Πώς μπορούμε να εντοπίσουμε τις γόνιμες ημέρες της γυναίκας με υπερηχογράφημα;

Ο υπερηχογραφικός έλεγχος είναι ένας φθηνός, αξιόπιστος και μη επεμβατικός τρόπος απεικόνισης σε πραγματικό χρόνο των εσωτερικών οργάνων, αλλά και του κυήματος, όταν πρόκειται για εγκυμοσύνη. Επιπλέον, η διενέργεια υπερηχογραφήματος δεν συνδέεται με καταπόνηση του εξεταζομένου. Έτσι, θα μπορούσε να πει κανείς, πως η εξέταση αυτή μας έχει «ανοίξει τα μάτια» σε ό,τι αφορά τη μορφολογία, αλλά και τη λειτουργία του σώματός μας.

Χάρη στον υπερηχογραφικό έλεγχο μπορούμε σήμερα να εξετάσουμε τη μήτρα και τις ωοθήκες και να εντοπίσουμε τυχόν μορφώματα, όπως ινομυώματα ή πολύποδες, αλλά και εξετάζοντας τις μορφολογικές αλλαγές, που τα όργανα αυτά παρουσιάζουν κατά τη διάρκεια του κύκλου, να εκτιμήσουμε πότε είναι οι γόνιμες ημέρες τις γυναίκας.

Ας δούμε συνοπτικά ποιες είναι οι μορφολογικές αλλαγές της μήτρας και των ωοθηκών κατά τη διάρκεια του κύκλου…

Ας εξετάσουμε καταρχήν ποιες είναι οι μορφολογικές αλλαγές, στις οποίες υπόκειται η μήτρα κατά τον εμμηνορρυσιακό κύκλο:

• Την πρώτη ημέρα του κύκλου το επιφανειακό στρώμα του ενδομητρίου (έτσι ονομάζεται ο ειδικός ιστός, που καλύπτει εσωτερικά την κοιλότητα της μήτρας) αρχίζει και αποπίπτει («ξεκολλάει») και εξέρχεται δια του τραχήλου σε τεμάχια αναμεμιγμένα με αίμα, οπότε και αρχίζει η έμμηνος ρύση.
• Για τις πρώτες περίπου 5 ημέρες συνεχίζεται η απόπτωση της επιφανειακής στοιβάδας του ενδομητρίου. Κατά συνέπεια το πάχος του ενδομητρίου όλο και μικραίνει, δηλαδή το ενδομήτριο γίνεται λεπτότερο.
• Στη συνέχεια και υπό την επήρεια των ορμονών από τις ωοθήκες το ενδομήτριο αρχίζει να εμπλουτίζεται σε αγγεία και θρεπτικά συστατικά. Έτσι το πάχος του προοδευτικά αυξάνεται.
• Το πάχος του ενδομητρίου γίνεται μέγιστο περίπου τη 14η ημέρα του κύκλου και παραμένει σταθερό μέχρι την έναρξη της επόμενης έμμηνου ρύσης, οπότε αποπίπτει και αρχίζει ο επόμενος κύκλος.

Ας εξετάσουμε τώρα τις μορφολογικές αλλαγές, στις οποίες υπόκεινται οι ωοθήκες:

