Ο ρόλος της ΑΜΗ στην γυναικεία αναπαραγωγή

Ήδη από τον 3ο μήνα της εγκυμοσύνης στην μήτρα της μητέρας της σε κάθε γυναίκα δημιουργούνται πλήθος μικρά ωοθυλάκια που θα δώσουν τα ωάρια στη γόνιμη ζωή της. Έτσι κάθε γυναίκα γεννιέται με έναν συγκεκριμένο αριθμό ωαρίων (περίπου 1-2 εκατομμύρια κατά τη γέννηση), ο οποίος μειώνεται σταδιακά καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής, ώστε στην εφηβεία ο αριθμός των ωοθυλακίων που υπάρχουν στις ωοθήκες, δεν ξεπερνά τις 400.000.

Ξεκινώντας από την πρώτη έμμηνο ρύση, το σώμα στρατολογεί μια ομάδα ωοθυλακίων (το καθένα με ένα μικρό ανώριμο ωάριο μέσα) που έχουν τη δυνατότητα να ανταποκριθούν στις ορμόνες, να αναπτυχθούν και να υποστούν ωορρηξία. Συνήθως όμως κάθε μήνα έχουμε ένα ωάριο κατά την ωορρηξία. Τα υπόλοιπα ωάρια που δεν επιλέγονται για ωορρηξία θα «καταστραφούν» και η διαδικασία επαναλαμβάνεται κάθε μήνα. Έτσι με την πάροδο των ετών πολλά από τα ωάρια εκφυλίζονται και καταστρέφονται.

Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί μία αύξηση στην μέση ηλικία της γυναίκας που ενδιαφέρεται για την απόκτηση παιδιού.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι η γονιμότητα μειώνεται καθώς μεγαλώνει η γυναίκα, αφού όπως είπαμε με τα χρόνια ο αριθμός των διαθέσιμων ωοθυλακίων της μειώνεται, είναι σημαντικό οι μέλλουσες μητέρες να κατανοήσουν τι συμβαίνει με τη γονιμότητά τους και ενδεχομένως τι μπορούν και τι δεν μπορούν να κάνουν με τις τρέχουσες θεραπείες.

Μόνο όταν οι γυναίκες είναι οπλισμένες με όλες τις γνώσεις, θα μπορούν να λαμβάνουν ενημερωμένες αποφάσεις για την υγεία τους και το μέλλον τους!

Τι είναι η AMH και τι ακριβώς μετράμε;

Η ΑΜΗ είναι μία ορμόνη που παράγεται από τα μικρά ωοθυλάκια που βρίσκονται στις ωοθήκες. Η μέτρηση αυτής της ορμόνης βοηθάει τους ιατρούς γονιμότητας να αξιολογήσουν το αποθεματικό των ωοθηκών μιας γυναίκας (δηλαδή αν υπάρχουν ικανοποιητικά εναπομείναντα ωοθυλάκια στο εσωτερικό των ωοθηκών).
Αποτελεί συνεπώς έναν έμμεσο δείκτη της ποσότητας των διαθέσιμων ωαρίων.

Το πλεονέκτημα της μέτρησης της ΑΜΗ είναι ότι τα επίπεδα της είναι αρκετά σταθερά και η μέτρηση μπορεί να γίνει οποιαδήποτε ημέρα του κύκλου της γυναίκας. Προσοχή όμως, η ΑΜΗ πρέπει να αξιολογείται σε γυναίκες με προβλήματα γονιμότητας και όχι στο γενικό πληθυσμό, καθώς δεν υπάρχει συσχέτιση μεταξύ ΑΜΗ και πιθανότητα εγκυμοσύνης. Υψηλές τιμές AMH (μεγαλύτερες από 1.2ng /mL) συνήθως υποδηλώνουν ότι μια γυναίκα έχει φυσιολογική ωοθηκική εφεδρεία, ενώ χαμηλότερες τιμές (λιγότερο από 1.2ng/mL) υποδηλώνουν ότι η γυναίκα έχει μειωμένο αποθεματικό.

Αφού λοιπόν η ΑΜΗ υποδηλώνει τον αριθμό των διαθέσιμων ωαρίων, όπως είναι αναμενόμενο, μειώνεται με την πάροδο της ηλικίας.

