Γυναικολογική Ογκολογία και γονιμότητα: Νέες προοπτικές για τις γυναίκες με καρκίνο

Η 20^η Σεπτεμβρίου τιμάται ως η Παγκόσμια Ημέρα Γυναικολογικής Ογκολογίας, μια μοναδική πρωτοβουλία, που στοχεύει στην ευαισθητοποίηση σχετικά με τη σημασία του τακτικού γυναικολογικού ελέγχου, αλλά και για τους παράγοντες κινδύνου των γυναικολογικών καρκίνων.

Με αφορμή τη μέρα αυτή, ο Δρ. Στέφανος Χανδακάς, Μαιευτήρας-Γυναικολόγος, Ενδοσκοπικός Χειρουργός Αναπαραγωγής και Αναπληρωτής Καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Λευκωσίας, απαντά στις ερωτήσεις μας σχετικά με τους γυναικολογικούς καρκίνους, ενώ αναδεικνύει και τον σπουδαίο ρόλο της Αναπαραγωγικής Χειρουργικής στη Γυναικολογική Ογκολογία, καθώς είναι πάρα πολλές οι γυναίκες με καρκίνο, οι οποίες επιθυμούν να διατηρήσουν τη γονιμότητά τους. Ταυτόχρονα στέλνει το δικό του μήνυμα προς τις γυναίκες, τις οποίες καλεί να μην αμελούν τον προληπτικό έλεγχο και να μην αισθάνονται ντροπή ή φόβο στο να μιλούν ανοιχτά για την πάθησή τους.

Κύριε Χανδακά, τι αποδεικνύουν σήμερα τα στατιστικά δεδομένα αναφορικά με τους γυναικολογικούς καρκίνους; Ποιος τύπος καρκίνου θεωρείται ο πιο συχνός;

Τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος αναφορικά με την πρόληψη και την αντιμετώπιση των γυναικολογικών καρκίνων, με αποτέλεσμα σήμερα να υπάρχει ένα πιο «φωτεινό» τοπίο, σε σχέση με το παρελθόν. Ακόμα και στις πιο δύσκολες περιπτώσεις γυναικολογικού καρκίνου καταγράφονται θεαματικά καλύτερα αποτελέσματα, με ολοένα και περισσότερες ασθενείς να κερδίζουν τη μάχη και να ζουν με καλύτερη ποιότητα ζωής. Δυο στις εκατό Ελληνίδες θα προσβληθούν από καρκίνο τραχήλου μήτρας στη διάρκεια της ζωής τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις ΗΠΑ διαγιγνώσκονται 15.000 νέες περιπτώσεις το χρόνο, ενώ σημειώνονται 4.000 θάνατοι από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Στις αναπτυσσόμενες χώρες έχουμε περίπου 400.000 νέες περιπτώσεις το χρόνο, με 50% θνησιμότητα. Η πρώιμη διάγνωση είναι, λοιπόν, κεφαλαιώδους σημασίας, καθώς στο πρώτο στάδιο η ίαση καταγράφεται σχεδόν στο 100% των περιπτώσεων. Στο 95% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας ανιχνεύεται η λοίμωξη από τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων-HPV (Human Papiloma Virus), που ως γνωστόν μεταδίδεται σεξουαλικά. Τα καλοήθη στελέχη του δημιουργούν τα κονδυλώματα, ενώ τα ογκογόνα μεταλλάσσουν το τραχηλικό κύτταρο σε καρκινικό.

