Στη δουλειά μου αλλά και στην καθημερινότητά μου έχω συχνή επαφή με μαμάδες. Ακούω δεκάδες ιστορίες από δημιουργικές, δραστήριες, μορφωμένες και δυναμικές γυναίκες που αγαπούν βαθιά τα παιδιά τους. Αυτές οι μαμάδες έχουν μεγάλη θέληση και αφοσίωση στις σχέσεις τους και έχουν όλη τη διάθεση να θυσιάσουν πολλά για να διασφαλίσουν το καλό της οικογένειάς τους. Όμως, όλες αυτές οι καλές προθέσεις και η σκληρή δουλειά, συχνά συνοδεύεται και από αρκετή απογοήτευση, δυσφορία, αγανάκτηση. Παρ` όλο που οι συνθήκες ζωής και οι προσωπικότητες διαφέρουν πολύ, η απογοήτευση είναι αδιαμφισβήτητα το κυρίαρχο συναίσθημα που συναντώ σε διάφορες περιστάσεις. Μοιάζει να είναι το πιο κοινό συναίσθημα στις σύγχρονες μαμάδες, μετά την αγάπη που αισθάνονται για τα παιδιά τους. Δεν μιλάω για θυμό που είναι κάτι απόλυτα φυσιολογικό όταν έχεις να διαχειριστείς πολλά πράγματα ταυτόχρονα μέσα σε μία ημέρα. Αλλά για πολύ στρες, συχνή αυτό-αμφισβήτηση και το άγχος συνοδοιπόρο. Ανεξαρτήτως δημογραφικών στοιχείων, είναι αρκετές αυτές οι μαμάδες του σήμερα που νοιώθουν ντροπή για την πιεσμένη καθημερινότητα και την αδυναμία να οργανωθούν, να ανταπεξέλθουν, ούσες απομονωμένες και αβέβαιες για το ποιόν μπορούν να εμπιστευτούν, με ένοχες που δεν μπορούν να δώσουν στα παιδιά τους όλα όσα αξίζουν.
H μαμά του σήμερα... νοιώθει ανεπαρκής,εξαντλημένη, ηττημένη και ανικανοποίητη
Η ειρωνία είναι ότι η μαμά του σήμερα έχει διάθεση, είναι καλά εφοδιασμένη και πιο ενημερωμένη από κάθε άλλη γενιά μαμάδων στην ιστορία του κόσμου, παρά ταύτα νοιώθει ανεπαρκής, εξαντλημένη, ηττημένη και ανικανοποίητη τον περισσότερο καιρό. Ίσως σας ακουστεί πολύ οικεία η φράση , «Τι άλλο πρέπει να κάνω/να μάθω/να αγοράσω/να προσθέσω στην ζωή μου προκειμένου να μειώσω το στρες και τη δυσφορία που νοιώθω ; Τι μου συμβαίνει;»
Ίσως σας ακουστώ υπερβολική αλλά όταν ακούω αυτό το ερώτημα με έμφαση στο «μα τι μου συμβαίνει;» μοιάζει σαν να μιλάει ένα θύμα κακοποίησης που λόγω της σύγχυσης από την πλύση εγκεφάλου που έχει υποστεί, προσπαθεί να καταλάβει τι έκανε λάθος.
Το λάθος όμως είναι απλώς η ερώτηση η οποία παγιδεύει την σύγχρονη μαμά σε μια εντελώς ανούσια συζήτηση με τον εαυτό της. Το ερώτημα που θα έθετα αντ` αυτού είναι, ποιες είναι οι συνθήκες που συμβάλουν στην επιδημία των απογοητευμένων, ενοχικών, πιεσμένων, και γεμάτες άγχος μαμάδων της κοινωνίας μας. Ή πιο απλά, γιατί προκαλεί τόση δυσφορία και απογοήτευση η μητρότητα στις μέρες μας ;
Είναι λοιπόν μια σειρά συνθηκών που θα ήθελα να παραθέσω καθώς αξίζει σε κάθε υπέροχη μαμά του σήμερα να κάνει συζητήσεις που της αξίζουν και να μπορεί να μοιράζεται χωρίς φόβο και ντροπή τα συναισθήματα αποτυχίας που την πνίγουν. Η δυσφορία, το άγχος, η απογοήτευση, η αμφισβήτηση του εαυτού και η πίεση που αισθάνεται αυτή η υπέροχη μαμά δεν είναι ενδείξεις της ανεπάρκειάς της, αλλά μάλλον της χαοτικής κοινωνίας που δεν έχει ακόμα κατανοήσει τον μεγάλο αντίκτυπο της καλής σωματικής και ψυχικής υγείας της μητέρας, στην ευημερία όλων μας.
