Πολυκυστικές Ωοθήκες: Συμβουλεύει ο γυναικολόγος του Mothersblog

Οι πολυκυστικές ωοθήκες αναγνωρίστηκαν ως πάθηση ήδη από το 1935. Τότε οι Stein και Leventhal συσχέτισαν για πρώτη φορά την αμηνόρροια (απουσία περιόδου) με την παρουσία ωοθηκών πολυκυστικής μορφολογίας και την παχυσαρκία. Η πάθηση αυτή εμφανίζεται σε περίπου 1 στις 15 γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας.

Ο ακριβής επιστημονικός όρος, που συναντάμε στα επιστημονικά κείμενα και περιγράφει την πάθηση αυτή είναι «σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών». Εντούτοις, εδώ θα χρησιμοποιήσουμε τον όρο «πολυκυστικές ωοθήκες», ο οποίος έχει επικρατήσει στην καθομιλουμένη.

Προκειμένου να αποφανθούμε πως μια γυναίκα εμφανίζει πολυκυστικές ωοθήκες, είναι ανάγκη να πληρούνται κάποια διαγνωστικά κριτήρια. Επιγραμματικά τα κριτήρια αυτά είναι:

• Χρόνια ανωθυλακιορρηξία ή ολιγοθυλακιορρηξία
• Αυξημένη δράση ανδρογόνων
• Ωοθήκες πολυκυστικής μορφολογίας

Όταν πληρούνται δύο από αυτά τα τρία κριτήρια και αφού πρώτα αποκλείσουμε άλλες παθήσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να προκαλέσουν τα συμπτώματα αυτά, τότε λέμε πως η συγκεκριμένη γυναίκα έχει πολυκυστικές ωοθήκες.

Καταρχήν, με τον όρο ανωοθυλακιορρηξία περιγράφουμε την εγγενή αδυναμία των ωοθηκών μίας γυναίκας να παράξουν ωάρια και αντίστοιχα μιλάμε για ολιγοθυλακιορρηξία, όταν οι ωοθήκες παράγουν μικρό αριθμό ωαρίων κατά τη διάρκεια του έτους (περισσότερα για την παραγωγή ωαρίων από τις ωοθήκες ΕΔΩ). Αυτό ακριβώς είναι το χαρακτηριστικό των πολυκυστικών ωοθηκών, το οποίο συνδέεται με την υπογονιμότητα, αλλά και με διαταραχές στην έμμηνο ρήση (περίοδο). Συγκεκριμένα οι γυναίκες αυτές παρουσιάζουν είτε ολιγομηνόρροια (λίγες περίοδο κατά τη διάρκεια του έτους – από 4 έως 9), είτε πραγματική αμηνόρροια (παντελής απουσία περιόδου - φυσικά η απουσία περιόδου χαρακτηρίζεται ως παθολογική αφού έχει αποκλεισθεί πρώτα η περίπτωση κύησης).

Η διάγνωση της ανωοθυλακιορρηξίας επιτυγχάνεται δια της διενέργειας διαδοχικών υπερηχογραφημάτων των ωοθηκών σε συγκεκριμένες ημέρες του κύκλου της γυναίκας. Έτσι μπορούμε να ελέγξουμε σε «πραγματικό χρόνο» τη δραστηριότητα των ωοθηκών.

Δια του απλού υπερηχογραφικού ελέγχου εξάλλου, διαπιστώνουμε και, αν πληρείται το κριτήριο των ωοθηκών πολυκυστικής μορφολογίας. Σε γενικές γραμμές, το μέγεθος των ωοθηκών μίας γυναίκας, η οποία πάσχει από πολυκυστικές ωοθήκες, είναι κατά 2 έως και 5 φορές μεγαλύτερο του φυσιολογικού, ενώ εμφανίζουν και πολλαπλά μικρά κυστίδα διαμέτρου μικρότερης του ενός εκατοστού (βλ. Φωτογραφία).