Τι ΔΕΝ είναι η ΑΜΗ

• Η μέτρηση της ΑΜΗ από μόνη της δεν αποτελεί δείκτη εκτίμησης της αναπαραγωγικής ικανότητας κάθε γυναίκας.
  Είναι παράλληλα, απαραίτητη η εκτίμηση των τιμών των αναπαραγωγικών ορμονών FSH, LH, αλλά και ο συνδυαστικός υπερηχογραφικός έλεγχος, ώστε να εκτιμηθεί o αριθμός των μικρών σε μέγεθος ωοθυλακίων (AFC, antral follicular count), που αποτελεί βασικό δείκτη του αποθέματος των αρχέγονων ωοθυλακίων που διαθέτει κάθε γυναίκα.
• Η ΑΜΗ δεν μπορεί να κάνει πρόβλεψη για το αν μια γυναίκα μπορεί να μείνει έγκυος.
  Μια μεγάλη μελέτη έδειξε ότι δεν υπήρχε διαφορά στα ποσοστά εγκυμοσύνης σε γυναίκες με φυσιολογικές τιμές ΑΜΗ που προσπαθούν να συλλάβουν έναντι γυναικών με χαμηλά επίπεδα ΑΜΗ (λιγότερο από 1 ng /mL).
• Επειδή μία γυναίκα έχει «φυσιολογικά» επίπεδα AMH στο παρόν, δεν σημαίνει ότι θα παραμείνουν φυσιολογικά και στο μέλλον. Όλες οι γυναίκες έχουν μείωση της γονιμότητας (συνεπώς και της ΑΜΗ) καθώς μεγαλώνουν και πόσο γρήγορα θα συμβεί αυτή η μείωση είναι διαφορετική για κάθε γυναίκα και δεν μπορεί να προβλεφθεί.

Επίπεδα ΑMH και εξωσωματική γονιμοποίηση

Γυναίκες με υψηλότερες τιμές AMH έχουν καλύτερη ανταπόκριση στη διέγερση των ωοθηκών κατά την εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF), καθώς περισσότερα ωάρια αναπτύσσονται και ανακτώνται. Από την άλλη, γυναίκες με χαμηλή AMH έχουν μικρότερο αριθμό ωοθυλακίων και παράγουν μικρότερο ωαρίων.
Έχοντας περισσότερα ωάρια στην IVF, παρέχεται η ευκαιρία σε μεγαλύτερο αριθμό ωαρίων να γονιμοποιηθούν και να εξελιχθούν σε έμβρυα. Συνεπώς η καλή τιμή της ΑΜΗ σχετίζεται και με καλύτερη πρόγνωση.

Επιπλέον, η συγκέντρωση της ΑΜΗ, σε συνδυασμό με τις μετρήσεις των αναπαραγωγικών ορμονών και την υπερηχογραφική απεικόνιση, πριν την έναρξη κάθε διέγερσης, δίνει μια πληρέστερη εικόνα, ώστε οι γιατροί της αναπαραγωγής να αποφασίσουν ποιό πρωτόκολλο διέγερσης είναι το πιο ενδεδειγμένο για κάθε γυναίκα στοχεύοντας σε μεγαλύτερο αριθμό αλλά και καλύτερης ποιότητας ωάρια άρα και έμβρυα με υψηλότερες πιθανότητες εμφύτευσης και εγκυμοσύνης

Πώς γίνεται να αυξήσουμε τα επίπεδα AMH;

Δυστυχώς, δεν υπάρχουν επιστημονικά αποδεδειγμένοι τρόποι αύξησης των επιπέδων AMH.

Τι μπορούμε να κάνουμε;

Πρέπει να θυμόμαστε ότι η AMH μας δείχνει ποιο είναι το αποθεματικό των ωοθηκών και η πτώση της τιμής της ΑΜΗ είναι φυσιολογικός μηχανισμός με την πάροδο της ηλικίας.

Η ικανοποιητική ή φυσιολογική τιμή της μέτρησης της ΑΜΗ δεν μπορεί να προβλέψει πόσο γρήγορα θα μειωθεί αυτό στο μέλλον και δεν μπορεί επίσης να προβλέψει εάν θα μπορεί μια γυναίκα να επιτύχει αυτόματη σύλληψη ή γενικότερα την πιθανότητα επίτευξης εγκυμοσύνης.

Οι ειδικοί γονιμότητας χρησιμοποιούν τη μέτρηση της AMH ως διαγνωστικό εργαλείο για την εξατομικευμένη προσέγγιση της κάθε γυναίκας.

Από την άλλη πλευρά, η τεκνοποίηση σε μεγαλύτερες ηλικίες είναι μια πραγματικότητα. Οι σύγχρονες τεχνικές δίνουν τη δυνατότητα σε κάθε γυναίκα την επιλογή της αναβολής της μητρότητας αφού μπορούν να κρυοσυντηρήσουν και να διατηρήσουν το γενετικό τους υλικό με την επιτυχή πλέον κρυοσυντήρηση αγονιμοποίητων ωαρίων.

Έτσι δίδεται σε κάθε γυναίκα η αυτονομία για το εάν, το πότε και το πως θα γίνουν μητέρες.

Dr. Αθανασίου Α. Βασίλειος M.D, Ph.
OB/GYN, Reproductive Endocrinology & Infertility
Co-founder & Scientific Director IVF ATHENS CENTER
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Επιστημονικός Συνεργάτης ΕΚΠΑ
Ειδικ. Ενδοσκοπική Χειρουργική- Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή
Hospital Univ. De Fribourg- Monash University Melbourne
Centre Européen de la Chirurgie Endoscopique, Γαλλία

Prof. Dr. Δρακόπουλος Παναγιώτης MDPhD
Επισκέπτης Καθηγητής Center for reproductivemedicine (CRG), UniversitairZiekenhuis (UZ) Brussel, VrijeUniversiteitBrussel, Βρυξέλλες, Βέλγιο
Επισκέπτης Καθηγητής Alexandriauniversity, Αίγυπτος