Σε ποια ηλικία θα πρέπει να ξεκινά για τις γυναίκες η πρόληψη και ποιες εξετάσεις περιλαμβάνει η έγκαιρη εντόπιση ενός γυναικολογικού καρκίνου;

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας αποτελεί την πιο συχνή κακοήθεια του γυναικείου γεννητικού συστήματος στις αναπτυσσόμενες χώρες και είναι ο τρίτος πιο συχνός καρκίνος στις γυναίκες. Το 2020 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνέταξε μια Παγκόσμια Στρατηγική για την Εξάλειψη του Καρκίνου Τραχήλου Μήτρας ως προβλήματος δημόσιας υγείας και προέτρεψε όλες τις χώρες να την εφαρμόσουν, με ενδιάμεσους στόχους για το έτος 2030, έτσι, ώστε εντός ενός αιώνα να επιτευχθεί παγκοσμίως ο επιδιωκόμενος σκοπός. Οι γυναίκες πρέπει να αρχίζουν να κάνουν τακτικά τεστ ΠΑΠ αμέσως μετά την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας. Ο προληπτικός έλεγχος γίνεται με το τεστ ΠΑΠ και το μοριακό έλεγχο του HPV. Για την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας συνίσταται η διακοπή καπνίσματος, η χρήση προφυλακτικού, ο περιορισμός του αριθμού των σεξουαλικών συντρόφων, η χρήση εμβολίων κατά του HPV.

Μιλήστε μας για τις σύγχρονες μεθόδους θεραπείας στη Γυναικολογική Ογκολογία. Ποιες σημαντικές εξελίξεις μπορείτε να σημειώσετε στον τομέα αυτό τα τελευταία χρόνια και ιδίως σε ό,τι αφορά τη βελτίωση της πρόγνωσης;

Οι εξελίξεις στη Γυναικολογική Ογκολογία είναι πολλές και σημαντικές και, συνδυαζόμενες με τη διεπιστημονικότητα και τη συνεργασία, μπορούν να προσφέρουν στις γυναίκες άριστα αποτελέσματα και ποιότητα ζωής. Σε επίπεδο πρόληψης, ο εμβολιασμός έναντι του ιού HPV, η ενσωμάτωση του HPV test στον προληπτικό έλεγχο των γυναικών για καρκίνο του τραχήλου, καθώς και οι γονιδιακοί έλεγχοι με βάση το οικογενειακό ιστορικό.

Στις μέρες μας, η Γυναικολογική Ογκολογία απευθύνεται, πλέον, και σε κάθε υγιή γυναίκα που θέτει την πρόληψη του γυναικολογικού καρκίνου σε απόλυτη προτεραιότητά της.

Από χειρουργικής πλευράς, οι επεμβάσεις γίνονται λαπαροσκοπικά ή ρομποτικά με μικρές τομές, ενώ τα ριζικά χειρουργεία στον προχωρημένο καρκίνο για την εκρίζωση της νόσου και οι τεχνικές διατήρησης της γονιμότητας σε νέες ασθενείς με γυναικολογικούς καρκίνους έχουν πραγματικά αλλάξει το τοπίο στην αντιμετώπιση των ασθενών.

Τέλος, από πλευράς συστηματικών θεραπειών, τα νεότερα φάρμακα, δρώντας στοχευμένα, υπόσχονται πολύ καλύτερα αποτελέσματα.

Ποιος είναι ο ρόλος της Αναπαραγωγικής Χειρουργικής στη διατήρηση της γονιμότητας σε ασθενείς με γυναικολογικούς καρκίνους, όπως είναι, για παράδειγμα, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας και των ωοθηκών;

Τα αισιόδοξα στοιχεία που δείχνουν ότι το ποσοστό των καρκινοπαθών που ξεπερνούν το ορόσημο της πενταετίας αυξάνεται, έχουν δώσει το δικαίωμα σε ασθενείς και ιατρούς να «ζητάνε περισσότερα». Έτσι, στις περιπτώσεις γυναικών σε γόνιμη ηλικία με κακοήθεια, το επιδιωκόμενο από τους ιατρούς δεν είναι μόνο η θεραπεία αλλά και η διαφύλαξη της γονιμότητάς τους. Σήμερα οι ογκολογικοί ασθενείς που θεραπεύονται μπορούν να αποκτήσουν οικογένεια. Ακόμα και γυναίκες με ορμονοεξαρτώμενες κακοήθειες μπορούν, εφόσον θεραπευτούν και υπό προϋποθέσεις, να αποκτήσουν παιδί χωρίς αύξηση του κινδύνου υποτροπής της νόσου. Οι τρόποι με τους οποίους θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί αυτό είναι η κρυοσυντήρηση ωαρίων και εμβρύων, η κατάψυξη ωοθηκικού ιστού, αλλά και κάθε είδους «συντηρητική» χειρουργική αντιμετώπιση με στόχο τη διατήρηση των γεννητικών οργάνων για αναπαραγωγή.

