Κατάψυξη ωαρίων: Σε ποια ηλικία πρέπει να γίνει και γιατί

Η κατάψυξη ωαρίων στα media

Είναι κοινό μυστικό, πως οι προβαλλόμενες στα μέσα ενημέρωσης – τόσο στα «παραδοσιακά» (Τύπος, τηλεόραση, ραδιόφωνο), όσο και στα διαδικτυακά (ιστοσελίδες, ιστολόγια, μέσα κοινωνικής δικτύωσης) – επηρεάζουν τα θέματα συζήτησης.
Έτσι όταν στα τέλη του 2014 δύο εταιρείες κολοσσοί, η Apple και το Facebook ανακοίνωναν πως θα καλύψουν τα έξοδα της κατάψυξης ωραρίων για τις υπαλλήλους, τους ξεκίνησε ένας έντονος διάλογος στους κόλπους των γυναικολόγων – μαιευτήρων, που ασχολούνται με την υπογονιμότητα, αλλά και στην κοινωνία εν γένει. Κάποιοι επιστήμονες χειροκρότησαν την απόφαση αυτών των εταιρειών, ενώ υπήρξαν και αυτοί, όχι λίγοι, που εξέφρασαν επιφυλάξεις.

Ολίγη από ιστορία…

Η ψύξη ιστών σε θερμοκρασίες υπό του 0οC, προκειμένου να συντηρηθούν ιστοί και κύτταρα δεν είναι μια νέα ιδέα. Οι πρώτες απόπειρες εφαρμογής της ιδέας αυτής χρονολογούνται στα μέσα του 20ου αιώνα, αλλά οι αρχικές προσπάθειες δεν είχαν επιτυχία, αφού η διαδικασία ψύξης – απόψυξης οδηγούσε σε καταστροφή των ιστών αυτών.

Όμως τα χρόνια πέρασαν και η μεθοδολογία ψύξης απόψυξης των ιστών βελτιώθηκε. Έτσι φτάσαμε στο 1953, οπότε και είχαμε τον πρώτο τοκετό νεογνού, του οποίου η σύλληψη επετεύχθη με τη χρήση κατεψυγμένου σπέρματος.

Περαιτέρω βελτιώσεις στη μεθοδολογία αυτή κατά τη δεκαετία του ’70, καθώς και η ανάπτυξη μεθόδων εξωσωματικής γονιμοποίησης, οδήγησαν στον πρώτο τοκετό από κατεψυγμένο έμβρυο το 1984 και στον πρώτο τοκετό από κατεψυγμένο ωάριο το 1986.

Μάλιστα εδώ και πολλά χρόνια αποτελεί πάγια κλινική πρακτική τα ωάρια, που λαμβάνονται μετά από κάποιο κύκλο εξωσωματικής γονιμοποίησης να γονιμοποιούνται και τα έμβρυα, που προκύπτουν και δεν εμφυτεύονται, να καταψύχονται και να εμφυτεύονται σε επόμενο κύκλο, ώστε η γυναίκα να μη χρειαστεί να ξαναπεράσει την διαδικασία της ορμονικής διέγερσης των ωοθηκών. Αυτή η μέθοδος έχει σημαντικά ποσοστά επιτυχίας, με λιγότερη ταλαιπωρία της γυναίκας, αλλά και με μικρότερη οικονομική επιβάρυνση.

Τι είναι όμως η κατάψυξη των ωαρίων;

H κατάψυξη ωαρίων παρουσιάζει μεγαλύτερα τεχνικά προσκόμματα σε σχέση με την κατάψυξη εμβρύων. Το ωάριο είναι ένα μεγάλο κύτταρο, το οποίο σε μεγάλο ποσοστό αποτελείται από νερό. Το μεγάλο αυτό ποσοστό νερού συνδέεται με αυξημένη πιθανότητα δημιουργίας «ρωγμών» κατά τη διαδικασία ψύξης – απόψυξης και καταστροφής του γενετικού υλικού. Την πρώτη όμως δεκαετία του ’00 εξελίχθηκε μία νέα μέθοδος ψύξης – απόψυξης των ωαρίων, η οποία ονομάστηκε υαλοποίηση (vitrification). Πρόκειται για μία μέθοδο υπέρ – ταχείας ψύξης των ωαρίων, τα οποία στερεοποιούνται σε μία κατάσταση, που ομοιάζει με γυαλί, εξού και το όνομά της.