• Την πρώτη ημέρα του κύκλου οι ωοθήκες, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι τρόπον τινά «ήρεμες», δηλαδή επ’ αυτών δεν παρατηρούμε συνήθως κυστικά μορφώματα.
• Από την 5η ημέρα επ’ αυτών αρχίζουν να σχηματίζονται κυστίδια. Τα κυστίδια αυτά είναι ωοθυλάκια εντός των οποίων αρχίζουν να ωριμάζουν κάποια ανώριμα ωάρια.
• Γύρω στην 9η ημέρα κάποιο από τα ωοθυλάκια αυτά «ξεχωρίζει» σε μέγεθος από τα υπόλοιπα και μεγαλώνει περισσότερο. Πρόκειται για το «κυρίαρχο» ωοθυλάκιο, το οποίο και κατά κανόνα περιέχει το ωάριο, που θα φθάσει στην πλήρη ωρίμανση. Συνήθως, μόνον ένα τέτοιο ωοθυλάκιο παρατηρείται και στις δύο ωοθήκες ανά κύκλο.
• Το επικρατές ωοθυλάκιο φθάνει στο μέγιστο μέγεθός του περίπου τη 14η ημέρα του κύκλου, οπότε και σπάει (έχουμε τη λεγόμενη ωοθυλακιορρηξία ή ωορρηξία) απελευθερώνοντας το ώριμο ωάριο εντός της σάλπιγγας, το οποίο είναι έτοιμο για γονιμοποίηση.
• Μετά την ωοθυλακιορρηξία στις ωοθήκες δεν παρατηρούμε πια το ωοθυλάκιο, το οποίο έχει δώσει τη θέση του σε ένα όργανο, που ονομάζεται ωχρό σωμάτιο και παράγει προγεστερόνη. Είναι δε πιθανό μετά την ωοθυλακιορρηξία να εντοπίσουμε πλησίον της μήτρας και μικρή ποσότητα ελεύθερου υγρού. Πρόκειται για το υγρό, που περιείχετο εντός του ωοθυλακίου, που ερράγη («έσπασε»).
• Σταδιακά, αν δεν επέλθει γονιμοποίηση του ωαρίου, το ωχρό σωμάτιο ατροφεί, οι ωοθήκες επανέρχονται στην αρχική τους κατάσταση και μετά από περίπου δύο εβδομάδες αρχίζει ξανά η έμμηνος ρύση και ο επόμενος κύκλος.

Πώς οι αλλαγές αυτές στη μήτρα και στις ωοθήκες απεικονίζονται στο υπερηχογράφημα;

Με το υπερηχογράφημα φυσικά, δεν μπορούμε να δούμε το ίδιο το ωάριο. Δια της εξέτασης αυτής μπορούμε όμως να μετρήσουμε το πάχος του ενδομητρίου, αλλά και το μέγεθος του ωοθυλακίου. Από τις μετρήσεις αυτές σε διαδοχικές ημέρες μέσα στον ίδιο κύκλο, είμαστε σε θέση να εντοπίσουμε με ακρίβεια της γόνιμες ημέρες της γυναίκας, ώστε να δώσουμε τις σχετικές οδηγίες για επαφή του ζευγαριού ή σπερματέγχυση.

Ας δούμε μερικές χαρακτηριστικές υπερηχογραφικές εικόνες, που ελήφθησαν από εμάς στο ιατρείο μας, στις οποίες απεικονίζεται το ενδομήτριο και η ωοθήκη (στην προκειμένη περίπτωση είναι η αριστερή ωοθήκη).

Οι εικόνες αυτές ελήφθησαν σε συγκεκριμένες ημέρες του κύκλου και ας δούμε, πώς αυτές «ερμηνεύονται» από τον ιατρό:

Εικόνες, που ελήφθησαν την πρώτη ημέρα του κύκλου

Στην εικόνα 1 απεικονίζεται η μήτρα (η σκιά, που περικλείεται από την κόκκινη γραμμή) και το ενδομήτριο (η σκιά, που περικλείεται από την κίτρινη γραμμή). Το μετρημένο πάχος του ισούται με περίπου 0,44 εκατοστά, αυτό θεωρείται «λεπτό».

Στην εικόνα 2 απεικονίζεται η αριστερή ωοθήκη (η σκιά, που περικλείεται από την κόκκινη γραμμή). Τα κυστίδια, που παρατηρούνται επ’ αυτής είναι φυσιολογικά.

Εικόνες, που ελήφθησαν την 8η ημέρα του κύκλου

Στην εικόνα 3 απεικονίζεται η μήτρα (η σκιά, που περικλείεται από την κόκκινη γραμμή) και το ενδομήτριο (η σκιά, που περικλείεται από την κίτρινη γραμμή) Το μετρούμενο πάχος του ενδομητρίου έχει φθάσει πλέον τα 0,96 εκατοστά, έχει δηλαδή «παχύνει».

