Κατάθλιψη σε παιδιά και εφήβους. Ποια είναι τα σημάδια και τι πρέπει να κάνουν οι γονείς.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας η κατάθλιψη απασχολεί 100 εκατομμύρια ανθρώπους και εκτιμάται ότι το 10-25% του πληθυσμού θα παρουσιάσει κάποια στιγμή ξεκάθαρα συμπτώματα κατάθλιψης.

Η ασθένεια δεν αφορά μόνο τους ενήλικες αλλά και τα παιδιά. Είναι πιθανό ένα παιδί να εμφανίζει καταθλιπτικά συμπτώματα, ωστόσο υπάρχει αρκετή δυσκολία ώστε να γίνει ξεκάθαρα η διάγνωση. Καλό είναι στην διάγνωση να λαμβάνουμε υπόψη μας γεγονότα που μπορεί να έχουν συμβεί στο παιδί. Ο θάνατος ενός γονέα ή ενός στενού οικογενειακού προσώπου αλλά και το διαζύγιο των γονέων είναι απώλειες η οποίες προκαλούν καταθλιπτικά συμπτώματα. Μια ακόμη δυσκολία είναι η διάκριση της κατάθλιψης από άλλες συναισθηματικές διαταραχές όπως το άγχος.

Επομένως, η διάγνωση πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτική και να συνδέει τα γεγονότα με τα συναισθήματα.

Τα χαρακτηριστικά ενός παιδιού που έχει καταθλιπτική διαταραχή είναι συνήθως κοινά με των ενηλίκων.

Συγκεκριμένα, τα βρέφη, τα νήπια και τα παιδιά προσχολικής ηλικίας, όταν εκδηλώνουν κατάθλιψη, εμφανίζονται ως απαθή, δυστυχισμένα, αρνούνται τη λήψη τροφής, είναι ευερέθιστα και κλαίνε συχνά.

Τα παιδιά σχολικής ηλικίας έχουν αρνητική εικόνα του εαυτού τους που συνδυάζεται με χαμηλή αυτοεκτίμηση. Επίσης δείχνουν δυστυχισμένα, λυπημένα, κακοδιάθετα και είναι πιθανόν να κλαίνε συχνά και εύκολα. Ακόμη το παιχνίδι τους χαρακτηρίζεται από καταστροφικότητα και απαισιοδοξία. Το παιδί κάνει αρνητικές σκέψεις που δεν μπορεί να ελέγξει και έχει την ανάγκη να είναι τέλειο γεγονός που το οδηγεί στο να φοβάται να απαντήσει μια ερώτηση στο μάθημα, ώστε να αποφύγει το λάθος. Στην τάξη δείχνει αφηρημένο και έχει αδυναμία συγκέντρωσης στις εργασίες του. Αποφεύγει να παίρνει πρωτοβουλίες και δέχεται παθητικά ρόλους ή τα σχόλια των άλλων.

Όσον αφορά στους εφήβους η αναγνώριση της καταθλιπτικής διαταραχής είναι αρκετά δύσκολη καθώς τόσο η εσωτερίκευση των συναισθημάτων και των σκέψεων όσο και τα συχνά ξεσπάσματα είναι βασικά χαρακτηριστικά της εφηβείας. Επίσης ένας καταθλιπτικός έφηβος καθώς δεν αντιδρά σε διάφορες καταστάσεις είναι πιθανό να περάσει απαρατήρητος από το περιβάλλον του. Για παράδειγμα, οι γονείς και οι δάσκαλοί του δύσκολα θα ασχοληθούν με ένα έφηβο ο οποίος δεν προκαλεί αντιδράσεις και αντίθετα παραμένει ήσυχος, «χαμένος» στις σκέψεις του το μεγαλύτερο διάστημα της ημέρας. Επιπλέον ο ίδιος ο έφηβος θα δυσκολευτεί να αναγνωρίσει τη διαταραχή επειδή συνήθως την θεωρεί αδυναμία.

Σχετικά με την έκφραση της κατάθλιψης αυτή δεν είναι απαραίτητα ίδια με των ενηλίκων. Οι έφηβοι μπορεί να κάνουν σκασιαρχείο, κάπνισμα, λήψη ναρκωτικών και μικροκλοπές οι οποίες γίνονται συχνά προς τους γονείς με σκοπό να τραβήξουν το ενδιαφέρον. Επίσης η αντικοινωνική συμπεριφορά και οι αυτοκτονικές ιδέες είναι συχνές στον έφηβο με κατάθλιψη.

Όσον αφορά στις διαφορές φύλου ως προς την έκφραση κατάθλιψης στην εφηβεία, από έρευνες έχει βρεθεί ότι τα κορίτσια εμφανίζουν συχνότερα συμπτώματα κατάθλιψης. Επίσης έχει φανεί από έρευνα ότι τα κορίτσια με μεγάλη κατάθλιψη έχουν ιδιαίτερα χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Αντιμετώπιση

Όσον αφορά την αντιμετώπιση της κατάθλιψης σε παιδιά και εφήβους, αυτή πρέπει να γίνεται από ειδικούς ψυχικής υγείας. Πρωταρχικό ρόλο βέβαια, έχουν οι γονείς και οι δάσκαλοι οι οποίοι θα προσέξουν την αλλαγή στη συμπεριφορά του παιδιού και του εφήβου και θα ξεκινήσουν τη διαδικασία της διάγνωσης και της παρέμβασης. Σκοπός της παρέμβασης είναι η αντιμετώπιση των ψυχοπιεστικών καταστάσεων, η εκπαίδευση στην επίλυση προβλημάτων και η ενίσχυση αυτοεκτίμησης.

Οι γονείς πρέπει να έχουν στο νου τους ότι σε περιπτώσεις όπου η κατάθλιψη έχει προκαλέσει αυτοκτονικές τάσεις ή διαταραχές πρόσληψης τροφής η νοσηλεία του ατόμου κρίνεται απαραίτητη.

Στο σχολικό πλαίσιο ο δάσκαλος, πρέπει να έχει καλή συνεργασία με τους γονείς και τους ειδικούς ψυχικής υγείας που παρακολουθούν το παιδί. Η συσσώρευση θετικών και ευχάριστων εμπειριών μέσα στο πλαίσιο του σχολείου και της τάξης βοηθάει το παιδί να «καταπολεμά» τις καταθλιπτικές τάσεις και να βγαίνει από την απομόνωση.

Επίσης, η υποστήριξη στο μαθησιακό τομέα από τη μεριά του δασκάλου μπορεί να αποτελέσει θετική ενίσχυση στο παιδί.

Βασιλική Τσούτσου
Ψυχολόγος, M.Sc. Παιδαγωγική Ψυχολογία
www.psychology4kids.gr