Εξωσχολικές δραστηριότητες και παιδί: Τι θέλει ένα παιδί και τι θέλουν οι γονείς

Πάθος για τη ζωή, με διάρκεια που θα τους οδηγεί σε στόχους και όνειρα, γνώση και εξέλιξη, κίνητρα και ενεργητικότητα, οφέλη στην υγεία τους μέσω της σωματικής δραστηριότητας και επαφής με την φύση, κοινωνική συναναστροφή με παιδιά εκτός του σχολικού κύκλου, αίσθηση ότι ανήκουν, ευκαιρίες να βελτιώνονται αλλά και να αριστεύουν.

Όμως δεν είναι τόσα αν βάλουμε σε ζυγαριά τους λόγους της υπέρ-απασχόλησης των παιδιών και δούμε πώς πρακτικά όλη αυτή η απασχόληση δεν ενισχύει τις ανθρώπινες σχέσεις, τις αξίες της οικογένειας και του ατόμου. Κάποιοι θα αναστατωθείτε με αυτό και συνήθως παρατηρώ αντίσταση. Πολύ συχνά μου λένε:

1. ότι δεν έχουν την πολυτέλεια να είναι στο σπίτι όταν τα παιδιά είναι εκεί κι ελεύθερα από σχολικές και λοιπές υποχρεώσεις.
2. όλες αυτές οι ενασχολήσεις, παρ' ότι τους κοστίζουν ένα σωρό χρήματα, τους δίνουν αρκετή ελευθερία.
3. είναι εύκολο να λες ότι τα παιδιά έχουν ανάγκη να παίξουν στην γειτονιά ή να έχουν παιδιά στο σπίτι ώστε να επινοήσουν τις δικές τους δραστηριότητες αλλά ζούμε στον 21ο αιώνα κι όχι σε κάποιο παραμύθι.
4. όταν τα αφήνουμε μόνα τους στο σπίτι για αρκετή ώρα, καταλήγουν να πλακώνονται στο πάτωμα, βρίσκοντας λύση μέσα από καβγά ή απαιτώντας να ανοίξουν τις οθόνες τους.

Μπαμπάδες που μπορούν να κάνουν δουλειά κι απ' το σπίτι, συχνά αναλαμβάνουν τον ρόλο του διαιτητή κι αυτό τους κάνει να επιζητούν ακόμα περισσότερο τις προγραμματισμένες δραστηριότητες σε κάποιο οργανωμένο χώρο, όπου το λιγότερο θα μάθουν κάτι και θα είναι με φίλους. Όμως, οι δραστηριότητες μετά το σχολείο είναι όντως για την βέλτιστη ανάπτυξη των παιδιών ; Μερικές φορές τις θεωρούμε baby sitting με σνακ.

Τι πρέπει να κάνει λοιπόν ο μπερδεμένος γονιός;

Γενικά υπάρχει μια λεπτή γραμμή μεταξύ της παιδικής καθημερινότητας με πολλαπλά, ενδιαφέροντα και ερεθίσματα που ενισχύουν την αναπτυξιακή διαδικασία και μια υπέρ-φορτωμένη παιδική καθημερινότητα.

Και κανείς δεν ξέρει κατά πού πέφτει αυτή η γραμμή. Ίσως να αρχίσουμε να την εντοπίζουμε με το που παρατηρήσουμε ότι συμβαίνει κάτι από τα εξής :

- Τα παιδιά έχουν αρχίσει να θέλουν να κάνουν κοπάνα από τις προγραμματισμένες δραστηριότητες στις οποίες όμως θέλουν οι γονείς να πηγαίνουν (ενώ έχουν ενθουσιασμό για τις δραστηριότητες που τα ίδια θέλουν!)
- Κάθε εβδομάδα νοιώθουμε σαν να είμαστε ανεβασμένοι σε διάδρομο τρεξίματος που δεν σταματάει, ταξιδεύοντας από την μία δραστηριότητα στην άλλη και κανονίζοντας το ένα παιδί να είναι στην ώρα του στην μία κατεύθυνση και το άλλο στην άλλη. Τα logistics αυξάνουν την ταχύτητα του εγκεφάλου.
- Τα παιδιά κάνουν πάρα πολλά, αλλά όχι με όλες τους τις δυνάμεις στα περισσότερα εξ' αυτών.
- Υπάρχει μόνο μία σχολική βραδιά την εβδομάδα που κανείς δεν έχει κάτι εκτός σπιτιού.
- Δεν υπάρχει σχεδόν καθόλου χρόνος μην κάνοντας τίποτα αλλά να είναι όλοι στο σπίτι ή χρόνος για να έχουν φίλους τους στο σπίτι – ίσως το χειρότερο όλων.
- Δεν έχουν αρκετό χρόνο την εβδομάδα για να κάνουν το διάβασμά τους ολοκληρωμένα.
- Τα παιδιά έχουν εκνευρισμό και αντιδραστικότητα λόγω κόπωσης, οπότε υπάρχουν περισσότερες ευαισθησίες και φωνές από όσες κάνουν λειτουργικές την οικογένεια.
- Το βράδυ δυσκολεύονται πολύ να χαλαρώσουν και το πρωί ακόμα περισσότερο να σηκωθούν.