Τα προβλήματα δεν λύνονται μέσα σε μια νύχτα
Προφανώς και όλα αυτά τα προβλήματα δεν λύνονται μέσα σε μια νύχτα ίσως ούτε και σε όλη μας τη ζωή. Όμως αν η καθεμία κάνει το δικό της πρώτο και πιο σημαντικό βήμα να εγκαταλείψει τον πανικό του «τι μου συμβαίνει» θα πάει κόντρα στη διατήρηση του εγκλωβισμού, της σύγχυσης, της απομόνωσης και της αποδυνάμωσης της.
Σήμερα τα κριτήρια της «σωστής» ανατροφής και οι προσδοκίες έχουν αυξηθεί, ενώ την ίδια στιγμή οι πηγές στήριξης έχουν μειωθεί. Δεν είναι περισσότερες από 2 γενιές πίσω που θεωρούνταν αν όχι αποδεκτό, τουλάχιστον σύνηθες να ρίξεις μια ξυλιά στον πισινό του παιδιού, να του μιλήσεις ντροπιαστικά μπροστά σε άλλους, να το γελοιοποιήσεις, να το φοβίσεις ή και να το απειλήσεις προκειμένου να το κάνεις να πειθαρχήσει. Ευτυχώς σήμερα έχουμε φθάσει σε πολύ πιο υγιείς μεθόδους εκδήλωσης αγάπης και ευθύνης αλλά επειδή η κοινωνία μας δεν ενισχύει το συνεργασιακό μοντέλο ανατροφής (παππούδες, γείτονες, και ξαδέρφια) το βάρος των προσδοκιών πέφτει στον «κύριο» γονέα. Συνήθως η μητέρα είναι αυτή που αισθάνεται αυτή την πίεση πιο πολύ από οτιδήποτε άλλο.
Οι ανάγκες των μαμάδων συχνά δεν τιμούνται στο εργασιακό περιβάλλον. Παρ` όλο που υπάρχουν εξαιρέσεις, πολλές μαμάδες πιέζονται να λειτουργούν σαν να μην είναι μαμάδες ή αλλιώς ρισκάρουν να χάσουν τη δουλειά τους. Αυτό σημαίνει ότι συστηματικά πρέπει να επιλέγουν μεταξύ του άρρωστου παιδιού ή τοy γκρινιάρη εργοδότη, που τις αγχώνει και νοιώθουν σαν να μην υπάρχει όφελος.
Δουλειές μερικής απασχόλησης με οφέλη λίγα και μακροπρόθεσμα. Το να βρεις μια δουλειά πλήρους απασχόλησης που παρέχει ανεκτή φροντίδα υγείας για όλη την οικογένεια είναι ήδη μεγάλη πρόκληση. Αλλά οι μερικής απασχόλησης δουλειές που τόσο μεγάλη ανάγκη έχουν οι μαμάδες προκειμένου να πετύχουν μια υγιή ισορροπία μεταξύ δουλειάς και ζωής είναι σχεδόν αδύνατον να βρεθούν. Το στρες που βιώνουν ενώ πρέπει να διαλέξουν μεταξύ μη-ασφάλειας ή το να βάλεις τα μωρά και τα μικρά παιδιά σε ολοήμερο είναι τεράστιο και ολούθε.
Επιπλέον, η μητρότητα είναι πλήρης απασχόληση, όμως δεν καλλιεργεί την αίσθηση πληρότητας στην μητέρα. Μπορεί λοιπόν να συνδυάζει διάφορες πτυχές του εαυτού της αλλά δεν αφήνει καθόλου χώρο για την ανάπτυξη άλλων εξίσου σημαντικών πτυχών. Αν δεν αναγνωρίζει η ίδια την ανάγκη να βρει την ισορροπία της και έξω από τον μητρικό ρόλο, η αίσθηση πληρότητας και ευημερίας μοιάζει με όνειρο απατηλό.
Βομβαρδίζεται από μη-ρεαλιστικές εικόνες για τηνέννοια της μητρότητας
Την ίδια στιγμή βομβαρδίζεται από μη-ρεαλιστικές εικόνες για την έννοια της μητρότητας και της σύγχρονης γυναίκας οι οποίες λόγω δυνατού marketing και εκτεταμένης επεξεργασίας εικόνων, επηρεάζουν σημαντικά και πολυδιάστατα την αίσθηση και εικόνα του εαυτού της.
