Πώς τα Social Media μας έχουν αλλάξει ως γονείς

Στην νέα ψηφιακή εποχή που έχει ανοιχτεί μπροστά μας τα social media κατέχουν την πρωτοκαθεδρία. Έχουν αλλάξει μέσα σε λίγα μόλις χρόνια τον τρόπο που ενημερωνόμαστε, τον τρόπο που επικοινωνούμε μεταξύ μας αλλά και τον τρόπο που μοιραζόμαστε στιγμές από την προσωπική και οικογενειακή μας ζωή. Δεν θα ήταν μάλιστα υπερβολή να πούμε ότι τα social media έχουν αλλάξει ακόμα και τον τρόπο που μεγαλώνουμε σήμερα τα παιδιά μας.

Ίσως να ακούγεται λίγο υπερβολικό αλλά θα σας εξηγήσω παρακάτω πώς συμβαίνουν αυτές οι αλλαγές, χωρίς τις περισσότερες φορές να τις αντιλαμβανόμαστε, καθώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν εισχωρήσει τόσο βαθιά στην καθημερινότητά μας σε σημείο που καθορίζουν πλέον την κοινωνικότητά μας και την συμπεριφορά μας ως γονείς.

Ζούμε σε παύση

Τα social media δημιουργούν παύσεις στο μυαλό μας. Υπάρχουν στιγμές που ενώ βιώνουμε μια όμορφη και ξεχωριστή στιγμή με τα παιδιά μας, ασυναίσθητα κάνουμε μια παύση και αρχίζουμε να σκεφτόμαστε εάν αυτή η στιγμή που μόλις ζήσαμε θα μπορούσε να έχει αξία στο ψηφιακό κόσμο του Instagram ή του Facebook.

Ίσως πάλι αρπάξουμε αμέσως το κινητό, βγάλουμε μια φωτογραφία και την κοινοποιήσουμε στα social media χάνοντας με αυτόν τον τρόπο μια αγκαλιά, ένα φιλί ή μια αστεία ατάκα των παιδιών μας. Κάθε απόφαση όμως που παίρνουμε λειτουργεί εις βάρος κάποιας άλλης που δεν πήραμε. Έτσι, στην σύντομη αυτή στιγμή της παύσης, που εμείς επιλέγουμε να ασχοληθούμε με τα κινητά μας αυτομάτως επιλέγουμε να μην αλληλοεπιδράσουμε και να μην είμαστε παρόντες στις στιγμές των παιδιών μας.

Συγκρίνουμε

Όταν είσαι γονιός μπορείς πολύ εύκολα να πέσεις στην παγίδα της σύγκρισης. «Η μεγάλη μου κόρη περπάτησε από δέκα μηνών», «Ο γιος μου έγραψε τις πρώτες του λέξεις τεσσάρων χρονών», «Το κορίτσι μας μπορούσε να μετρήσει στο Νηπιαγωγείο μέχρι το χίλια». Αυτές είναι μερικές από τις εκφράσεις που ακούς στις μαμαδοπαρέες, σε γενέθλια, σε παιδικές χαρές. Ευτυχώς όμως που στις μέρες μας υπάρχουν τα social media και έτσι δεν χρειάζεται να τρέχουμε από εδώ και από εκεί για να μάθουμε τα επιτεύγματα των άλλων παιδιών. Καθημερινά, το feed των λογαριασμών μας στα social media κατακλύζεται από φωτογραφίες παιδιών ντυμένα με την τελευταία λέξη της μόδας, κρατώντας στα χέρια τους την ολοκαίνουρια σειρά γνωστών παιχνιδιών ή έχοντας κρεμασμένο στον λαιμό τους το χρυσό μετάλλιο από τους αγώνες σκάκι.

Και καθώς πατάς το «like» στο post, ταυτόχρονα αρχίζεις να μυρμηγκιάζεις λίγο και να σκέφτεσαι: «Μήπως δεν είμαι αρκετά καλή μαμά;», «Μήπως θα έπρεπε να πηγαίνουν τα παιδιά περισσότερες δραστηριότητες;», «Ίσως αν είχαμε παραπάνω χρήματα να μπορούσα να τους αγοράσω και εγώ περισσότερα ρούχα». Δεν είναι λοιπόν λίγοι οι γονείς που παρακολουθώντας άλλους γονείς στα social media βιώνουν σε μικρό ή μεγάλο βαθμό ένα αίσθημα αποτυχίας και η σκέψη ότι «οι άλλοι τα καταφέρνουν καλύτερα από εμένα» τους δημιουργεί ένα περιττό άγχος.