Το πραγματικό πρόβλημα αφορά στους γονείς ιδίως τους πολύ επιτυχημένους που έχουν απόλυτη ανάγκη τον έλεγχο της δικής τους ζωής και προσπαθούν να κάνουν κάτι ανάλογο και για τη ζωή των παιδιών τους. Αυτό τους οδηγεί σε επιλογές για δραστηριότητες μετά το σχολείο λόγω άγχους κι όχι λόγω ενδιαφέροντος για την ευεξία του παιδιού.

Μην ξεχνάμε ότι μεγαλώσαμε με την ιδέα ότι πρέπει να τρώμε και την τελευταία μπουκιά στο πιάτο μας γιατί άλλα παιδιά δεν έχουν να φάνε και τώρα είμαστε στην ιδέα του να κάνεις 2η γλώσσα και να προπονείσαι σαν πρωταθλητής γιατί τα παιδιά στην Ευρώπη ξέρουν 3 γλώσσες φαρσί και παίζουν στις ακαδημίες της Manchester.

Είναι ένα από αυτά που τονίζω - ιδίως για τα παιδιά δημοτικού και γυμνασίου – ότι οι γονείς δεν πρέπει να φοβούνται για το αν τα παιδιά τους μένουν πίσω μαθησιακά αλλά να ανησυχούν για την γενικότερη ποιότητα ζωής του παιδιού τους και του χρόνου που οι ίδιοι τους αφιερώνουν για τις ανησυχίες τους. Και σε αυτό το θέμα, καμία δραστηριότητα δεν θα έπρεπε να θέλουμε να τους το καλύψει. Πρώτες ανησυχίες μας πρέπει να είναι να κοιμάται αρκετά κι αν έχει αρκετό χρόνο για να ολοκληρώσει τις υποχρεώσεις του σχολείου του.

Οι δραστηριότητες είναι κάτι πολύ καλό. Γεμίζουν την ζωή των παιδιών. Το πρόβλημα είναι ότι έχουμε χάσει την ικανότητα να τις ισορροπούμε με τον ελεύθερο χρόνο και τον χρόνο που το παιδί χρειάζεται και να βαριέται.
Και θα μου πείτε, και γιατί λένε ότι οι δραστηριότητες όπως κάποιο άθλημα ή η συνεύρεση με άλλους φίλους στο σπίτι είναι πολύ αγχωτικές; Αυτό μάλλον είναι μια τακτική παρερμηνεία λόγω της μη-ισορροπίας που μόλις ανέφερα.

Σαφώς και στα άρθρα μας δεν μπορούμε να καλύψουμε κάθε γονέα και κάθε του εξατομικευμένη ανησυχία όπως γίνεται στην κατ' ιδίαν επαφή με τους γονείς καθώς η κάθε οικογένεια είναι ξεχωριστή, με τις δικές τις ανάγκες και λειτουργίες. Αν όμως διαβάσετε προσεκτικά ίσως και την δική μου αρθρογραφία, η βασική ιδέα είναι ότι είναι μια χαρά να υπάρχει το laptop, είναι εξαιρετικό να έχουμε το πρόγραμμα, αλλά αν υπερφορτώσεις το laptop από προγράμματα, θα χαλάσει.

Το αντίδοτο;
- Να βεβαιωθούμε ότι τα παιδιά έχουν αρκετό χρόνο χωρίς δραστηριότητες, οι γονείς έχουν αρκετό χρόνο χωρίς δουλειά, και οι δύο πλευρές συναντιόνται για να δημιουργήσουν δραστηριότητες δικές τους μαζί.
- Να περνάμε χρόνο χωρίς κάποιο στόχο στο μυαλό μας. Αυτό θα δείξει στο παιδί ότι το αγαπάμε. Κι αν το παιδί νοιώθει ότι το αγαπάμε, η ζωή θα του δώσει αρκετά προβλήματα και προκλήσεις αλλά τίποτα από αυτά δεν πρόκειται να τα αποδυναμώσει.

Το πρόβλημα δεν είναι τόσο ο αριθμός των δραστηριοτήτων.

