Kατάψυξη εμβρύων: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

Καταρχήν, ο «επίσημος» ιατρικός όρος, που χρησιμοποιούμε για την κατάψυξη ωαρίων είναι «κρυοσυντήρηση».

Η πρώτη φορά, που επιστήμονες κατέψυξαν έμβρυο ανάγεται στο μακρινό 1972. Τότε ανακοινώθηκε η κατάψυξη εμβρύων από ποντίκι. Το επόμενο έτος μάλιστα γεννήθηκε και το πρώτο μοσχαράκι, το οποίο προήλθε από την μεταφορά στη μήτρα αγελάδας κατεψυγμένου εμβρύου.

Η πρώτη εγκυμοσύνη προερχόμενη από κατεψυγμένο έμβρυο επετεύχθη σε άνθρωπο το 1983. Η εγκυμοσύνη αυτή όμως δεν κατέληξε σε τοκετό, καθότι το κύημα απεβλήθη στις 24 εβδομάδες κύησης, λόγω χοριοαμνιονίτιδος (μικροβιακής λοίμωξης στο αμνιακό υγρό και στις μεμβράνες, που περιβάλλουν το έμβρυο).
Το 1984 όμως ανακοινώθηκε από Ολλανδούς επιστήμονες και ο πρώτος τοκετός μετά από εγκυμοσύνη, που προέκυψε από μεταφορά κατεψυγμένου εμβρύου στη μήτρα γυναίκας.

Έκτοτε, τόσο η κατάψυξη σπερματοζωαρίων, όσο και η κατάψυξη εμβρύων ενσωματώθηκαν στην πάγια κλινική πρακτική σε ό,τι αφορά την εξωσωματική γονιμοποίηση. Πλέον μάλιστα όλο και σημαντικότερη θέση στις διαδικασίες αυτές λαμβάνει σταδιακά και η κατάψυξη ωαρίων.

Γιατί η κατάψυξη εμβρύων καθιστά αποτελεσματικότερη την εξωσωματική γονιμοποίηση;

Μετά από την ορμονική διέγερση των ωοθηκών στα πλαίσια ενός κύκλου εξωσωματικής γονιμοποίησης προκύπτει αριθμός ωαρίων, τα οποία συλλέγονται μέσω της ωοληψίας. Τα ωάρια αυτά γονιμοποιούνται στο εργαστήριο και τα προκύψαντα έμβρυα καλλιεργούνται. Αν ο αριθμός των εμβρύων, που θα προκύψει είναι μεγάλος γεννάται το ερώτημα του τρόπου διάθεσής τους: θα τα εμφυτεύσουμε όλα στη μήτρα δια της εμβρυομεταφοράς ή θα τα «αποθηκεύσουμε».
Το δίλημμα αυτό αντιμετωπίσθηκε ήδη από τα πρώτα βήματα της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Θυμίζουμε πως το πρώτο μωρό, η σύλληψη του οποίου επετεύχθη με τη διαδικασία αυτή γεννήθηκε το μακρινό 1978!

Αρχικά, καθότι δεν υπήρχε τρόπος «αποθήκευσης» των εμβρύων, όλα τα έμβρυα εμφυτεύονταν στη μήτρα. Εντούτοις, όσο και αν ακούγεται τρόπον τινά οξύμωρο, αφού τα πρώιμα πρωτόκολλα καλλιέργειας των εμβρύων στερούνταν αποτελεσματικότητας, αυτό δεν αποτελούσε ουσιώδες πρόβλημα. Οι δυσκολίες προέκυψαν με τη βελτίωση των πρωτοκόλλων αυτών, αφού αυτό οδήγησε σε δραματική αύξηση των πολλαπλών κυήσεων.

Ίσως διερωτηθείτε: «μα γιατί η κυοφορία περισσοτέρων εμβρύων είναι πρόβλημα;».

Οι πολύδυμες κυήσεις θεωρούνται κυήσεις υψηλού κινδύνου και οι κίνδυνοι αυξάνονται ανάλογα με τον αριθμό των κυοφορουμένων εμβρύων. Έτσι μία δίδυμος κύηση θεωρείται μεν υψηλού κινδύνου, αλλά χαμηλότερου από μία τρίδυμο, η οποία θεωρείται με τη σειρά της χαμηλότερου κινδύνου από μία τετράδυμο κ.ο.κ.. Οι όποιες επιπλοκές ενδεχομένως προκύψουν είναι πιθανό να θέσουν σε κίνδυνο την υγεία της μητέρας, αλλά και του μωρού. Σε κάποιες μάλιστα περιπτώσεις ίσως οδηγήσουν ακόμα και στο θάνατο του μωρού.

