθούν». Κάποια από τα έμβρυα θα εισαχθούν την κατάλληλη στιγμή στη μήτρα με τη διαδικασία της εμβρυομεταφοράς, ενώ το πλεόνασμα των εμβρύων θα καταψυχθεί, ώστε να χρησιμοποιηθεί σε επόμενη εμβρυομεταφορά, αν η πρώτη προσπάθεια δεν οδηγήσει σε απόκτηση τέκνου, ή αν το ζευγάρι επιθυμεί κι άλλο παιδί.

Στην περίπτωση, που τεκνοποίηση δεν επιτευχθεί ακόμα και μετά από την εμβρυομεταφορά όλων των κατεψυγμένων εμβρύων (σε διαδοχικές προσπάθειες, καθότι αποφεύγουμε – συνήθως – να μεταφέρουμε στη μήτρα πλέον των δύο εμβρύων), τότε λέμε πως η συγκεκριμένη προσπάθεια απέτυχε.

Ενδεχομένως, το ζευγάρι, μετά από συζήτηση με το θεράποντα ιατρό, να αποφασίσει να προχωρήσει σε επόμενη προσπάθεια εξωσωματικής, αν κριθεί, πως οι πιθανότητες επιτυχίας επόμενων προσπαθειών είναι ικανοποιητικές. Στην περίπτωση, που, παρόλες τις προσπάθειες, το ζευγάρι δεν καταφέρει να αποκτήσει παιδί, τότε λέμε, ότι η εξωσωματική γονιμοποίηση απέτυχε.

Αφού είδαμε τι σημαίνει «αποτυχία» της εξωσωματικής, ας δούμε τώρα γιατί η ηλικία της γυναίκας επηρεάζει αρνητικά τις πιθανότητες επιτυχίας της όλης διαδικασίας….

Η ηλικία των ωαρίων

Ο άνδρας σε όλη του τη ζωή μπορεί να παράγει σπερματοζωάρια, αρά σε όλη του τη ζωή μπορεί να είναι – υπό μίαν έννοια – γόνιμος. Αντίθετα η γυναίκα παράγει νέα ωάρια μόνον ως έμβρυο.

Τα ωάρια αυτά βρίσκονται «αποθηκευμένα» στις ωοθήκες της. Τα αποθηκευμένα αυτά ωάρια «διατηρούνται» σε μία «ανώριμη» κατάσταση.

Στη γέννησή της η γυναίκα έχει περίπου 1.000.000 ανώριμα ωάρια αποθηκευμένα στις ωοθήκες της και αυτά είναι και τα μόνα ωάρια, που θα έχει ποτέ προς γονιμοποίηση. Αντίθετα με ό,τι συμβαίνει με άλλα κύτταρα, όπως είναι αυτά του αίματος ή του δέρματος, δεν είναι δυνατόν να παραχθούν νέα ανώριμα ωάρια. Επομένως, η ηλικία των ωαρίων «συμβαδίζει» με την ηλικία της γυναίκας.

Από μελέτες φαίνεται, πως το 25% με 40% των ωαρίων, που είναι αποθηκευμένα στις ωοθήκες έχουν ανωμαλίες στο γενετικό τους υλικό (το DNA τους δηλαδή). Το ποσοστό των ωαρίων, που φέρουν τέτοιου είδους ανωμαλίες όμως, αυξάνεται σημαντικά, όσο η ηλικία της γυναίκας προχωρά. Έχει μάλιστα υπολογιστεί, πως το ποσοστό των ωαρίων, που φέρουν ανωμαλίες στο γενετικό τους υλικό φθάνει και το 75% αυτών, που βρίσκονται αποθηκευμένα στις ωοθήκες, όταν η γυναίκα έχει φθάσει την ηλικία των 45 ετών.

Δεν γνωρίζουμε επ’ ακριβώς σε ποιους παράγοντες οφείλεται η αύξηση αυτή. Ίσως τα εναπομείναντα ωάρια να έχουν εκτεθεί για μεγαλύτερο διάστημα σε βλαπτικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες. Ίσως πάλι τα «καλύτερα» ωάρια, που δεν έχουν ανωμαλίες στο γενετικό τους υλικό, να τείνουν να «αντιδρούν» καλύτερα και τους μηχανισμούς, που προωθούν την ωρίμανση των ωαρίων και για το λόγο αυτό να «παίρνουν» τρόπον τινά «σειρά» νωρίτερα και στο τέλος να μένουν τα «χαμηλότερης ποιότητας» ωάρια…

Ανταπόκριση των ωοθηκών στη διέγερσή τους

Όσο προχωρά η ηλικία της γυναίκας, τόσο μειώνεται η «ικανότητα» των ωοθηκών της να «ανταποκριθούν» στη φαρμακευτική διέγερσή τους και να παράγουν επαρκή αριθμό προς γονιμοποίηση ωαρίων.

Όμως, ο αριθμός των ωαρίων, που θα παραχθούν είναι ανάλογος με τις πιθανότητες επιτυχίας της εξωσωματικής: όσο περισσότερα ωάρια, τόσο περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας.

Μπορούμε με σχετική ακρίβεια να προβλέψουμε το κατά πόσον οι ωοθήκες μίας γυναίκας θα ανταποκριθούν ικανοποιητικά στη διέγερσή τους, μετρώντας την ορμόνη AMH (anti – Mullerian Hormone).

Κάποιες γυναίκας παρουσιάζουν πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια, αφού καίτοι σε σχετικά νεαρή ηλικία, τα επίπεδα της AMH είναι σχετικά χαμηλά, οπότε κατά πάσαν πιθανότητα οι ωοθήκες τους δεν θα είναι σε θέση να παράγουν επαρκή αριθμό ωαρίων μετά από τη διέγερσή τους.

Η ηλικία της μήτρας

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονίσουμε, πως η ηλικία της γυναίκας δεν επηρεάζει την «ικανότητα» της μήτρας να «φιλοξενήσει» κύημα, όπως άλλωστε φαίνεται και από τα υψηλά ποσοστά επιτυχίας της εξωσωματικής σε γυναίκας μεγαλύτερης ηλικίας, οι οποίες κατέφυγαν σε δωρεά ωαρίων. Βέβαια, στην Ελλάδα η νομοθεσία επιτρέπει την εμβρυομεταφορά μόνο μέχρι τη συμπλήρωση του 49ου έτους της ηλικίας της γυναίκας.

Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας