Γυναικεία γονιμότητα: Τι μπορεί να τη σαμποτάρει;

Η Παχυσαρκία

Παλαιότερα ο λιπώδης ιστός θεωρούνταν τρόπον τινά «αδρανής». Υπήρχε η άποψη, πως το λίπος ήταν μια «αποθήκη» ενέργειας του οργανισμού, στην οποία κατέφευγε, αν η παρεχόμενη από την τροφή ενέργεια ήταν ανεπαρκής. Δεκαετίες τώρα όμως έχει γίνει κατανοητό, πως ο ιστός αυτός επηρεάζει την λειτουργία διαφόρων συστημάτων του οργανισμού, όπως είναι και το αναπαραγωγικό σύστημα της γυναίκας.

Είναι πολλές δεκαετίες τώρα γνωστό, πως ο εμμηνορρυσιακός κύκλος γυναικών, που πάσχουν από σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, αναστέλλεται, αν το σωματικό τους βάρος αυξηθεί. Η αναστολή της έμμηνου ρύσης στις γυναίκες αυτές συνδέεται με την παύση της παραγωγής ώριμων ωαρίων, έτοιμων προς γονιμοποίηση, από τις ωοθήκες.

Η παχυσαρκία όμως φαίνεται, πως επηρεάζει αρνητικά τη γονιμότητα της γυναίκας ακόμα και αν η περίοδός της δεν αλλάξει. Έτσι παχύσαρκες γυναίκες είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίσουν προβλήματα γονιμότητας, ενώ πτώση καταγράφεται και στις πιθανότητες επιτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης για τις γυναίκες αυτές.

Η Λιποσαρκία

Το υπερβολικά χαμηλό ποσοστό σωματικού λίπους διαταράσσει τη λειτουργία του αναπαραγωγικού συστήματος της γυναίκας. Έτσι στην έφηβη είναι γνωστό, πως μπορεί να καθυστερήσει η εμμηναρχή, η έναρξη δηλαδή της περιόδου, αν το σωματικό της βάρος είναι υπερβολικά χαμηλό.

Ένα επιπλέον στοιχείο, που καταδεικνύει την επιρροή, που το υπερβολικά χαμηλό σωματικό βάρος έχει στη λειτουργία του αναπαραγωγικού συστήματος της γυναίκας προέρχεται από τη νευρική ανορεξία. Ένα από τα συμπτώματα της σοβαρής αυτής ψυχικής νόσου είναι και η ανωοθυλακιορρηξία, δηλαδή η πλήρης αναστολή της παραγωγής ώριμων ωαρίων, από τις ωοθήκες, αλλά και η αμηνόρροια.

Γενικά, γυναίκες, με υπερβολικά χαμηλό σωματικό βάρος (εν σχέση πάντα με το ύψος τους) είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίσουν πρόβλημα υπογονιμότητας. Χαρακτηριστική είναι η δυσκολία αυτή, όσον αφορά αθλήτριες, που ασχολούνται με αθλήματα, τα οποία απαιτούν υπερβολικά χαμηλό σωματικό βάρος (π.χ. ρυθμική γυμναστική), αλλά και όσον αφορά χορεύτριες.

Το κάπνισμα

Το κάπνισμα κάνει κακό στην υγεία σας σε πολλά επίπεδα, καθότι επηρεάζει αρνητικά την ορθή λειτουργία πολλών συστημάτων. Λιγότερο γνωστές είναι στο ευρύ κοινό οι αρνητικές συνέπειες της κακής αυτής συνήθειας για τη γονιμότητα της γυναίκας.

Η γυναίκα δεν παράγει ωάρια καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής της. Όταν το κορίτσι έρχεται στον κόσμο στις ωοθήκες του έχει συγκεκριμένο αριθμό ανώριμων ωαρίων. Κάποια από τα ωάρια αυτά θα ωριμάσουν (συνήθως ωριμάζει ένα ανά εμμηνορρυσιακό κύκλο) προκειμένου να γονιμοποιηθούν, αν η γυναίκα έρθει σε επαφή στις γόνιμες ημέρες της, ενώ τα περισσότερα απλά θα χαθούν. Έτσι ανά πάσα χρονική στιγμή στις ωοθήκες υπάρχει μία «εφεδρεία» ανώριμων ωαρίων, η οποία δεν ανανεώνεται.

Το κάπνισμα φαίνεται, πως επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα των ωαρίων, που ωριμάζουν στις ωοθήκες και ως εκ τούτου μειώνονται οι πιθανότητες να συλλάβει ένα ζευγάρι, ακόμα και με μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (σπερματέγχυση ή εξωσωματική γονιμοποίηση).

Έχει εξάλλου παρατηρηθεί, πως οι πιθανότητες μία γυναίκα να αποκτήσει παιδί μειώνονται εξαιτίας του καπνίσματος ακόμα και αν επιλεγεί η μέθοδος της δωρεάς ωαρίων. Επομένως, υφίσταται το ενδεχόμενο το κάπνισμα να διαταράσσει την ορθή λειτουργία του αναπαραγωγικού συστήματος και πέραν των ωοθηκών.
Μάλιστα φαίνεται, πως ακόμα και το παθητικό κάπνισμα συμβάλλει στη μείωση της γονιμότητας της γυναίκας.

Η ορθή λειτουργία του αναπαραγωγικού συστήματος της γυναίκας προϋποθέτει πλέον της παραγωγής ώριμων ωαρίων και της παραγωγής ορμονών από τις ωοθήκες. Δια της παραγωγής των ορμονών αυτών ρυθμίζεται ο εμμηνορρυσιακός κύκλος, ενώ υποστηρίζεται και η ανάπτυξη του κυήματος μετά από τη σύλληψη, ειδικά κατά τα πρώτα στάδια της κύησης.

Η παραγωγή ορμονών από τις ωοθήκες δεν διαρκεί για όλη τη ζωή της γυναίκας. Η παραγωγή των ορμονών αυτών μειώνεται, όσο η γυναίκα πλησιάζει στην εμμηνόπαυση, ενώ εντός σύντομου χρονικού διαστήματος μετά από το ορόσημο αυτό η παραγωγή αναστέλλεται τελείως.

Το πότε θα σταματήσει η παραγωγή ορμονών εκ μέρους των ωοθηκών και θα έρθει η εμμηνόπαυση είναι εν πολλοίς γενετικά προκαθορισμένο και είναι πρακτικά αδύνατο να «καθυστερήσουμε» με κάποιο τρόπο την έλευσή της. Έχει όμως αποδειχθεί, πως το κάπνισμα παρεμποδίζει και την ορθή παραγωγή ορμονών από τις ωοθήκες και «μετακινεί» την εμμηνόπαυση προς νεότερη ηλικία, αυξάνοντας τις πιθανότητες για πρόωρη εμμηνόπαυση.

Η υπερβολικά έντονη άσκηση

Η τακτική άσκηση είναι αναπόσπαστο τμήμα του υγιεινού τρόπου ζωής, αφού συμβάλλει στην πνευματική και σωματική ευεξία. Η τακτική άσκηση είναι εξάλλου – σε συνδυασμό πάντα με τη σωστή διατροφή – απαραίτητη για τη διατήρηση του σωστού σωματικού βάρους.

Όμως η υπερβολική άσκηση, αν αυτή συνδυάζεται με ανεπαρκή πρόσληψη ενέργειας δια μέσου της διατροφής (διατροφή με χαμηλή θερμιδική αξία), τότε διαταράσσεται η λειτουργία του αναπαραγωγικού συστήματος της γυναίκας και μειώνεται η γονιμότητά της.

Φαίνεται όμως από μελέτη του 2016, πως η διαταραχή αυτή αναστρέφεται σε σημαντικό βαθμό, αν επιλεγεί διατροφή με υψηλότερη θερμιδική αξία και αυξηθεί το σωματικό βάρος.

Η καθυστέρηση αναζήτησης ιατρικής συμβολής

Οι επαγγελματικές και κοινωνικές συνθήκες της σύγχρονης ζωής έχουν προκαλέσει σε σημαντικό βαθμό μετάθεση της τεκνοποίησης σε μεγαλύτερη ηλικία.
Ο άνδρας κατά τη διάρκεια της ζωής του παράγει – θεωρητικά – συνεχώς σπερματοζωάρια και μπορεί να είναι γόνιμος ακόμα και σε σχετικά προχωρημένη ηλικία. Το ίδιο όμως δεν ισχύει και για τη γυναίκα, της οποίας η γονιμότητα είναι «υψηλή» μέχρι το 25ο έτος της ηλικίας της και από το ορόσημο αυτό αρχίζει σταδιακά να φθίνει, ενώ μετά τα 35 έτη η φθίση αυτή γίνεται εντονότερη. Μετά τα 40 έτη οι πιθανότητες εγκυμοσύνης δεν είναι μεν μηδενικές, αλλά σε κάθε περίπτωση είναι σημαντικά μειωμένες.

Εξάλλου και ο κυριότερος παράγων, που επηρεάζει τις πιθανότητες επιτυχίας των τεχνικών υποβοηθούμενης γονιμότητας (σπερματέγχυση και εξωσωματική γονιμοποίηση) είναι η ηλικία της γυναίκας.

Βέβαια σε καμία περίπτωση δεν είναι δυνατόν να αλλάξουμε τον τρόπο ζωής και να «υποχρεώσουμε» τις γυναίκες να τεκνοποιήσουν σε νεαρότερη ηλικία. Όμως, πολλά ζευγάρια περιμένουν πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, κατά τη διάρκεια του οποίου προσπαθούν μόνα τους να τεκνοποιήσουν, και καθυστερούν να απευθυνθούν στον ειδικό, προκειμένου να αναζητήσουν εξειδικευμένη συμβουλή. Έτσι χάνεται πολύτιμος χρόνος και οι πιθανότητες να αποκτήσουν παιδί ακόμα και με τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής μειώνονται έτι περαιτέρω.

Τοιουτοτρόπως, μειώνεται – με την ευρεία έννοια – η γονιμότητά του ζευγαριού, καθότι μειώνονται εν τοις πράγμασι ουσιωδώς οι πιθανότητές τους να αποκτήσουν παιδί.

Σε γενικές γραμμές, ένα ζευγάρι θεωρείται υπογόνιμο μετά από ένα έτος αποτυχημένων προσπαθειών τεκνοποίησης, οπότε και συνιστάται να απευθυνθούν σε εμάς τους ειδικούς. Βέβαια, αν η ηλικία της γυναίκας υπερβαίνει τα 35 ή αν εκ του ιστορικού της γυναίκας ή του άνδρα προκύπτουν λόγοι ανησυχίας, τότε ενδέχεται να χρειαστεί να απευθυνθούν στον ειδικό ακόμα και νωρίτερα.

Η υπερβολική κατανάλωση οινοπνευματωδών

Οι «επίσημες» οδηγίες σε γυναίκες, που έχουν μπει σε διαδικασία τεκνοποίησης είναι να απέχουν τελείως από την κατανάλωση οινοπνευματωδών.
Εντούτοις, αν και η οδηγία αυτή έχει λογική βάση, η πραγματική επιρροή της κατανάλωσης οινοπνευματωδών στη γονιμότητα της γυναίκας δεν έχει ακόμα διασαφηνισθεί πλήρως.

Τη σχέση αυτήν προσπάθησαν να διερευνήσουν το 2016 Δανοί επιστήμονες. Στη συγκεκριμένη μελέτη συμμετείχαν 6120 γυναίκες ηλικίας 21 έως 45 ετών, οι οποίες βρίσκονταν σε σταθερή σχέση και προσπαθούσαν να συλλάβουν χωρίς την καταφυγή σε διαδικασίες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.

Βάσει των συμπερασμάτων της μελέτης αυτής η γυναικεία γονιμότητα καταστέλλεται σε μετρήσιμο βαθμό, μόνον αν η κατανάλωση οινοπνευματωδών είναι υπερβολικά υψηλή. Συγκεκριμένα, οι συμμετέχουσες στη μελέτη αυτή, που κατανάλωναν πλέον των 14 μερίδων οινοπνευματωδών εβδομαδιαίως, είχαν 18% λιγότερες πιθανότητες να συλλάβουν.

Φαίνεται επομένως, πως η μετριασμένη κατανάλωση οινοπνευματωδών δεν συνδέεται με ουσιώδη μείωση της γονιμότητας της γυναίκας, τουλάχιστον με βάση τα προκύψαντα από τη συγκεκριμένη μελέτη δεδομένα.

Όμως αυτό σε καμία περίπτωση δεν αναιρεί την «πάγια» οδηγία της αποχής από την κατανάλωση οινοπνευματωδών, όσο μία γυναίκα βρίσκεται σε διαδικασία προσπαθειών για σύλληψη. Τα προαναφερθέντα συμπεράσματα προέρχονται από μία και μόνον μελέτη και δεν αποτελούν «θέσφατο», αλλά διαφωτίζουν μία πλευρά του συγκεκριμένου θέματος, χωρίς να δίνουν την πλήρη εικόνα.

Επιπλέον, η «πάγια» οδηγία αποχής από την κατανάλωση οινοπνευματωδών δεν αίρεται, αφού, ακόμα και αν αυτή δεν φαίνεται να επηρεάζει τις πιθανότητες σύλληψης, δεν είναι απολύτως ασφαλής για το έμβρυο ειδικά για τα πρώτα στάδια της ανάπτυξής του.

Αν κάνετε προσπάθειες σύλληψης, δεν αποκλείεται αυτές να στεφθούν με επιτυχία. Έτσι ενδέχεται μια κύηση να ξεκινήσει πριν εσείς την αντιληφθείτε. Αν εσείς συνεχίσετε να καταναλώνετε οινοπνευματώδη – έστω και με μέτρο – η πρόκληση βλάβης στο αναπτυσσόμενο έμβρυο δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αποκλειστεί, αφού «ασφαλές» όριο κατανάλωσης οινοπνευματωδών στην κύηση δεν υπάρχει.

Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr
email: care@eleftheia.gr