Οι συγκρίσεις βέβαια επεκτείνονται και σε άλλους τομείς της οικογενειακής ζωής όπως στην σχέση μας με το σύζυγο ή τις δουλειές του σπιτιού. Δεν θα πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι στο Διαδίκτυο η συντριπτική πλειοψηφία μοιράζεται μόνο κάποιες στιγμές από την καθημερινότητά τους και κυρίως τις πιο ευχάριστες. Είναι άλλο πράγμα το life style που προβάλλεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και άλλο η πραγματικότητα πίσω από αυτά τα προφίλ. Σημασία δεν έχουν τα χαμόγελα μπροστά στις οθόνες αλλά πίσω από αυτές.

Υπερβάλλουμε

Σε έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2015 από το C.S. Mott Children's Hospital του University of Michigan διαπιστώθηκε ότι το 74% των γονέων που διαθέτουν λογαριασμούς στα social media είδαν άλλους γονείς να κοινοποιούν ντροπιαστικές φωτογραφίες των παιδιών τους σε ποσοστό 56% ενώ το 27% να έχει κοινοποιήσει ακατάλληλες φωτογραφίες των παιδιών του.

Αν σκεφτούμε μάλιστα το γεγονός ότι από το 2015 έως σήμερα η ενασχόλησή μας με τα social media έχει χτυπήσει κόκκινο μπορείτε να υποθέσετε που μπορούν να έχουν εκτοξευθεί τα παραπάνω ποσοστά.

Τα social media έχουν οδηγήσει κατά καιρούς πολλούς γονείς στην υπερβολή και στην υπερέκθεση των παιδιών τους στον αχανή ψηφιακό κόσμο. Κάπου εδώ όμως θα πρέπει εκτός από τα «αρπακτικά» που κυκλοφορούν στο Διαδίκτυο και αναζητούν υλικό που απεικονίζει παιδιά, να προβληματιστούμε κατά πόσο προστατεύουμε την ιδιωτικότητα των παιδιών μας και σε τι βαθμό διασφαλίζουμε το δικαίωμά τους στην ανωνυμία.

Σπαταλάμε τον χρόνο μας

Δοκιμάστε να κάνετε το εξής: πηγαίνετε στις ρυθμίσεις του κινητού σας και δείτε πόσο χρόνο αφιερώσατε σήμερα στα social media. Στην συνέχεια θέλω να σκεφτείτε πώς θα αξιοποιούσατε αυτόν τον χρόνο εάν δεν είχατε κινητό. Μήπως αυτές τις 2 ή 3 ώρες που σπαταλήσατε σκρολάροντας και βλέποντας stories από celebrities θα μπορούσατε να τις αφιερώσετε στον εαυτό σας κάνοντας πράγματα που αγαπάτε και σας χαλαρώνουν; Ή μήπως θα μπορούσατε να τις αφιερώσετε στα παιδιά, πηγαίνοντας μια βόλτα ή παίζοντας μαζί τους;

Δεν είναι κακό να περνάτε την ώρα σας στα social media αρκεί κάθε φορά να έχετε επίγνωση του χρόνου που αφιερώνετε σε αυτά και τι βάζετε στην άκρη για χάρη τους.

Αναζητούμε το τέλειο

«Μα πόσο χαριτωμένος είναι ο μικρός με αυτό το καπέλο», «Μισό λεπτό Νικόλα, βάλε λίγο το χεράκι σου πάνω στο καπέλο», Όχι όχι καλύτερα κάθισε στην καρέκλα και χαμογέλα», «Μήπως να βγάλεις το καπέλο και να το κρατήσεις στο χεράκι σου;», «Τέλεια, μείνε ακίνητος να σε βγάλω φωτογραφία», «Υπέροχη βγήκε, αυτήν θα ανεβάσω στο Instagram».

Σας θυμίζουν κάτι αυτές οι μονόλογοι; Πίσω από τις περισσότερες «αυθόρμητες» φωτογραφίες στα social media έχουν προηγηθεί οι παραπάνω διάλογοι καθώς επίσης και καμιά εικοσαριά λήψεις μέχρι να έχουμε την τέλεια πόζα, την τέλεια φωτογραφία, το τέλειο αποτέλεσμα.

Σε τι ωφελεί όμως όλη αυτή η διαδικασία; Τι αποκομίζει το παιδί και πώς δυναμώνει η σχέση μας μαζί του μέσα από το κυνήγι της τέλειας εικόνας; Να θυμάστε ότι οι φωτογραφίες και τα βίντεο είναι για την αποτύπωση των στιγμών και ο καλύτερος τρόπος να αποτυπωθούν και να γίνουν αναμνήσεις είναι να τις ζήσουμε, όχι να τις κοινοποιήσουμε.