Όπως ήδη αναφέρθηκε υπάρχει και ένα τρίτο διαγνωστικό κριτήριο, το οποίο χαρακτηρίζει τις πολυκυστικές ωοθήκες, αυτό της αυξημένης δράσης ανδρογόνων. Η διαπίστωση της ύπαρξης αυξημένης δράσης ανδρογόνων γίνεται τόσο με την κλινική εξέταση, όσο και με ειδικές εργαστηριακές εξετάσεις.

Τα ανδρογόνα είναι ορμόνες, οι οποίες εντοπίζονται τόσο στο αίμα του άνδρα, όσο και στο αίμα της γυναίκας. Υπό φυσιολογικές συνθήκες όμως, η συγκέντρωσή τους στο αίμα της γυναίκας κυμαίνεται σε σχετικά χαμηλά επίπεδα. Εντούτοις, στις γυναίκες, που πάσχουν από πολυκυστικές ωοθήκες, τα επίπεδα των ορμονών αυτών στο αίμα είναι συχνά σημαντικά υψηλότερα του φυσιολογικού και αυτό μπορεί εύκολα να διαπιστωθεί με μία εξέταση αίματος.

Η αυξημένη δράση ανδρογόνων στις γυναίκες, που πάσχουν από πολυκυστικές ωοθήκες χαρακτηρίζεται όμως και από κλινικά σημεία. Συγκεκριμένα, οι γυναίκες αυτές συχνά εμφανίζουν υπερτρίχωση (έντονη τριχοφυΐα στο πρόσωπο και το στήθος), ακμή και σπανιότερα αλωπεκία (αραίωση των τριχών της κεφαλής).

Οι γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες παρουσιάζουν και αυξημένη πιθανότητα να εμφανίσουν παθήσεις του καρδιαγγειακού συστήματος και διαβήτη.

Πώς όμως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την υπογονιμότητα, αλλά και τα άλλα δυσάρεστα συμπτώματα, που εμφανίζουν οι γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες;

Η αντιμετώπιση της δυσάρεστης αυτής πάθησης ξεκινάει από την παρατήρηση πως ένα σημαντικό ποσοστό των γυναικών, που πάσχουν από αυτή, είναι παχύσαρκες. Σύμφωνα μάλιστα με στατιστικές το ποσοστό αυτό υπερβαίνει ακόμα και το 50% των πασχουσών!

Επομένως, το πρώτο βήμα αντιμετώπισης των συμπτωμάτων, αν αυτά συνδυάζονται με παχυσαρκία, είναι η απώλεια βάρους. Φαίνεται μάλιστα, πως απώλεια ακόμα και μόνο του 5% με 7% του σωματικού βάρους μέσα σε ένα εξάμηνο, αρκεί για να εκκινηθεί η ωοθυλακιορρηξία και για να αποκατασταθεί η γονιμότητα σε ποσοστό μέχρι και 75% των γυναικών! Εξάλλου δεν πρέπει να παραβλέπουμε το γεγονός, πως η απώλεια βάρους αυξάνει και τις πιθανότητες επίτευξης κύησης σε περίπτωση, που χρειαστεί να χορηγηθεί θεραπεία για υπογονιμότητα.

Φαίνεται, πως και η σωματική άσκηση ασκεί ευεργετική επιρροή στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων των πολυκυστικών ωοθηκών, ενώ αν αυτή συνδυαστεί αφενός με την κατάλληλη διατροφή, αφετέρου με την απώλεια βάρους, μειώνονται σημαντικά οι πιθανότητες εμφάνισης παθήσεων του καρδιαγγειακού συστήματος και διαβήτη.