Μήπως όμως η χρήση ωαρίων κατεψυγμένων με τη μέθοδο της υαλοποίησης μειώνει τις πιθανότητες επιτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης;

Η εμπειρία έδειξε, πως, όταν χρησιμοποιούνται τα κατεψυγμένα με τη μέθοδο της υαλοποίησης ωάρια σε διαδικασία εξωσωματικής γονιμοποίησης, τα ποσοστά επιτυχίας είναι παραπλήσια με τις περιπτώσεις, στις οποίες χρησιμοποιούνται μη κατεψυγμένα ωάρια.

Μήπως η χρήση κατεψυγμένων ωαρίων συνδέεται με προβλήματα στο μωρό, που θα γεννηθεί;

Από τα στοιχεία, που διαθέτουμε μέχρι σήμερα, δεν έχει καταγραφεί αύξηση των πιθανοτήτων εμφάνισης χρωμοσωμικών ανωμαλιών, ή συγγενών ανωμαλιών στους απογόνους.

Πότε η μέθοδος της υαλοποίησης εισήχθη στην κλινική πρακτική;

Το 2012 οι φορείς, που ελέγχουν την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών στον τομέα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στις Η.Π.Α. απεφάνθησαν, πως η χρήση ωαρίων κατεψυγμένων με την μέθοδο της υαλοποίησης στα πλαίσια προγραμμάτων εξωσωματικής γονιμοποίησης, ήταν πλέον αρκετά αξιόπιστη. Έτσι η υαλοποίηση έπαψε πλέον να θεωρείται πειραματική μέθοδος και μπορούσε να εφαρμοστεί στο γενικό πληθυσμό, που πληρούσε τις σχετικές ιατρικές προϋποθέσεις. Έκτοτε έχουν γεννηθεί πολλά παιδιά με τη μέθοδο αυτή.

Ποιες γυναίκες θα μπορούσαν να επωφεληθούν της μεθόδου της υαλοποίησης;

1. Καρκινοπαθείς
   Η μέθοδος της κατάψυξης των ωαρίων, ίσως να αποδειχθεί σωτήρια για νεαρές γυναίκες, που πρέπει να υποβληθούν σε θεραπεία για καρκίνο. Τέτοιου είδους θεραπείες σε κάποιες περιπτώσεις είναι βλαπτικές για τις ωοθήκες.
   Η υαλοποίηση ενδέχεται να βοηθήσει τις γυναίκες αυτές να μην αποστερηθούν τη χαρά της μητρότητας, αφού τους δίνει τη δυνατότητα να καταψύξουν ωάριά τους πριν την έναρξη της θεραπείας, για να τα χρησιμοποιήσουν μετά το πέρας αυτής.
2. Γυναίκες, που θέλουν να παρατείνουν την αναπαραγωγική ηλικία
   Η γυναίκα, εν αντιθέσει με τον άνδρα, δεν παράγει αναπαραγωγικά κύτταρα (ωάρια) για όλη της τη ζωή. Αντίθετα, γεννιέται με συγκεκριμένο αριθμό ωαρίων. Κάποια από τα ωάρια αυτά θα «ωριμάσουν» και κάποια θα χαθούν.
   Σε κάποια στιγμή της ζωή της γυναίκας η ωοθήκες αδυνατούν πλέον να παράξουν ώριμα ωάρια, οπότε και η γυναίκα δεν είναι πια σε θέση να συλλάβει. Τα στοιχεία όμως δείχνουν, πως η μήτρα της και το σώμα της εν γένει είναι σε θέση να παράσχουν τις αναγκαίες συνθήκες, ώστε να αναπτυχθεί ένα μωρό.
   Έτσι η κατάψυξη ωαρίων θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σαν μέθοδος τεχνητής παράτασης της γόνιμης ηλικίας της γυναίκας. Μπορεί δηλαδή η κατάψυξη ωαρίων να δώσει την ελευθερία στη γυναίκα να τεκνοποιήσει, όταν αυτή κρίνει πως η επαγγελματική, η κοινωνική ή η οικογενειακή της κατάσταση της το επιτρέπει, ακόμα σε ηλικία που θεωρείται πιο «προχωρημένη».

Δηλαδή «σπάσαμε τα ηλικιακά όρια της φύσης» και κάθε γυναίκα θα μπορούσε να καταψύξει τα ωάριά της μέχρι να «ωριμάσουν οι συνθήκες», για να τεκνοποιήσει;

Η χρήση αυτής της μεθόδου κατάψυξης των ωαρίων για παράταση της αναπαραγωγικής ζωής της γυναίκας δείχνει μεν πολλά υποσχόμενη, αλλά πολλοί εγείρουν και επιφυλάξεις. Καταρχήν είναι απαραίτητο να γίνει ξεκάθαρο, πως η γυναίκα, προκειμένου να συλλεχθούν τα ωάριά της και στη συνέχεια να καταψυχθούν για μελλοντική χρήση, είναι απαραίτητο να υποβληθεί στη διαδικασία διέγερσης των ωοθηκών με τη χορήγηση ορμονικών σκευασμάτων. Η διαδικασία αυτή είναι σήμερα ασφαλής, αλλά παραμένει μια δοκιμασία, σωματική και ψυχική. Η διαδικασία της λήψης των ωαρίων, αλλά και της φύλαξής τους ενέχει εξάλλου και ένα σοβαρό οικονομικό κόστος, που θα επιβαρύνει τον οικογενειακό προϋπολογισμό.

Επίσης, τουλάχιστον προς το παρόν, δεν υπάρχει αξιόπιστος τρόπος να εξετασθεί η αρτιότητα του γενετικού υλικού των ωαρίων. Αντίθετα, χάρη στον προεμφυτευτικό έλεγχο, είναι δυνατόν να εξετασθεί το γενετικό υλικό των κατεψυγμένων εμβρύων. Έτσι δεν είναι εγγυημένο, πως μεταξύ των ωαρίων, που καταψύχθηκαν δεν θα υφίστανται και κάποια με ατελές γενετικό υλικό, τα οποία, όταν χρησιμοποιηθούν, δεν θα δώσουν το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Με δεδομένο δε πως το ποσοστό των ωαρίων με βλάβες στο γενετικό τους υλικό αυξάνεται με την ηλικία της γυναίκας, δεν έχουμε ακόμα καταλήξει στο ποια είναι η κατάλληλη ηλικία, για να προταθεί σε μία γυναίκα να καταψύξει τα ωάριά της. Εξάλλου, δεν γνωρίζουμε ακόμα για πόσο χρονικό διάστημα είμαστε σε θέση να αποθηκεύσουμε τα ωάρια, ώστε, όταν τα αποψύξουμε, να μπορούμε ακόμα να τα χρησιμοποιήσουμε με επιτυχία σε κάποιο πρόγραμμα εξωσωματικής γονιμοποίησης.

Συμπέρασμα…

Η κατάψυξη των ωαρίων με τη διαδικασία της υαλοποίησης ενδέχεται να αποδειχθεί σωτήρια για κάποιες γυναίκες, αφού τους δίνει τη δυνατότητα να ελπίζουν, πως θα καταφέρουν να αποκτήσουν παιδί.

Είναι όμως απαραίτητο οι γυναίκες, που θα ήθελαν να τη χρησιμοποιήσουν προκειμένου να παρατείνουν την αναπαραγωγική τους ηλικία και να μεταθέσουν την τεκνοποίηση, να είναι πλήρως ενημερωμένες για τις δυνατότητες αυτής της μεθόδου, αλλά και για τις ενδεχόμενες αδυναμίες της.

Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr
email: care@eleftheia.gr