Αφήνουμε Ίχνη

Θυμάμαι ακόμα την ντροπή που ένιωθα σαν παιδί κάθε φορά που η μητέρα μου έδειχνε σε συγγενείς και φίλους το οικογενειακό μας άλμπουμ με φωτογραφίες από την βάπτιση, τα πρώτα μου γενέθλια και τις διακοπές μας στην θάλασσα. Δεν θέλω να φανταστώ πώς θα ένιωθα σήμερα εάν αυτό το οικογενειακό άλμπουμ ήταν ψηφιακό και τις φωτογραφίες αυτές τις αναρτούσε η μητέρα μου στο λογαριασμό της στο Facebook.

Μπείτε λίγο στην θέση των παιδιών και σκεφτείτε πώς θα αισθανθούν όταν δουν αργότερα τις φωτογραφίες τους στο χρονολόγιό σας; Όταν θα διαπιστώσουν σε πόσα άτομα εκτέθηκαν χωρίς να τα ρωτήσει κανένας; Σκεφτείτε λίγο πιο μακριά και αναρωτηθείτε αν θα θέλατε να ήσασταν εσείς στην δική τους θέση.

Ας αναλογιστούμε επίσης για ποιον λόγο γινόμαστε ένας ψηφιακός Κοντορεβυθούλης, αφήνοντας στο πέρασμά μας τα διαδικτυακά ίχνη και αποτυπώματα του παιδιού μας; Στα social media συμβαίνει το εξής παράδοξο: ενώ αποτελούν τον πιο κοινό χώρο στον οποίο παραβιάζεται συστηματικά η ιδιωτικότητα των παιδιών, παράλληλα εκτός από νόμιμο θεωρείται και κάτι απολύτως φυσιολογικό.

Εστιάζουμε στα likes

Ποστάρεις μια φωτογραφία του παιδιού σου και παίρνεις 30 likes. Δεν μένεις ευχαριστημένη και ανεβάζεις μια φωτογραφία με το παιδί σου να τρώει γεμάτο όρεξη μια σοκολάτα. Σίγουρα τώρα θα μαζέψω περισσότερα likes, σκέφτεσαι. Φτάνεις μόλις στα 20 likes και τότε έρχεται ένα σχόλιο, χτύπημα κάτω από την ζώνη. « Εγώ δεν θα έδινα ποτέ στο παιδί μου να φάει σοκολάτα σε αυτή την ηλικία». Πληγώνεσαι, στεναχωριέσαι και όσο συνεχίζεις να κυνηγάς την αποδοχή μέσα από τις αναρτήσεις σου τόσο θα σκοντάφτεις.

Τα social media έχουν καταντήσει ένας ανεπίσημος διαγωνισμός του καλύτερου γονέα, στον οποίο κερδίζει αυτός που θα μαζέψει τα περισσότερα likes και τα καλύτερα σχόλια. Και αν νομίζετε ότι αυτά που σας περιέγραψα πιο πάνω αποτελούν φανταστικά σενάρια, αρκεί να ρίξετε μια ματιά στο hashtag #instakinds για να δείτε και μόνοι σας τι μπορεί να κάνει κάποιος για τα like.

Εδώ τίθεται όμως και ένα ακόμα ζήτημα. Αυτή η αγωνιώδης προσπάθεια ορισμένων γονέων για το like δείχνει στο παιδί το μονοπάτι στο οποίο θα βαδίσει και αυτό μεγαλώνοντας. Θα δημιουργηθεί έτσι μια νέα γενιά που θα διψάει συνεχώς για αποδοχή, νομίζοντας λανθασμένα ότι το κατάλληλο μέρος για να την βρει θα είναι τα social media.

Η άλλη όψη των Social Media

Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί το γεγονός ότι τα social media εκτός από αρνητικά έχουν και αρκετά θετικά εάν χρησιμοποιούνται σωστά και με επίγνωση. Δεν είναι λίγοι οι γονείς που χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για ενημέρωση, έμπνευση και αλληλοϋποστήριξη.