Στην εικόνα 4 απεικονίζεται η αριστερή ωοθήκη (η σκιά, που περικλείεται από την κόκκινη γραμμή). Επ’ αυτής παρατηρούμε, πως έχουν εμφανιστεί δύο κυστίδια διαμέτρου περίπου 1 εκατοστό έκαστο, τα οποία αντιστοιχούν σε ωοθυλάκια, που αρχίζουν να ωριμάζουν.

Εικόνες, που ελήφθησαν την 13η ημέρα του κύκλου

Στην εικόνα 5 απεικονίζεται η μήτρα (η σκιά, που περικλείεται από την κόκκινη γραμμή) και το ενδομήτριο (η σκιά, που περικλείεται από την κίτρινη γραμμή).

Το μετρούμενο πάχος το ενδομητρίου έχει φθάσει πλέον το 1,13 εκατοστό και θεωρείται «πεπαχυσμένο», κάτι που αντικατοπτρίζει τον εμπλουτισμό του σε αγγεία και θρεπτικά συστατικά. Ενδομήτριο με την όψη αυτή θεωρείται «έτοιμο» να στηρίξει την ανάπτυξη ενός εμβρύου, που εμφυτεύεται επ’ αυτού.

Στην εικόνα 6 απεικονίζεται η αριστερή ωοθήκη (η σκιά, που περικλείεται από την κόκκινη γραμμή).

Επ’ αυτής παρατηρούμε πλέον μόνον ένα κυστίδιο, το οποίο έχει διάμετρο 2,16 εκατοστών. Το κυστίδιο αυτό αντιστοιχεί στο «επικρατούν» ωοθυλάκιο, δηλαδή στο μοναδικό ωοθυλάκιο, το οποίο έφθασε τελικά στην πλήρη ωρίμανση. Σε γενικές γραμμές, όταν μετράμε τη διάμετρο ενός ωοθυλακίου μεταξύ του 1,9 εκατοστού και των 2,2 εκατοστών, θεωρούμε, πως επίκειται ωοθυλακιορρηξία και πως η γυναίκα βρίσκεται στις γόνιμες ημέρες της. Τότε δίνουμε και τις σχετικές οδηγίες για έναρξη επαφών, για σπερματέγχυση και ενίοτε και για τη χορήγηση ενέσιμου φαρμάκου, που προκαλεί την ωοθυλακιορρηξία εντός 36 ωρών.

Εικόνες, που ελήφθησαν την 17η ημέρα του κύκλου

Οι εικόνες αυτές λαμβάνονται προκειμένου να επιβεβαιωθεί, πως επήλθε η ωοθυλακιορρηξία.

Στην εικόνα 7 απεικονίζεται η μήτρα (η σκιά, που περικλείεται από την κόκκινη γραμμή) και το ενδομήτριο (η σκιά, που περικλείεται από την κίτρινη γραμμή).

Το ενδιαφέρον στην εικόνα αυτή είναι η μαύρη σκιά, που περικλείεται από τη λευκή γραμμή. Η μαύρη αυτή σκιά αντιστοιχεί σε ελεύθερο υγρό, που εντοπίζεται εντός της κοιλιάς. Πρόκειται για το υγρό, που περιείχετο εντός του ωοθυλακίου, το οποίο ερράγη («έσπασε») με την ωοθυλακιορρηξία. Έτσι το περιεχόμενο σε αυτό υγρό «χύθηκε» μέσα στην κοιλία. Αυτό είναι ένα σημάδι, πως όντως επήλθε η ωοθυλακιορρηξία. Το ελεύθερο υγρό είναι ένα σημάδι, που δεν φαίνεται πάντα, ακόμα και αν όντως επήλθε η ωοθυλακιορρηξία.

Στην εικόνα 8 απεικονίζεται η αριστερή ωοθήκη (η σκιά, που περικλείεται από την κόκκινη γραμμή).

Επ’ αυτής δεν φαίνεται πλέον κανένα ωοθυλάκιο, γεγονός, που σημαίνει, πως αυτό έχει διαρραγεί (έχει «σπάσει»). Επομένως, είμαστε σίγουροι, πως η ωοθυλακιορρηξία έλαβε όντως χώρα.

Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr