Εξωσωματική γονιμοποίηση: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε από τον γυναικολόγο του Mothersblog

Στις μέρες μας, η εξωσωματική γονιμοποίηση (In Vitro Fertilization – IVF), είναι συνηθισμένο φαινόμενο, το μακρινό όμως 1978 οπότε και γεννήθηκε η Louise Brown, το πρώτο «παιδί του σωλήνα», η μέθοδος αυτή αντιμετωπιζόταν με δέος και περιέργεια, σαν κάτι το εξωτικό. Σήμερα καταφεύγουμε στην εξωσωματική γονιμοποίηση, όταν άλλες μέθοδοι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, όπως η σπερματέγχυση έχουν αποτύχει.

Τα αίτια, που οδηγούν υπογόνιμα ζευγάρια στην εξωσωματική γονιμοποίηση μπορεί να οφείλονται είτε στον ανδρικό είτε στο γυναικείο παράγοντα.

Επιπλέον, αν η εξωσωματική γονιμοποίηση συνδυαστεί με προεμφυτευτικό γενετικέ έλεγχο, μπορεί να αποτρέψει τη μετάδοση κληρονομικών ασθενειών στους απογόνους. Αυτό είναι πολύ χρήσιμο για ζευγάρια, στα οποία αμφότεροι οι σύντροφοι είναι φορείς μίας κληρονομικής ασθένειας, όπως για παράδειγμα μεσογειακής αναιμίας.

Επίσης με συνδυασμό εξωσωματικής και προεμφυτευτικού γενετικού ελέγχου είναι δυνατόν να αποτραπούν σε κάποιες περιπτώσεις οι καθ’ έξιν αποβολές.

Της διαδικασίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης προηγείται μία σειρά αιματολογικών εξετάσεων και των δύο συντρόφων, για την ανίχνευση τυχόν λοιμώξεων καθώς και για τον έλεγχο μεσογειακής αναιμίας, ομάδας αίματος και καρυοτύοπου . Στη γυναίκα γίνεται και ορμονολογικός έλεγχος στα πλαίσια της διερεύνησης της δυνατότητας των ωοθηκών της να παράξουν ωάρια, αλλά και απεικονιστικός έλεγχος των έσω γεννητικών οργάνων με υπερηχογράφημα. Στον άντρα ζητείται και Σπερμοδιάγραμμα και καλλιέργεια σπέρματος.

Η ειδοποιός διαφορά της εξωσωματικής γονιμοποίησης από την φυσική γονιμοποίηση ή τη σπερματέγχυση είναι ο τόπος γονιμοποίησης του ή των ωαρίων. Στη φυσική γονιμοποίηση και στη σπερματέγχυση η γονιμοποίηση γίνεται μέσα στο σώμα της γυναίκας. Αντίθετα, όπως και το ίδιο το όνομά της υποδηλώνει, στην εξωσωματική γονιμοποίηση, αυτή γίνεται έξω από το σώμα της γυναίκας. Η γονιμοποίηση γίνεται στο εργαστήριο (εξού και ο όρος “in vitro”, που σημαίνει σε ελεύθερη μετάφραση «στο εργαστήριο»).

Σχηματικά λοιπόν μπορούμε να πούμε πως η διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης χωρίζεται σε πέντε βασικά στάδια:

1. Διέγερση των ωοθηκών
2. Συλλογή των ωαρίων
3. Γονιμοποίηση των ωαρίων
4. Καλλιέργεια των εμβρύων
5. Μεταφορά των εμβρύων στη μήτρα

Καταρχάς είναι αναγκαίο στα πλαίσια της εξωσωματικής γονιμοποίησης να προκαλέσουμε διέγερση των ωοθηκών, προκειμένου να «αναγκαστούν» να παράγουν ωάρια.

Χρησιμοποιούνται φάρμακα, τα οποία προκαλούν την ωρίμανση περισσότερων ωοθυλακίων, αντί του ενός, που συνήθως παράγονται κατά το φυσικό κύκλο. Παράλληλα χρησιμοποιούνται και φάρμακα, τα οποία εμποδίζουν τα ωοθυλάκια να ωριμάσουν νωρίτερα του επιθυμητού. Τα φάρμακα χορηγούνται σε ενέσιμη μορφή και ενίονται υποδορίως στην κοιλιά ή στο βραχίονα. Κατά τη διάρκεια της χορήγησης των φαρμάκων η ωρίμανση των ωοθυλακίων παρακολουθείται υπερηχογραφικά και με ορμονολογικές εξετάσεις (μέτρηση οιστραδιόλης και προγεστερόνης). Συνήθως τα ωοθυλάκια είναι έτοιμα για ωοληψία μετά από περίπου δέκα ημέρες.

Η ωοληψία λαμβάνει χώρα μέσω μίας μικρής επέμβασης. Ο ιατρός χρησιμοποιώντας την κολπική κεφαλή του υπερηχογράφου, εισάγει δια του κολποικού τοιχώματος μία κοίλη βελόνη στην κοιλιά της γυναίκας. Υπό υπερηχογραφική παρακολούθηση η βελόνη αυτή οδηγείται προς τα ώριμα ωοθυλάκια τα οποία και διατρυπά και αναρροφά το περιεχόμενό τους μαζί με το περιεχόμενο σε αυτά ωάριο. Η βελόνη είναι συνδεδεμένη με ένα σωλήνα και το περιεχόμενο του ωοθυλακίου αδειάζει μέσα σε ένα δοκιμαστικό σωλήνα, από τον οποίο μπορεί να απομονωθεί εύκολα στο εργαστήριο στο ωάριο, για να προχωρήσουμε στη γονιμοποίησή του. Η διαδικασία επαναλαμβάνεται μέχρι να κενωθούν όλα τα ωοθυλάκια αμφοτέρων των ωοθηκών και διαρκεί συνήθως περίπου 30 λεπτά, αλλά μπορεί να φθάσει και τα 60 λεπτά (βλ. Βίντεο).