Είναι καλό για τα παιδιά να έχουν το πρόγραμμά τους. Είναι καλό να έχουν μουσικές δραστηριότητες, αθλήματα ή άλλες οργανωμένες και επιβλεπόμενες από ενήλικες απασχολήσεις. Όμως εφόσον τα περισσότερα σχολεία δεν προσφέρουν τα ανάλογα, αυτό μεταφέρεται στους γονείς και χάνουν από τον χρόνο που υπό άλλες συνθήκες θα περνούσαν έστω στον ίδιο χώρο με τα παιδιά τους. Και ένα επακόλουθο της υπερ-προσπάθειας των γονέων να προλάβουν όλα τα προγράμματα, είναι οι ανάλογες (συνήθως υψηλές) απαιτήσεις που δημιουργούνται για την απόδοση των παιδιών ακόμα και στις πιο ψυχαγωγικές δραστηριότητες. Απαιτήσεις που αφορούν τόσο τις δεξιότητες όσο και τις κοινωνικές συμπεριφορές τους. Δεν παίζουν ποδόσφαιρο ή bowling για να διασκεδάσουν, αλλά ονειρεύονται την συμμετοχή στα ταξίδια της ομάδας. Στο μόνο που θα σας έλεγα ΣΤΟΠ είναι εκεί που το παιδί αρχίζει να λέει ότι η απόδοσή του καθορίζει την αξία του. «Είμαι η απόδοσή μου. Είμαι η ήττα, είμαι η νίκη».

Πριν τα 11 – 12 χρόνια τους, που αρχίζουν να αναπτύσσουν την συνειδητότητά του εαυτού τους, οι δραστηριότητες εμπεριέχουν τον κίνδυνο να αποσπάσουν τα παιδιά από την φυσική τους ανάπτυξη. Πριν από αυτή την ηλικία, όλα αυτά τα μαθήματα και οι προγραμματισμένες τάξεις είναι για την ανάγκη των γονέων να ανταγωνιστούν τους άλλους γονείς. Τα παιδιά έχουν αληθινή ανάγκη να περιφέρονται χωρίς να κάνουν τίποτα, να παίζουν ελεύθερα και να περνούν περιόδους που απλά να κάθονται δίπλα δίπλα με τους γονείς τους, να είναι μόνοι μαζί.

Παλιότερα ήταν πιο πιθανό να συμβεί όχι μόνο επειδή ένας εκ των γονέων μπορεί να μην εργαζόταν αλλά επειδή οι γονείς δεν είχαν αυτό το ψυχαναγκαστικό ενδιαφέρον – σχεδόν εμμονή – για τη ζωή των παιδιών τους.

Σε ένα λοιπόν σημείο θα ήθελα να σταθώ. Οι γονείς αν είναι να ανησυχούν για κάτι, αυτό ας είναι τα μηνύματα που περνούν για τις δραστηριότητες των παιδιών και ο λόγος ύπαρξης αυτών στην καθημερινότητά τους. Κι όχι για το πόσο χρόνο περνούν τα παιδιά απασχολημένα.

Πώς λοιπόν θα καταλάβετε αν περάσατε την λεπτή γραμμή;

1. Ανακαλύψτε ποιο είναι το κίνητρο. Εσείς ή τα παιδιά σας;
2. Ακούτε γέλιο; Το παιδί πετάει από την χαρά του όταν το αφήνετε σε κάποια δραστηριότητα ή το παίρνετε από εκεί; Ή πάει με αργά βήματα σχεδόν σαν να το σέρνετε;
3. Παρατηρήστε τι λέτε. Οι γονείς πρέπει να είμαστε σε επαφή με τα συναισθήματά μας για να είμαστε βέβαιοι ότι δεν επικοινωνούμε ότι η εξέχουσα απόδοση είναι το μόνο που μας ενδιαφέρει. Ας προσέξουμε δηλώσεις όπως «Θα μπορούσες να τελειώσεις πρώτος», «Όχι πάλι απ' την αρχή!». Αν δυσκολεύεστε να αναγνωρίσετε αυτή την τάση σε εσάς, ρωτήστε τον σύζυγο σας, τα αδέρφια σας ή κάποιον που εμπιστεύεστε.
4. Ανεξάρτητα από τον αριθμό των δραστηριοτήτων που έχουν στο πρόγραμμά τους τα παιδιά σας, βεβαιωθείτε ότι έχετε προγραμματισμένο και τον χρόνο που είστε μαζί τους. Τα παιδιά έχουν μεγάλη ανάγκη να νοιώθουν ότι υπάρχει αρκετός χρόνος όταν οι οθόνες είναι κλειστές, το κινητό είναι χαμηλωμένο και το μόνο που θέλετε είναι να είστε μαζί. Δεν είναι μόνο θέμα ποιότητας αλλά και ποσότητας. Δεν χρειάζεται πάντα να έχετε κάποια σοβαρή κουβέντα να κάνετε ή να θίξετε κάποιο ζήτημα που προέκυψε. Δείξτε τους ότι τους αγαπάτε και χαλαρούς, και ξαπλωμένους, και να βαριούνται.

Ιωάννα Θεοδωρακόπουλου, PsyD, MSc
Συμβουλευτικός ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια
Σύμβουλος υπογονιμότητας
Επικεφαλής επιστημονικών υπηρεσιών του www.feelwelltoday.com
e-mail: ioanna.thps@gmail.com / itheodorakopoulou@feelwelltoday.com