Υπογονιμότητα: Τι φταίει και πώς θα την αντιμετωπίσεις

Η υπογονιμότητα ορίζεται ως η αδυναμία επίτευξης κύησης μετά από ένα έτος συχνών επαφών χωρίς λήψη αντισύλληψης (πρωτοπαθής υπογονιμότητα). Διακρίνεται σε πρωτοπαθή υπογονιμότητα που προαναφέρθηκε, δευτεροπαθή υπογονιμότητα που δηλώνει αδυναμία κύησης μετά από μια τουλάχιστον επιτυχημένη κύηση και ιδιοπαθής υπογονιμότητα που δηλώνει αδυναμία εξεύρεσης κάποιας αιτίας στο ζευγάρι παρά τον ενδελεχή έλεγχο. Επηρεάζει περίπου 1 στα έξι ζευγάρια και δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά στον επιιπολασμό της μεταξύ πλούσιων και φτωχών χωρών (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας). Σε περίπου 33 % των ζευγαριών αφορά την σύντροφο, 33% τον σύντροφο και 33% των ζευγαριών αφορά και τους δύο ή είναι ιδιοπαθούς αιτιολογίας. Επίσης, 25% των ζευγαριών έχουν πάνω από 1 παράγοντες που συμβάλλουν στην υπογονιμότητα τους. Τα αίτια γυναικείας υπογονιμότητας περιλαμβάνουν :την ενδομητρίωση, ανατομικές ανωμαλίες της μήτρας του κόλπου ή των σαλπίγγων, αυτοάνοσες νόσους όπως κοιλιοκάκη ή συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, νόσους των νεφρών, φλεγμονές των σαλπίγγων, λειτουργικές διαταραχές του υποθαλάμου και της υπόφυσης, σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια, κακή ποιότητα των ωαρίων , δρεπανοκυτταρική αναιμία, ινομυώματα ή πολύποδες της μήτρας, δυσλειτουργία του θυρεοειδούς αδένα, προηγηθείσα απολίνωση σαλπίγγων ή σαλπιγγεκτομή, γενετικές ή χρωμοσωμικές ανωμαλίες και τη σεξουαλική δυσλειτουργία.

Η πιο συχνή αιτία ανδρικής υπογονιμότητας σχετίζεται με το σχήμα, μέγεθος και τον αριθμό των σπερματοζωαρίων. Αλλά αίτια ανδρικής υπογονιμότητας περιλαμβάνουν: γενετικές διαταραχές (πχ κυστική ίνωση), χρωμοσωμικές διαταραχές (πχ. Σύνδρομο Kleinefelter), τραυματισμός των όρχεων, υπογοναδισμός, χρήση αναβολικών στεροειδών, σεξουαλική δυσλειτουργία, προηγούμενη ακτινοθεραπεία ή χημειοθεραπεία, στειροποίηση και συγγενή ή χειρουργική απουσία των όρχεων. Η αντιμετώπιση της υπογονιμότητας είναι πάντα αιτιολογική και εξατομικευμένη. Η αντιμετώπιση της υπογονιμότητας α. ξεκινά με αλλαγές στις διαιτητικές συνήθειες και καθημερινό τρόπο ζωής όπως απώλεια βάρους σε υπέρβαρους ασθενείς, διακοπή καπνίσματος και συστηματικής χρήσης αλκοόλ κτλ. β. περιλαμβάνει την χρήση φαρμάκων που μπορούν να βοηθήσουν την ωοθυλακιορρηξία και την παραγωγή ωαρίων στις γυναίκες ή τον αριθμό την ποιότητα του σπέρματος στους άντρες και γ. χειρουργικές επεμβάσεις για την αφαίρεση ινομυωμάτων, διαφράγματος της μήτρας, αφαίρεση ενδομητρικών πολυπόδων κτλ. στη γυναίκα ή εγχείρηση κιρσοκήλης στους άντρες για την βελτίωση του σπέρματος.

Αν με την λήψη των παραπάνω μέτρων δεν επιτευχθεί κύηση ή υπάρχουν ειδικές ενδείξεις τότε τα ζευγάρια μπορούν να κάνουν χρήση των πιο συχνά χρησιμοποιούμενων τεχνικών υποβοηθούμενης αναπαραγωγής όπως:

Ενδομήτρια σπερματέγχυση

Ο γιατρός εγχύει το σπέρμα του συντρόφου μετά από ειδική επεξεργασία στην ενδομήτρια κοιλότητα της συντρόφου και συνήθως ειδική φαρμακευτική αγωγή. Οι πιθανότητες επιτυχίας ανά προσπάθεια είναι κατά μέσο όρο γύρω στο 15-20%.

Εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF-In vitro fertilization. Κλασσική IVF)

Περιλαμβάνει την λήψη των ωαρίων από την ωοθήκη συνήθως μετά από φαρμακευτική διέγερση, την τοποθέτηση των ωαρίων μαζί με το επεξεργασμένο σπέρμα σε ειδικούς δίσκους που περιέχουν τα κατάλληλα θρεπτικά υλικά για την γονιμοποίηση τους και την μεταφορά 1-2 εμβρύων 2-3 μέρες ή 5-6 μέρες μετά την γονιμοποίηση στην μήτρα. Ο έλεγχος για την παρουσία κύησης γίνεται 10-14 μέρες μετά την εμβρυομεταφορά. Η αποτελεσματικότητα της μεθόδου όσον αφορά την πιθανότητα το ζευγάρι να πάρει παιδί στο σπίτι είναι 25-30%.

Μικρογονιμοποίηση (ICSI)

Η διαδικασία είναι η ίδια με την κλασσική IVF εκτός του ότι για την γονιμοποίηση των ωαρίων ο εμβρυολόγος εγχύει ένα σπερματοζωάριο σε κάθε ωάριο. Η αποτελεσματικότητα της μεθόδου είναι επίσης η ίδια με την κλασσική IVF και έχει ένδειξη κυρίως σε περιπτώσεις με πολύ επηρεασμένο σπέρμα.

Υποβοηθούμενη εκκόλαψη

Γίνεται μια μικρή τομή στο εξωτερικό στρώμα της βλαστοκύστης για να βοηθήσει την διαδικασία της εμφύτευσης στη μήτρα.

Τρίτου προσώπου -Τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής

Αφορά κυρίως τη δωρεά ωαρίων, σπέρματος και εμβρύων . Επίσης, αφορά τις περιπτώσεις παρένθετης μητρότητας.

Παναγιώτης Βάκας
Καθηγητής Μαιευτικής &Γυναικολογίας ΕΚΠΑ
Αρεταίειο Νοσοκομείο, Αθήνα