Υπερδιέγερση ωοθηκών: Ένας κίνδυνος που πλέον εκλείπει

Η Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή εξελίσσεται συνεχώς, τόσο ως προς την ασφάλεια όσο και ως προς την αποτελεσματικότητά της. Η πρόοδος που σημειώνεται σχετίζεται με την εξέλιξη της τεχνολογίας και με τη συσσώρευση γνώσης και εμπειρίας.

Ένα παράδειγμα είναι το Σύνδρομο Υπερδιέγερσης των Ωοθηκών κατά την Εξωσωματική Γονιμοποίηση. Όχι πολλά χρόνια πριν, το Σύνδρομο ήταν αρκετά συχνή επιπλοκή, με συχνότητα εμφάνισης περίπου 5% στο σύνολο των κύκλων της Εξωσωματικής. Η σοβαρή μορφή του εκδηλωνόταν σε περίπου 1% των γυναικών που υποβάλλονταν σε διέγερση των ωοθηκών.

Σήμερα, χάρη στα νέα πρωτόκολλα και τις στρατηγικές που ακολουθούνται, έχει εκμηδενιστεί η πιθανότητα εμφάνισης της σοβαρής μορφής του Συνδρόμου, η οποία είναι αυτή που μας απασχολεί.

Τι είναι και πότε εκδηλώνεται το σύνδρομο υπερδιέγερσης ωοθηκών;

Η ακριβής αιτία του Συνδρόμου δεν είναι γνωστή. Ωστόσο, εκλυτικός παράγοντας για την εμφάνισή του είναι η τελευταία ένεση που πραγματοποιείται πριν από την ωοληψία. Είναι η β-hCG, που χορηγείται με τα σκευάσματα Pregnyl ή Ovitrelle.

Εάν εκδηλωθεί το Σύνδρομο, οι ωοθήκες διογκώνονται και μπορεί να παρουσιαστεί διαρροή υγρού στην κοιλιακή χώρα ή σε άλλα σημεία. Συνήθη συμπτώματα είναι φούσκωμα και πόνος στην κοιλιά, τάση για εμετό, αύξηση σωματικού βάρους και, στην πιο σοβαρή μορφή του συνδρόμου, δυσκολία στην αναπνοή και την ούρηση και εμφάνιση θρόμβων στο αίμα. Σε ιδιαίτερα σοβαρές περιπτώσεις, η ασθενής χρειάζεται νοσηλεία στο νοσοκομείο για παρακολούθηση και θεραπεία.

Προδιαθεσιακοί παράγοντες για την εκδήλωση συνδρόμου υπερδιέγερσης ωοθηκών

Όσες γυναίκες πάσχουν από το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών ή/και έχουν εκδηλώσει προηγουμένως Σύνδρομο Υπερδιέγερσης των Ωοθηκών βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο. Επίσης, γυναίκες που κατά τη διέγερση ωοθηκών παράγουν πολλά ωοθυλάκια και εμφανίζουν υψηλά επίπεδα οιστραδιόλης έχουν αυξημένες πιθανότητες εκδήλωσης του Συνδρόμου.

Με ποια στρατηγική μπορεί πλέον να μηδενιστεί ο κίνδυνος υπερδιέγερσης των ωοθηκών;

Κατά τα τελευταία χρόνια έχει γίνει σημαντική πρόοδος για την πρόληψη του Συνδρόμου. Με την εφαρμογή μίας εναλλακτικής προσέγγισης, που έχει να κάνει με τη χρήση διαφορετικού πρωτοκόλλου (πρωτόκολλο ανταγωνιστών – GnRH antagonist), οι πιθανότητες να παρουσιαστεί το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών ουσιαστικά μηδενίζονται.

Ο Ειδικός Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής έχει την ευθύνη να διαγνώσει ποιες γυναίκες διατρέχουν αυξημένο ρίσκο -μεταξύ άλλων, με μέτρηση της οιστραδιόλης, που συνδυαστικά με άλλους ελέγχους είναι αξιόπιστος προγνωστικός δείκτης-, ώστε να αρχίσει τη διαδικασία με το πρωτόκολλο ανταγωνιστών.

Η προσέγγιση αυτή δίνει στο γιατρό τη δυνατότητα να αποφασίσει κατά τη στιγμή της ένεσης για την τελική ωρίμανση των ωοθυλακίων εάν θα προχωρήσει με β-hCG (Pregnyl ή Ovitrelle) ή με το σκεύασμα Arvekap 0,2 mg που εξαλείφει τις πιθανότητες εμφάνισης του Συνδρόμου. Καθώς η επιλογή του Arvekap ελαττώνει την υποδεκτικότητα του ενδομητρίου, συνδυάζεται με κατάψυξη όλων των εμβρύων (freeze all) και πραγματοποίηση της εμβρυομεταφοράς τον επόμενο μήνα. Είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι με τις σύγχρονες μεθόδους κρυοσυντήρησης (vitrification), η κατάψυξη δεν υποβαθμίζει καθόλου την ποιότητα των εμβρύων.

Με την αποτελεσματική συνεκτίμηση των παραγόντων κινδύνου, τη σωστή διάγνωση και την εφαρμογή της ενδεδειγμένης στρατηγικής, δεν είναι υπερβολικό να πούμε ότι το Σύνδρομο Υπερδιέγερσης των Ωοθηκών οφείλει πια να είναι μια ιστορική και μόνο αναφορά.

Γεώργιος Νικολόπουλος
Μαιευτήρας – Γυναικολόγος
Ειδικός στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή
ΥΓΕΙΑ IVF ΕΜΒΡΥΟΓΕΝΕΣΙΣ

^{Ο Γεώργιος Νικολόπουλος αποφοίτησε το 1988 από το Γαλλο-Ελληνικό σχολείο «Λεόντειο Λύκειο» και εισήχθη στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστηµίου Αθηνών. Μετά την εξάσκηση της υπηρεσίας υπαίθρου στα Ιωάννινα, έγινε δεκτός να ασκήσει την ειδικότητα ΓυναικολογίαςΜαιευτικής στην Μεγάλη Βρετανία. Κατά τη διάρκεια της ειδικότητας εργάστηκε σε έξι νοσοκοµεία της Αγγλίας και της Σκωτίας, κερδίζοντας εµπειρία σε όλους τους τοµείς της ειδικότητας, όπως µαιευτική και κύηση υψηλού κινδύνου, σύγχρονη λαπαροσκοπική και υστεροσκοπική χειρουργική, µαιευτικός και γυναικολογικός υπέρηχος, κολποσκόπηση και παθολογία τραχήλου, υπογονιµότητα και εξωσωµατική γονιµοποίηση.}

^{Το 2004, και µετά από 6 χρόνια παραµονής στο εξωτερικό, επέστρεψε στην Ελλάδα. Από τότε και µέχρι το 2020 εργάστηκε στο νοσοκοµείο Ιασώ στο τµήµα ενδοσκοπικής χειρουργικής, καθώς και στην µονάδα εξωσωµατικής γονιµοποίησης και υποβοηθούµενης αναπαραγωγής ‘’Institute of Life’’.}

^{Έχει εργαστεί στις µονάδες αναπαραγωγής Διάγνωση, Embio και Κέντρο Εξωσωµατικής Αθηνών το διάστηµα 2006-2015. Από το 2021 είναι αποκλειστικός συνεργάτης του ΜΗΤΕΡΑ, και αποτελεί ιδρυτικό στέλεχος της µονάδας εξωσωµατικής ΥΓΕΙΑ IVF ΕΜΒΡΥΟΓΕΝΕΣΙΣ.}

^{Είναι µέλος των Ευρωπαϊκής Εταιρίας Αναπαραγωγικής Ιατρικής (ESHRE), της Ευρωπαϊκής Εταιρίας Γυναικολογικής Ενδοσκόπησης (ESGE), της Ένωσης Κολποσκόπων Μεγάλης Βρετανίας (BSCCP), της Ένωσης Αναπαραγωγικής υγείας και Οικογενειακού προγραµµατισµού Μεγάλης Βρετανίας (DFFP), της Πανελλήνιας Ένωσης Ιατρών Υποβοηθούµενης Αναπαραγωγής καθώς και του Ιατρικού Συλλόγου Μεγάλης Βρετανίας (GMC).}