Χάρη στη δημιουργία αξιόπιστων πρωτοκόλλων κατάψυξης των «πλεοναζόντων» εμβρύων, που θα προκύψουν μετά από έναν κύκλο διέγερσης των ωοθηκών, μας δίνεται πλέον η ευκαιρία να τα «αποθηκεύσουμε», ώστε να τα μεταφέρουμε στη μήτρα της γυναίκας αργότερα. Τοιουτοτρόπως, μειώνεται σημαντικά η πιθανότητα πολύδυμης κύησης.

Επιπροσθέτως, η κατάψυξη ωαρίων δίνει την ευκαιρία σε ένα ζευγάρι, να αποκτήσει κι άλλο παιδί αργότερα χωρίς η γυναίκα να χρειαστεί να υποβληθεί εκ νέου σε ορμονική διέγερση των ωοθηκών. Οπότε η διαδικασία καθίσταται εξαιρετικά ευκολότερη, ενώ χαμηλότερο είναι και το οικονομικό της κόστος.

Μα για πόσο καιρό μπορούν να μείνουν κατεψυγμένα τα έμβρυα;

Από τεχνικής απόψεως τα έμβρυα είναι δυνατόν να παραμείνουν κατεψυγμένα για πολλά χρόνια. Εντούτοις, με βάση το νόμο 3305/2005 για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, τα κρυοσυντηρημένα έμβρυα μπορούν να αποθηκευθούν για 5 έτη με δυνατότητα παράτασης επιπλέον 5 ετών.

Υπάρχουν λόγοι, που υπαγορεύουν την καθυστέρηση της εμβρυομεταφοράς στα πλαίσια της εξωσωματικής γονιμοποίησης;

Μετά την καλλιέργεια των εμβρύων, αυτά είναι – θεωρητικά – διαθέσιμα για άμεση εμβρυομεταφορά. Υφίστανται όμως περιπτώσεις, που αυτή ενδεχομένως να χρειαστεί να αναβληθεί. Τέτοιες περιπτώσεις είναι:

• η αυξημένη πιθανότητα εκδήλωσης συνδρόμου υπερδιέγερσης των ωοθηκών (χαρακτηριστικά αναφέρουμε την περίπτωση γυναικών με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, οι οποίες θεωρούνται εκ προοιμίου «επιρρεπείς» στην εκδήλωση υπερδιέγερσης των ωοθηκών και για το λόγο αυτό συχνά συνιστούμε την εμβρυομεταφορά σε ύστερο χρόνο)
• η εκδήλωση κολπικής αιμόρροιας
• μη ικανοποιητικές ιατρικές εξετάσεις (υπερβολικά υψηλά επίπεδα προγεστερόνης στο αίμα της γυναίκας συχνά συνδέονται με υψηλότερες πιθανότητες εκδήλωσης συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών)
• συμβάντα μη ιατρικά, τα οποία καθιστούν την εμβρυομεταφορά αδύνατη

Επιγραμματικά…

Η κατάψυξη εμβρύων στα πλαίσια της εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι μία διαδικασία, η οποία έχει πλέον ενταχθεί στην πάγια κλινική πρακτική και όπως αναφέρεται και σε ανασκόπηση της ιατρικής βιβλιογραφίας, η οποία δημοσιεύθηκε το 2014, έχει συμβάλλει σημαντικά στην αύξηση των πιθανοτήτων επιτυχίας της μεθόδου αυτής υποβοηθούμενης αναπαραγωγής τις τελευταίες δεκαετίες.

Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr

_{Ενδεικτική βιβλιογραφία}

_{Trounson A, Mohr L. Human pregnancy following cryopreservation, thawing and transfer of an eight-cell embryo. Nature. 1983 Oct 20-26;305(5936):707-9. doi: 10.1038/305707a0. PMID: 6633637.
Zeilmaker GH, Alberda AT, van Gent I, Rijkmans CM, Drogendijk AC. Two pregnancies following transfer of intact frozen-thawed embryos. Fertil Steril. 1984 Aug;42(2):293-6. doi: 10.1016/s0015-0282(16)48029-5. PMID: 6745463.
Wong KM, Mastenbroek S, Repping S. Cryopreservation of human embryos and its contribution to in vitro fertilization success rates. Fertil Steril. 2014 Jul;102(1):19-26. doi: 10.1016/j.fertnstert.2014.05.027. Epub 2014 Jun 2. PMID: 24890275.}