Ποιοι είναι οι κυριότεροι παράγοντες που καθορίζουν την απόφαση να υποβληθεί μια γυναίκα με γυναικολογικό καρκίνο σε υστερεκτομή; Ποιες οι κύριες ενδείξεις για προληπτική υστερεκτομή σε γυναίκες με υψηλό κίνδυνο εμφάνισης γυναικολογικών καρκίνων;

Η υστερεκτομή ή η χειρουργική αφαίρεση της μήτρας μιας γυναίκας αποτελεί μια ευρέως διαδεδομένη γυναικολογική επέμβαση που πραγματοποιείται για τη θεραπεία παθήσεων του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος, αλλά και για την πρόληψη και θεραπευτική αντιμετώπιση γυναικολογικών καρκίνων. H υστερεκτομή κατά γενικό κανόνα προτείνεται όταν δεν υπάρχει κάποια εναλλακτική επιλογή ή όταν οι φαρμακευτικές αγωγές ή οι συντηρητικές θεραπευτικές μέθοδοι αντενδείκνυνται ή δεν αποφέρουν κάποιο αποτέλεσμα. Ωστόσο, είναι σημαντικό η υστερεκτομή να πραγματοποιείται αφού έχουν εξακριβωθεί οι κατάλληλες ενδείξεις για το συγκεκριμένο χειρουργείο. Για τις γυναίκες με υψηλό κίνδυνο εμφάνισης γυναικολογικού καρκίνου, οι ενδείξεις για προληπτική υστερεκτομή περιλαμβάνουν τη γενετική προδιάθεση, την ύπαρξη ισχυρού οικογενειακού ιστορικού καρκίνου, την παρουσία προκαρκινικών αλλοιώσεων, καθώς και την αποτυχία, όπως αναφέρθηκε, θεραπείας για άλλες παθολογίες, όπως η ενδομητρίωση ή σε σοβαρές ανωμαλίες, όπου ο κίνδυνος καρκίνου είναι αυξημένος. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για μια πολύ σημαντική απόφαση, η οποία και πρέπει να λαμβάνεται μαζί με τον Ειδικό.

Ποιο θα ήταν, τέλος, το μήνυμά σας προς τις γυναίκες;

Ο Σεπτέμβριος είναι μήνας αφιερωμένος στην ενημέρωση για τους γυναικολογικούς καρκίνους και η 20η Σεπτεμβρίου ημέρα ευαισθητοποίησης για τον Γυναικολογικό Καρκίνο. Στόχος είναι να φτάσει σε όσες περισσότερες γυναίκες γίνεται το μήνυμα ότι η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να σώσει τη δική τους ζωή και τη ζωή των αγαπημένων τους γυναικών, των φίλων, των μανάδων, των κοριτσιών τους. Πολλές γυναίκες δυσκολεύονται να μας μιλήσουν για τα γυναικολογικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν και φαίνεται ότι υπάρχει μεγαλύτερο στίγμα γύρω από τους γυναικολογικούς καρκίνους από άλλους τύπους καρκίνου. Ωστόσο, αυτό πρέπει να αλλάξει. Οι γυναίκες πρέπει να καταλάβουν ότι -σε μεγάλο ποσοστό- οι γυναικολογικοί καρκίνοι μπορούν να προληφθούν και επίσης μπορεί να αντιμετωπιστούν εάν διαγνωστούν έγκαιρα. Τέλος, οι γονείς φέρουν μεγάλη ευθύνη όσον αφορά στους εμβολιασμούς των παιδιών τους, για τον ιό HPV και οφείλουν να τα προστατεύσουν, ακολουθώντας τις κατευθυντήριες οδηγίες και εμβολιάζοντάς τα.

