Αποβολές και ο ρόλος της εξωσωματικής γονιμοποίησης

Με τον όρο “υπογονιμότητα”, οι περισσότεροι περιγράφουν την αδυναμία σύλληψης μέσα σε χρονικό διάστημα ενός έτους. Όμως, η ευρύτερη έννοια της υπογονιμότητας περιλαμβάνει και όλες εκείνες τις περιπτώσεις που οι γυναίκες δεν έχουν πρόβλημα να συλλάβουν, αλλά βιώνουν επαναλαμβανόμενες αποβολές με αποτέλεσμα να μην ολοκληρώνεται ποτέ μία εγκυμοσύνη.

Αυτή η απροσδόκητη απώλεια μίας κύησης πριν από τις 20 εβδομάδες είναι πλέον πιο συνηθισμένη και μπορεί να οδηγήσει σε έντονες ψυχοσωματικές διαταραχές, τόσο στη γυναίκα που την βιώνει όσο και στο ζευγάρι.

Κάθε άτομο που προσπαθεί για ένα μωρό, πραγματικά ανυπομονεί να δημιουργήσει μια οικογένεια. Όταν τελικά παίρνει στα χέρια του ένα θετικό τεστ κύησης, γεμίζει χαρά και προσδοκία. Το να διαψευστούν οι ελπίδες απότομα μπορεί να είναι καταστροφικό. Πόσο μάλλον εάν δεν πρόκειται για μία αποβολή αλλά για επαναλαμβανόμενες αποβολές, οι οποίες αν και λιγότερο συχνές, μπορούν να επηρεάσουν δραματικά τη συναισθηματική και σωματική υγεία.

Τί περιγράφουμε ως αποβολή

Αποβολή είναι η αυθόρμητη απώλεια μιας εγκυμοσύνης πριν την 20η εβδομάδα κύησης. Σύμφωνα με τα ισχύοντα επιστημονικά δεδομένα, περίπου το 20 τοις εκατό των διαπιστωμένων κυήσεων καταλήγουν σε αποβολή. Στην πραγματικότητα όμως αυτός ο αριθμός είναι πιθανότατα υψηλότερος, φτάνοντας το 30%, επειδή πολλές αποβολές συμβαίνουν πολύ νωρίς στην εγκυμοσύνη - προτού μία γυναίκα αντιληφθεί πως είναι έγκυος.

Μετά τα 40 τα ποσοστά αποβολών αρχίζουν να εκτοξεύονται ακόμα περισσότερο. Στα 40, η μέση πιθανότητα αποβολής είναι περίπου 40 τοις εκατό, και αυξάνεται σε περίπου 80 τοις εκατό μέχρι την ηλικία των 45 ετών.

Αυτά τα νούμερα πρέπει να είναι γνωστά σε κάθε γυναίκα που προσπαθεί να μείνει έγκυος σε αυτή τη δεκαετία όχι για να την αποθαρρύνουν αλλά για να μην αισθάνεται πως φταίει εκείνη σε κάτι και για να είναι πιο ξακάθαρο το πλάνο που θα οδηγήσει τελικά στην επιτυχία..

Με τη σωστή διάγνωση, τις σύγχρονες τεχνολογίες που διαθέτουμε στο IVF εργαστήριο (εφόσον απαιτείται εξωσωματική γονιμοποίηση) και μία εντελώς εξατομικευμένη θεραπευτική προσέγγιση, οι περισσότερες πλέον γυναίκες μπορούν να απολαύσουν μία υγιή κύηση και στην 4η δεκαετία της ζωής τους.

Ο όρος «αποβολή» μοιάζει να υποδηλώνει ότι κάτι πήγε στραβά “τεχνικά” στη πορεία της κύησης σε σχέση με τον οργανισμό. Αν και αυτός είναι ο λόγος σε κάποιες περιπτώσεις, στην πλειοψηφία τους οιι περισσότερες αποβολές συμβαίνουν επειδή το έμβρυο δεν αναπτύσσεται όπως αναμένεται, συνήθως εξαιτίας κάποιας χρωμοσωμικής ή γενετικής ανωμαλίας.

Τι είναι οι επαναλαμβανόμενες ή καθ’έξιν αποβολές

Ως καθ’ έξιν αποβολές ορίζουμε δύο ή περισσότερες αποβολές, όχι απαραίτητα διαδοχικές, με τον επιπολασμό να ανέρχεται πλέον περίπου στο 5%.Αν και παλαιότερα προτού πραγματοποιηθεί πλήρης διερεύνηση για τα πιθανά αίτια, κάτι τέτοιο έπρεπε να συμβεί τουλάχιστον 3 φορές, στις μέρες μας, το πιθανότερο λόγω της υπογονιμότητας που βιώνει ολοένα και μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού σε παγκόσμιο επίπεδο, η διερεύνηση των αποβολών ξεκινάει σχεδόν άμεσα.

Τα αίτια μίας αποβολής

Οι λόγοι που μπορούν να οδηγήσουν σε αποβολή ποικίλουν, με τις χρωμοσωμικές/ γενετικές ανωμαλίες που αφορούν το έμβρυο να είναι όπως προαναφέρθηκε μία σημαντική αιτία.

Σε κάποιες περιπτώσεις, καταστάσεις που αφορούν τη μητέρα μπορεί να οδηγήσουν σε αποβολή, όπως για παράδειγμα ένας μη ελεγχόμενος διαβήτης, ορμονικές διαταραχές ή κάποια θυρεοειδοπάθεια, λοιμώξεις της αναπαραγωγικής οδού, ένα αυτοάνοσο νόσημα, κάποια αιματολογική διαταραχή (πχ αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο) ή ανατομικά προβλήματα του τραχήλου ή της μήτρας. Στην περίπτωση αυτή, ο θεράπων ιατρός και η ιατρική ομάδα στο σύνολο της, καλούνται να εξετάσουν σε βάθος κάθε πιθανή αιτία ώστε να μην ξεφύγει κάτι που μπορεί να οδηγήσει και την επόμενη κύηση σε αποβολή.

Σύμφωνα όμως με τα πλέον πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα και τις νέες κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Αρχής Ανθρώπινης Αναπαραγωγής και Εμβρυολογίας ESHRE, είναι σημαντικό (καθώς συνδέεται με σημαντική επιστημονική τεκμηρίωση), στα ζευγάρια με επαναλαμβανόμενες αποβολές, συνιστάται η αξιολόγηση των δεδομένων και του τρόπου ζωής του άνδρα (ηλικία του πατέρα, κάπνισμα, κατανάλωση αλκοόλ, μοτίβο άσκησης και σωματικό βάρος).

Από τα παραπάνω προκύπτει πως πλέον είναι επιτακτική η ανάγκη αντιμετώπισης των αποβολών ολιστικά, για κάθε άτομο μεμονωμένα και συνολικά ως ζευγάρι, προκειμένου τελικά να έχεις το αποτέλεσμα που θες, ακόμα και αν η στατιστική δεν είναι με το μέρος σου.

Είναι πολύ σημαντικό το ζευγάρι να θυμάται πως πλέον υπάρχουν λύσεις αλλά όλα ξεκινούν με τη σωστή διάγνωση και το πλέον εξατομικευμένο πλάνο θεραπείας.

Ο ρόλος της εξωσωματικής γονιμοποίησης στις αποβολές

Το πρόβλημα με τις επαναλαμβανόμενες αποβολές είναι πως ακόμα και μετά από μία ολοκληρωμένη αξιολόγηση, η αιτία εντοπίζεται σε λιγότερο από το 50% των ζευγαριών. Όταν λοιπόν δεν μπορεί να εντοπιστεί η υποκείμενη αιτία, συχνά στο ζευγάρι προσφέρονται εμπειρικές θεραπείες, συμπεριλαμβανομένης της εξωσωματικής γονιμοποίησης, ακόμα και αν δεν υπάρχει πρόβλημα σύλληψης, με στόχο την αύξηση των πιθανοτήτων η εγκυμοσύνη τελικά να ολοκληρωθεί και να φέρουν στον κόσμο το μωρό που τόσο επιθυμούν.

Αν και η εξωσωματική γονιμοποίηση χωρίς δευτερογενή υπογονιμότητα, δεν μπορεί να υποστηριχθεί ως θεραπευτική παρέμβαση για τα ζευγάρια με ανεξήγητες αποβολές, λόγω έλλειψης επαρκών κλινικών μελετών, μερικές από τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται στην εξωσωματική γονιμοποίηση μπορεί να αποτελέσουν πολύτιμο εργαλείο για τα ζευγάρια που επιθυμούν να φέρουν σε πέρας μία υγιή κύηση.

Πώς η εξωσωματική γονιμοποίηση θα μπορούσε να ωφελήσει τις γυναίκες και τα ζευγάρια με επαναλαμβανόμενες αποβολές

Όπως προαναφέραμε, πολλές γυναίκες δεν έχουν πρόβλημα να μείνουν έγκυες αλλά στην πορεία της κύσης αποβάλουν, με την πιο συχνή αιτία να είναι μία χρωμοσωμική ή γενετική ανωμαλία.

PGT-A

Το PGT-A (Προεμφυτευτικός Γενετικός Έλεγχος για Ανευπλοειδίες) που μπορεί να πραγματοποιηθεί στα πλαίσια ενός κύκλου εξωσωματικής γονιμοποίησης, είναι μια προηγμένη εμβρυολογική τεχνική που επιτρέπει τον προσδιορισμό της χρωμοσωμικής κατάστασης των εμβρύων ώστε να επιλεγούν μόνο τα έμβρυα με τον σωστό αριθμό χρωμοσωμάτων για να εμφυτευτούν και κατ’ επέκταση να οδηγήσουν στην γέννηση ενός υγιούς μωρού.

Κάθε έμβρυο πρέπει να έχει 46 χρωμοσώματα ή 23 ζεύγη. Ένας μη φυσιολογικός αριθμός χρωμοσωμάτων μπορεί να οδηγήσει σε αποβολή ή αποτυχία της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Μεταφέροντας μόνο έμβρυα με σωστό αριθμό χρωμοσωμάτων μπορούμε να αυξήσουμε τις πιθανότητες να έχουμε μια βιώσιμη εγκυμοσύνη. Αν και δεν υπάρχουν εγγυήσεις, το PGT-A για επαναλαμβανόμενες αποβολές ή στην περίπτωση επαναλαμβανόμενων αποτυχιών στην εξωσωματική γονιμοποίηση, φέρνει τους γονείς ένα βήμα πιο κοντά στην πραγματοποίηση των ονείρων τους για ένα υγιές μωρό.

Φάρμακα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης

Οι γυναίκες που μένουν έγκυες με εξωσωματική γονιμοποίηση συνήθως ακολουθούν μία πιο στοχευμένη φαρμακευτική αγωγή που θεωρητικά προετοιμάζει καλύτερα το ενδομήτριο τους για την κύηση. Για παράδειγμα, ένα υγιές επίπεδο προγεστερόνης είναι το κλειδί για τη διατήρηση της εγκυμοσύνης. Εάν τα επίπεδα είναι χαμηλά, και ανάλογα πάντα με το προσωπικό ιστορικό της γυναίκας, θα συνταγογραφηθούν φάρμακα προγεστερόνης, τα οποία μπορούν να ληφθούν από το στόμα ή κολπικά. Οι γυναίκες καλούνται να λαμβάνουν τα φάρμακα τους σωστά και χωρίς να παραλείπεται κάποια δόση, συνήθως μέχρι την 12η εβδομάδα που θα πραγματοποιηθεί ο πρώτος αναλυτικός υπέρηχος της αυχενικής διαφάνειας.