Ειδικά σε ό,τι αφορά την πιθανότητα εμφάνισης διαβήτη σε γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες, φαίνεται πως αυτή μειώνεται σημαντικά με τη χορήγηση αντιδιαβητικών φαρμάκων. Εξάλλου, η χορήγηση των φαρμάκων αυτών στα πλαίσια της εφαρμογής θεραπευτικών πρωτοκόλλων για υπογονιμότητα μπορεί παράλληλα να αυξήσει και τις πιθανότητες επίτευξης κύησης. Φαίνεται τέλος, πως τα φάρμακα αυτά βοηθούν και στην επίτευξη αυτής καθεαυτής της απώλειας βάρους.

Αν στα άμεσα σχέδια της γυναίκας δεν συμπεριλαμβάνεται η τεκνοποίηση, τότε τα συμπτώματα των πολυκυστικών ωοθηκών μπορεί να αντιμετωπιστούν με τη χορήγηση αντισυλληπτικών δισκίων. Με την αγωγή αυτή αφενός σταθεροποιείται ο κύκλος της γυναίκας, αφετέρου σε αρκετές περιπτώσεις αντιμετωπίζεται και η ενοχλητική τριχοφυΐα.

Αν όμως η τριχοφυΐα είναι ιδιαίτερα έντονη, υπάρχουν φαρμακευτικά πρωτόκολλα, τα οποία είναι σχεδιασμένα ώστε να αντιμετωπίζουν ειδικά αυτήν την ενοχλητική κατάσταση, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις, χρήσιμες μπορεί να αποδειχθούν και διάφορες μέθοδοι αισθητικής.

Το άρθρο για τις πολυκυστικές ωοθήκες συμπεριελήφθη στη σειρά των άρθρων για την υπογονιμότητα, διότι αυτό είναι και ένα από τα βασικά προβλήματα, που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες, οι οποίες παρουσιάζουν την πάθηση αυτή. Το αίτιο της υπογονιμότητας στις περιπτώσεις αυτές είναι η αδυναμία ωοθυλακιορρηξίας. Επομένως οι προσπάθειες αντιμετώπισης του προβλήματος εντοπίζονται στην «ενεργοποίηση» των ωοθηκών, ώστε αυτές να αρχίσουν να παράγουν ωάρια.

Καταρχήν καταφεύγουμε στη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής, η οποία προωθεί την ωοθυλακιορρηξία. Η χορήγηση της αγωγής αυτής συνδυάζεται με την υπερηχογραφική παρακολούθηση της ωοθυλακιορρηξίας. Ελέγχουμε δηλαδή υπερηχογραφικά τις ωοθήκες σε συγκεκριμένες ημέρες του κύκλου και παρακολουθούμε το σχηματισμό ωοθυλακίου. Έτσι εντοπίζουμε τις γόνιμες ημέρες, δηλαδή τις μέρες κατά τις οποίες είναι πιο πιθανή η επίτευξη κύησης, ώστε να συστήσουμε την έναρξη των σεξουαλικών επαφών ή σπερματέγχυση. Εντούτοις, αν παρ' ελπίδα οι προσπάθειες αυτές δεν στεφθούν με επιτυχία, τότε καταφεύγουμε στην εξωσωματική γονιμοποίηση.

Τόσο οι σπερματέγχυση, όσο και η εξωσωματική γονιμοποίηση, ανήκουν στις μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και θα αναλυθούν διεξοδικά σε επόμενα άρθρα μας.

Οι πολυκυστικές ωοθήκες είναι λοιπόν μια χρόνια πάθηση, η οποία έχει σχέση με την παχυσαρκία. Οι ορμονικές διαταραχές, που τη χαρακτηρίζουν, συνδέονται με αμηνόρροια, υπογονιμότητα και υπερτρίχωση. Η εφαρμογή σύγχρονων θεραπευτικών μεθόδων έχει σημαντικά ποσοστά επιτυχίας στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της πάθησης αυτής.

Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!

Διαβάστε ΕΔΩ όλα τα άρθρα για την υπογονιμότητα του γυναικολόγου μας

Θα χαρώ να απαντήσω σε οποιαδήποτε απορία σας εδώ

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr
email: care@eleftheia.gr