Ευχαριστούμε θερμά για τις επιστημονικές πληροφορίες τον Μαιευτήρα-Γυναικολόγο, Ενδοσκοπικό Χειρουργό Αναπαραγωγής και Αναπληρωτή Καθηγητή της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Λευκωσίας κ. Στέφανο Χανδακά.

Info

Ο Στέφανος Χανδακάς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1972. Είναι μαιευτήρας-γυναικολόγος, ενδοσκοπικός χειρουργός αναπαραγωγής, απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, από όπου έλαβε και τη διδακτορική του διατριβή (PhD) με βαθμό «Άριστα». Κατέχει δίπλωμα Master in Business Administration (MBA) από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, Imperial College London, με σημαντικές διακρίσεις στην Επιχειρηματικότητα (European Business Entrepreneurship Award 2003). Εκπαιδεύτηκε στην Αγγλία και στις Ηνωμένες Πολιτείες στη μαιευτική, τη γυναικολογία και τη λαπαροενδοσκοπική / ρομποτική χειρουργική, ενώ υπήρξε ένας από τους νεότερους επιμελητές γυναικολογίας του Εθνικού Συστήματος Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου (ΝHS).

Διατελεί Πρόεδρος του ΔΣ του Νοσοκομείου Μητέρα, της Hellenic Healthcare Group, ενώ αναγορεύτηκε πρόσφατα σε Αναπληρωτή Καθηγητή στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, ώστε να προσφέρει την εμπειρία του στην Προχωρημένη Λαπαροσκοπική και Ρομποτική Γυναικολογική Χειρουργική και στην Εξωσωματική Γονιμοποίηση.

Κατέχει σημαντική διοικητική εμπειρία, έχοντας θητεύσει σε σημαντικές θέσεις, σε νοσοκομεία του ιδιωτικού τομέα τα τελευταία 18 χρόνια, ενώ έχει ιδρύσει επιτυχώς, γυναικολογικά κέντρα και μονάδες εξωσωματικής στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Παράλληλα, συμμετέχει στο επιστημονικό συμβούλιο της εταιρίας ανάπτυξης 3D λογισμικού ιατρικής εκπαίδευσης ORAMAVR, με έδρα την Καλιφόρνια.

Στο παρελθόν υπήρξε πρωταθλητής Ιστιοπλοΐας, μέλος της Εθνικής Ομάδος για 11 έτη και συμμετείχε στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Ατλάντα το 1996, ενώ σήμερα υπηρετεί τον αθλητισμό ως Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής.

Τα τελευταία 20 χρόνια έχει αναπτύξει έντονη φιλανθρωπική δράση, αρχικά με τη συμμετοχή του στην Ομάδα Αιγαίου και την παροχή ιατρικής και υποστηρικτικής βοήθειας στα ακριτικά νησιά του Αιγαίου. Εν συνεχεία, ίδρυσε το 2015 την ΑΣΤ.Μ.Κ.Ε HOPEgenesis, στόχος της οποίας είναι η ανατροπή του κλίματος υπογεννητικότητας της Ελλάδος, η στήριξη της οικογένειας και η εύρεση λύσεων για το δημογραφικό ζήτημα, η οποία βραβεύτηκε το 2018 από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ως η καλύτερη ΜΚΟ στην Ελλάδα.

Ακολουθήστε τον Στέφανο Χάνδακα σε Facebook, Instagram, LinkedIn και TikTok.

Εναλλακτικά επισκεφθείτε την ιστοσελίδα www.drchandakas.gr.