• Μένουμε συνδεδεμένοι με ανθρώπους που είμαστε μακριά. Τα social media σχεδιάστηκαν κυρίως για να συνδεθούμε και να μοιραστούμε τις στιγμές μας με φίλους και συγγενείς που δεν μπορούμε να τους βλέπουμε συχνά.
• Μπορείς να μάθεις από άλλους γονείς. Αντί να ακολουθείς στα social media λογαριασμούς γονέων που κάνουν διαρκώς επίδειξη, δοκίμασε να δώσεις επιπλέον αξία μαθαίνοντας από άλλους γονείς που προσφέρουν συμβουλές χωρίς να κρίνουν και να κουνάνε το δάχτυλο.
• Μπορείς να συμπάσχεις και να γελάς. Εάν ακολουθείς γονείς που είναι ειλικρινείς για το πώς βιώνουν την γονεϊκότητα τότε θα αισθανθείς σίγουρα καλύτερα, θα αποενοχοποιηθείς και θα διασκεδάσεις.
• Μπορείς να συνδεθείς με ανθρώπους που βρίσκονται μακριά σου. Την περίοδο της καραντίνας τα social media βοήθησαν πολύ κόσμο να έρθει σε επαφή με άλλους ανθρώπους που δεν μπορούσαν να συναντήσουν και έτσι κατάφεραν να έχουν την κοινωνικοποίηση που τόσο πολύ είχαν ανάγκη.
• Μπορείς να βρεις χρήσιμες πληροφορίες. Το τελευταίο διάστημα όλο και περισσότεροι ειδικοί και επιστήμονες έχουν δυναμική παρουσία στα social media, κάτι που μας δίνει την δυνατότητα να μάθουμε περισσότερα για την γονεϊκότητα, μας βοηθούν με τις γνώσεις τους και μας μαθαίνουν να διαχειριζόμαστε το συσσωρευμένο άγχος που έχουμε ως γονείς.

Χρησιμοποίησε τα Social Media προς όφελός σου

Παρακάτω σας δίνω μερικές προτάσεις για το πώς να αποφύγετε τα αρνητικά των social media και να επωφεληθείτε από τα θετικά.

• Να είστε επιλεκτικοί με τους λογαριασμούς που ακολουθείτε. Επιλέξτε να παρακολουθείτε προφίλ που σας προσφέρουν αξία ενώ όσοι σας κάνουν να νιώθετε ενοχές ή ανεπαρκείς μπορείτε να τους κάνετε unfollow χωρίς τύψεις.
• Να σκέφτεστε πάντα μακροπρόθεσμα πριν δημοσιεύσετε φωτογραφίες των παιδιών σας στα social media και συγκεκριμένα τον αντίκτυπο που θα έχει σε αυτά καθώς και τις ενδεχόμενες αντιδράσεις τους στο μέλλον για κάτι που τους αφορά άμεσα και δεν τους ζητήσατε ποτέ την άδεια.
• Να έχετε επίγνωση των πράξεών σας. Κάθε φορά που θα είστε έτοιμοι να κοινοποιήσετε μια φωτογραφία ή ένα βίντεο με το παιδί σας κάντε στον εαυτό σας τις εξής ερωτήσεις:

«Για ποιον λόγο κάνω αυτό το post;»

«Έχω στα αλήθεια την ανάγκη να ανεβάσω αυτήν την φωτογραφία και αν ναι ποια ανάγκη κρύβεται πίσω από αυτή την επιθυμία;»

«Το αντίκτυπο θα έχει μελλοντικά στο παιδί μου αυτή η έκθεση στα social media;»

• Μην συναγωνίζεστε και μην συγκρίνεστε. Προσπαθήστε να μην πιέζετε τον εαυτό σας ή το παιδί σας να γίνετε αυτό που φαινομενικά σας παρουσιάζετε σε άλλους λογαριασμούς ως ιδανικό. Κάθε παιδί είναι ξεχωριστό και δεν τίθεται θέμα σύγκρισης παρά μόνο αποδοχής και αγάπης.
• Οριοθετήστε στον εαυτό σας. Βάλτε στο αθόρυβο το τηλέφωνό σας όταν είστε όλοι μαζί στο τραπέζι, κλείστε το μία ώρα πριν πάτε για ύπνο, αφήστε το στην άκρη όταν ασχολείστε με τα παιδιά σας. Γίνετε το παράδειγμα που χρειάζονται κερδίζοντας πολύτιμο χρόνο μαζί τους, συνδεθείτε ως οικογένεια χωρίς οθόνες και συσκευές.
• Αξιολογείστε την χρήση των λογαριασμών σας. Δεν είναι ανάγκη να σβήσετε όλα σας τα προφίλ στα social media για να γίνεται καλύτεροι γονείς. Αυτό που χρειάζεται να κάνετε είναι να επαναπροσδιορίσετε την σχέση σας μαζί τους και τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζουν την οικογένειά σας γενικότερα.

Οι προκλήσεις που έχουμε να αντιμετωπίσουμε καθημερινά ως γονείς μεγαλώνουν διαρκώς. Μια από αυτές τις νέες προκλήσεις είναι και τα social media που έχουν μπει στην ζωή μικρών και μεγάλων. Αυτό που χρειάζεται να έχουμε στο νου μας είναι ότι καμία πρόκληση δεν είναι σε θέση να διαταράξει την οικογενειακή συνοχή όταν αυτή έχει βασιστεί στην καλλιέργεια σχέσεων εμπιστοσύνης και σεβασμού μεταξύ των μελών της.

Χριστίνα Παπαδοπούλου
Εκπαιδευτικός
MSc Νέες Τεχνολογίες στην Εκπαίδευση