Το «επικίνδυνο» ταξίδι του σπερματοζωαρίου για τη μήτρα

Η γονιμοποίηση του ωαρίου από το σπερματοζωάριο αποτελεί την απαρχή της βιολογικής ύπαρξης του καθενός από εμάς. Συγχρόνως όμως η διαδικασία της γονιμοποίησης μπορεί να αντιμετωπισθεί ως βιολογικό ανάλογο του αρχετύπου του ήρωος, που υπερβαίνει φαινομενικά ανυπέρβλητα εμπόδια, αντιμετωπίζει αδιανόητες δοκιμασίες, προκειμένου να φθάσει στο σκοπό του.

Το πρότυπο, του ήρωος, που ξεκινάει ένα ταξίδι γεμάτο κακουχίες και κινδύνους, μπορεί κάποιος να το αναγνωρίσει στο ταξίδι του σπερματοζωαρίου.

Το πρώτο τμήμα του «ταξιδιού» του σπερματοζωαρίου προς τον τόπο, όπου θα «συναντήσει» το ώριμο ωάριο αποτελεί αυτός καθαυτός ο κόλπος της γυναίκας, εντός του οποίου ο άνδρας εκσπερματώνει κατά την ερωτική επαφή.

Πού παράγονται τα σπερματοζωάρια;

Έδρα παραγωγής των σπερματοζωαρίων είναι οι όρχεις του άνδρα, οι οποίοι περιβάλλονται από το όσχεο. Ορμόνες, που εκκρίνονται από τον εγκέφαλο, δρουν πάνω στους όρχεις, όπου και παράγονται και ωριμάζουν τα σπερματοζωάρια. Η διαδικασία παραγωγής και ωρίμανσης των σπερματοζωαρίων διαρκεί περίπου 70 ημέρες. Ο άνδρας παράγει συνεχώς σπερματοζωάρια καθ’ όλη τη ζωή του από την εφηβεία και μετά, καίτοι υπάρχουν υποψίες πως η προχωρημένη ηλικία έχει επιπτώσεις στην ποιότητα των παραγόμενων σπερματοζωαρίων. Κατά την εκσπερμάτωση το σπέρμα, που περιέχει τα σπερματοζωάρια, οδηγείται μέσω κάποιων πόρων (μικρών σωλήνων δηλαδή) στην ουρήθρα και από εκεί εξέρχεται (βλ. εικόνα).

Η δυσκολία του ταξιδιού των σπερματοζωαρίων σε αριθμούς…

Η «δυσκολία», που το σπερματοζωάριο θα αντιμετωπίσει περιγράφεται γλαφυρά μέσα από τους αριθμούς. Όπως αναφέρεται σε μελέτη του 2016 (Barlow και συνεργάτες, 2016) ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας στις οδηγίες του περί γονιμότητας καθορίζει ως κατώτερο αριθμό σπερματοζωαρίων ανά εκσπερμάτωση ικανό να προκαλέσει γονιμοποίηση τα 18 – 29 εκατομμύρια σπερματοζωάρια. Γενικά, ανάλογα με την έρευνα και δεδομένου, πως ο μέσος όγκος σπέρματος ανά εκσπερμάτωση κυμαίνεται μεταξύ των 3 και των 3,2 ml, ο αριθμός σπερματοζωαρίων ανά εκσπερμάτωση έχει υπολογισθεί στα 38 – 837 εκατομμύρια. Λαμβανομένου υπόψη πως μόνον ένα από τα σπερματοζωάρια αυτά θα φθάσει να γονιμοποιήσει το ωάριο και τα υπόλοιπα θα χαθούν, μπορεί κάποιος να αντιληφθεί το πώς οι πιθανότητες ευόδωσης του ταξιδιού του κάθε σπερματοζωαρίου είναι πολύ – πολύ μικρότερος από το 1 στο εκατομμύριο! Μιλάμε για έναν «νικητή» απέναντι σε πολλά εκατομμύρια «αντιπάλους»!

Μετά την εκσπερμάτωση, όλα τα σπερματοζωάρια μένουν στον κόλπο;

Μετά την εκσπερμάτωση, το σπερματοζωάριο θα πρέπει να βρει το δρόμο του για τον τράχηλο, που αποτελεί και τη δίοδο για το εσωτερικό της μήτρας. Μετά την εκσπερμάτωση ένα μεγάλο ποσοστό του σπέρματος, που περιέχει τα σπερματοζωάρια χάνεται, αφού εξέρχεται του κόλπου ή εκρέει – όπως θα λέγαμε – εξ αυτού. Σύμφωνα με τα όσα περιγράφονται και σε μελέτη του 2006 (Suarez και συνεργάτες, 2006) εκροή σπέρματος καταγράφεται στο 94% των επαφών με εκσπερμάτωση εντός του κόλπου εντός κατά μέσο όρο 30 λεπτών (διάστημα από 5 έως 120 λεπτά). Έχει εξάλλου υπολογισθεί, πως περίπου το 35% των σπερματοζωαρίων χάνονται εξαιτίας της της εκροής σπέρματος και στο 12% των επαφών χάνεται ακόμα και το 100% των σπερματοζωαρίων. Όλα αυτά τα στοιχεία κατατείνουν προς την πιθανότητα τελικά μόνο το 1% των σπερματοζωαρίων να εισέρχεται στον τράχηλο.

Στην ίδια μελέτη του 2006 (Suarez και συνεργάτες, 2006) αναφέρεται εξάλλου, πως και το περιβάλλον του κόλπου είναι συχνά «εχθρικό» στα σπερματοζωάρια. Εντός του κόλπου «δρουν» μηχανισμοί, οι οποίοι προστατεύουν την περιοχή από λοιμώξεις. Τέτοιοι μηχανισμοί είναι η διατήρηση του όξινου περιβάλλοντος ένεκα της φυσιολογικής κολπικής χλωρίδας, που αποτελείται κυρίως από Γαλακτοβακίλλους, αλλά και οι τοπικές αντιδράσεις του ανοσοποιητικούς συστήματος. Οι μηχανισμοί αυτοί συχνά βλάπτουν όχι μόνο τους παθογόνους μικροοργανισμούς, αλλά και τα σπερματοζωάρια.

Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr

^{Ενδεικτική βιβλιογραφία}

^{Barlow PW. Why so many sperm cells? Not only a possible means of mitigating the hazards inherent to human reproduction but also an indicator of an exaptation. Commun Integr Biol. 2016 Jul 15;9(4):e1204499. doi: 10.1080/19420889.2016.1204499. PMID: 27574542; PMCID: PMC4988455.}

^{Suarez SS, Pacey AA. Sperm transport in the female reproductive tract. Hum Reprod Update. 2006 Jan-Feb;12(1):23-37. doi: 10.1093/humupd/dmi047. Epub 2005 Nov 4. PMID: 16272225.}