Η πολυετής εμπειρία μας στη διαχείριση πολύπλοκων περιστατικών αποβολών και εξωσωματικής γονιμοποίησης μας έχει οδηγήσει στο συμπέρασμα πως η δημιουργία ενός λεπτομερούς ημερολογίου συμπτωμάτων και φαρμακευτικού πλάνου εκ των προτέρων είναι πολύ χρήσιμη.

MACS

Η μέθοδος MACS αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο στο εμβρυολογικό εργαστήριο για τη βελτιστοποίηση της επιλογής των σπερματοζωαρίων κατά τις μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Είναι μία σύγχρονη τεχνική διαχωρισμού αποπτωτικών και μη αποπτωτικών σπερματοζωαρίων με βάση την έκφραση της φωσφατιδυλσερίνης. Σκοπός της συγκεκριμένης μεθόδου είναι η απομάκρυνση σπερματοζωαρίων σε απόπτωση και η συλλογή και χρήση των “καλύτερων” από αυτά.

Η τεχνική έχει σαν στόχο να απομονώνει σπερματοζωάρια με χαμηλότερα ποσοστά κατακερματισμού DNA, υψηλότερα ποσοστά προωθητικής κινητικότητας, αλλά και μορφολογίας σε σχέση με τα αρχικά δείγματα, προσδοκώντας σε καλύτερα ποσοστά γονιμοποίησης και καλύτερα έμβρυα.

Δωρεά ωαρίων

Η χρήση δανεικών ωαρίων, που αποτελεί ολοένα και πιο συχνή πρακτική στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, μειώνει τον κίνδυνο αποβολής για τις περισσότερες γυναίκες. Ειδικά όταν αυτές οι αποβολές οφείλονταν σε χρωμοσωμικές ανωμαλίες λόγω αυξημένης αναπαραγωγικής ηλικίας. Με τη χρήση νεότερων, υγιέστερων ωαρίων από δότρια, μειώνεται σημαντικά ο κίνδυνος χρωμοσωμικών ανωμαλιών.

Επιπλέον, η εξωσωματική γονιμοποίηση με ωάρια δότριας περιλαμβάνει συνήθως έναν πιο εκτεταμένο έλεγχο της δότριας για να διασφαλιστεί ότι είναι καλά στην υγεία της και ότι έχει χαμηλό κίνδυνο γενετικών ανωμαλιών. Αυτό μπορεί να μειώσει περαιτέρω τον κίνδυνο αποβολής, καθώς οι γενετικές διαταραχές μπορεί να συμβάλλουν σημαντικά στην απώλεια μίας κύησης.

Οι αποβολές πραγματικά έχουν έντονα δραματικό αντίκτυπο στις ζωές των γυναικών και των ζευγαριών που τις βιώνουν, πόσο μάλλον όταν είναι επαναλαμβανόμενες. Στις μέρες μας, με τη σωστή, ολιστική διαχείρηση του κάθε περιστατικού εξατομικευμένα, το όνειρο για ένα μωρό μπορεί να γίνει πραγματικότητα όσο ποτέ άλλοτε.

Δρ Δημήτριος Α. Μπιλάλης MBBCh MMedSc CCST FRCOG

Μαιευτήρας - Χειρουργός Γυναικολόγος με εξειδίκευση στην Υπογονιμότητα Ζεύγους, τη Λαπαροσκοπική Χειρουργική και τις Κυήσεις Υψηλού Κινδύνου.
Διαπιστευμένος Ακόλουθος του Βασιλικού Κολλεγίου Μαιευτήρων Γυναικολόγων Μεγ. Βρετανίας
Επιστημονικός Συνεργάτης Μονάδας Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής Institute of Life ΙΑΣΩ