{youtube}oh3_jmhd3I4{/youtube}

Η επέμβαση της ωοληψίας εκτελείται σε επίπεδο εξωτερικού ιατρείου και η γυναίκα επιστρέφει στο σπίτι της αυθημερόν. Κατά την επέμβαση χορηγείται ελαφρά αναισθησία. Η ωοληψία δεν είναι επώδυνη επέμβαση και το όποιο άλγος συνήθως δεν διαρκεί πάνω από 24 ώρες και αντιμετωπίζεται με ήπια αναλγητικά.

Τα ωάρια μετά τη συλλογή τους γονιμοποιούνται στο εργαστήριο. Η γονιμοποίηση επιτυγχάνεται μέσω της τοποθέτησης των ωαρίων μαζί με το σπέρμα του άνδρα και αναμονής της γονιμοποίησής τους. Σήμερα όμως συνήθως καταφεύγουμε στην ενδοκυοπλασματική έγχυση σπέρματος (ICSI- Intracytoplasmic sperm injection), για την οποία θα μιλήσουμε σε επόμενο άρθρο της σειράς αυτής.

Τα γονιμοποιημένα ωάρια (ζυγωτά) αναπτύσσονται στο εργαστήριο υπό την παρακολούθηση εξειδικευμένου προσωπικού για περίπου 5 ημέρες. Αν παραστεί ανάγκη για προεμφυτευτικό γενετικό έλεγχο (PGD - Pre-implantation genetic diagnosis) (και για αυτήν τη διαδικασία θα μιλήσουμε σε επόμενο άρθρο αυτής της σειράς) αυτή πραγματοποιείται την 3η ή 4η ημέρα μετά τη γονιμοποίηση (βλ. Εικόνα).

Τα έμβρυα, τα οποία τελικά επιλέγονται, τοποθετούνται στην ενδομητρική κοιλότητα της γυναίκας 3 έως 5 ημέρες μετά την ωοληψία και γονιμοποίηση των ωαρίων. Η διαδικασία αυτή λέγεται εμβρυομεταφορά. Κατά την εμβρυομεταφορά ένας λεπτός καθετήρας εισάγεται στην ενδομητρική κοιλότητα μέσω του τραχήλου. Στη μήτρα μπορούν να εισαχθούν πλέον του ενός εμβρύου, έχοντας όμως πάντα υπόψη πως ναι μεν ο μεγαλύτερος αριθμός εμβρύων μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες κάποιο ή κάποια από αυτά αν εμφυτευθεί, αλλά οι πολύδυμες κυήσεις θεωρούνται υψηλού κινδύνου.

Οι βασικότερες παρενέργειες της εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι το σύνρδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών και η ελαφρά αύξηση της εξωμητρίου κύησης.

Οι πιθανότητα επιτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης εξαρτάται από διαφόρους παράγοντες, κυριότερος από τους οποίους είναι η ηλικία της γυναίκας. Ιδανική ηλικία για εξωσωματική γονιμοποίηση θεωρείται το διάστημα από τα 23 μέχρι τα 39 έτη.

Συμπεράσματα για τις πιθανότητες επιτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης μπορούν να εξαχθούν και με κάποιες ορμονολογικές εξετάσεις της γυναίκας, οι οποίες καταδεικνύουν τη δυνατότητα ανταπόκρισης των ωοθηκών στη διέγερση. Σημαντική για την επιτυχία της εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι και η ποιότητα του σπέρματος.

Αρνητικά στην αποτελεσματικότητα της εξωσωματικής γονιμοποίησης επιδρά το κάπνισμα και η παχυσαρκία, ενώ μία Σουηδική μελέτη του 2005 κατέδειξε πως το άγχος δεν μειώνει τις πιθανότητες επιτυχίας της.

Γενικά η πιθανότητα εγκυμοσύνης είναι περίπου 29% ανά κύκλο εξωσωματικής γονιμοποίησης και η πιθανότητα απόκτησης τέκνου περίπου 22% ανά κύκλο. Αυτά τα ποσοστά είναι ενδεικτικά και επηρεάζονται από τους παράγοντες, που προαναφέραμε και κυρίως από την ηλικία της γυναίκας.

Η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι η πιο αποτελεσματική μέθοδος υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, που διαθέτουμε και εφαρμόζεται με ασφάλεια ήδη από το 1978 σε όλο τον κόσμο. Εντούτοις, ενέχει τόσο ψυχικό και σωματικό, όσο και οικονομικό κόστος για το ζευγάρι και για το λόγο αυτό πρέπει η επιλογή των ζευγαριών να γίνεται με απολύτως ορθολογικά κριτήρια.

Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!

Διαβάστε ΕΔΩ όλα τα άρθρα για την υπογονιμότητα του γυναικολόγου μας

Θα χαρώ να απαντήσω σε οποιαδήποτε απορία σας εδώ

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr
email: care@eleftheia.gr