Και έχει και συνέχεια. Στην εποχή μας τα ένστικτα υποτιμούνται, πολύ πριν την μητρότητα βέβαια. Σαφώς και είναι απαραίτητο να απευθυνόμαστε σε ειδικούς για θέματα που δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αλλά δεν είναι λύση να καταφεύγουμε για καθετί και να γκουγκλάρουμε ανεξέλεγκτα, αγνοώντας τις αξίες μας και αποφεύγοντας κάθε χρήση και επεξεργασία της κοινή λογικής. Αυτό οδηγεί στο να επιζητά πατερίτσα, για τα πάντα υποτιμώντας σημαντικά την κρίση του εαυτού της ακόμα και μπροστά σε κάθε τυχαία και συχνά άσχετη πληροφορία που δεν μπορεί να αφορά το δικό της παιδί ή τη δική της σχέση και ζωή.
Αν έχετε παρατηρήσει η μαμά του σήμερα είναι πιο λεπτή από ποτέ. Εκτός του νοικοκυριού της, πρέπει να καλύψει την προσδοκία να κάνει καριέρα, να είναι εξαιρετική γονέας, να είναι fit, να φροντίζει με συνέπεια τον εαυτό της και να έχει επίγνωση για τόσα πολλά (που οι μαμάδες μας δεν είχαν ποτέ καν σκεφτεί ενδεχομένως!) όπως η δυσανεξία σε τροφές, οι εναλλακτικές στο σχολείο, η ασφάλεια στο διαδύκτιο, η συναισθηματική υγεία και η βιωσιμότητα , να πω ολίγα. Ποτέ παλιότερα δεν υπήρχαν τόσες πολλές προσδοκίες για τόσα διαφορετικά πράγματα από τις μητέρες (ή από τον εαυτό μας).
Η σημερινή μητέρα ξέρει περισσότερα και νοιώθει την ανάγκη να κάνει περισσότερα με αυτή τη γνώση. Παρ` όλο που η γενιά μας από μεριάς πληροφόρησης έχει οδηγήσει σε εκπληκτικές εξελίξεις, η υπερβολική πληροφόρηση που δυσκολεύει την κατανόηση και την ορθή χρήση της, προκαλεί μεγάλη πίεση.
Η φροντίδα κατά την επιλόχειο περίοδο στην κοινωνία μας είναι σε τέτοιο επίπεδο που καλλιεργεί στην μητέρα την αίσθηση αποτυχίας από την αρχή της μητρότητας. Αυτή η τρυφερή, ευάλωτη, πιεστική, ιερή και συχνά τρομακτική περίοδος της ζωής μιας μητέρας απαιτεί την μεγαλύτερη στήριξη. Εν απουσία αυτής και με την σύντομη άδεια μητρότητας και πατρότητας στα περισσότερα εργασιακά περιβάλλοντα, πολλές γυναίκες αρχίζουν το ταξίδι στην μητρότητα διασφαλίζοντας την επιβίωσή τους, που πολύ συχνά γίνεται και το κανονικό από αυτό το σημείο κι έπειτα. Πολύ χαμηλά αποθέματα ενέργεια, νύχτες χωρίς ύπνο, συνεχές χάος με το παιδί, σπάνια διαλείμματα και ψυχική φόρτιση που επιδεινώνει τις ήδη ψυχικά εξουθενωτικές συνθήκες. Επίσης, δεν έχει χρόνο για αλληλοϋποστήριξη που σημαίνει ότι είτε το πάει μόνη ή προσπαθεί να βρεί στήριξη τις περιόδους που έχει το λιγότερο χρόνο και ενέργεια να το κάνει. Δεν είναι όμως στη φύση μας να ζούμε απομονωμένες από άλλες μαμάδες και παιδιά. Πρέπει να μοιραζόμαστε τις χαρές, τις λύπες, το φόρτο εργασίας και τους εορτασμούς. Η γιαγιά δεν ζει στη διπλανή πόρτα. Ούτε οι θείοι, τα ξαδέρφια ή οι αδερφές που συνήθως βοηθούσαν. Ακόμα κι αν ζούμε κοντά με την υπόλοιπη οικογένεια, τα συστήματα αξιών μας και οι μεθόδοι ανατροφής συχνά δεν ταιριάζουν. Χωρίς την ανάγκη για αλληλοϋποστήριξη, αυτές οι διαφορές αποτρέπουν την επένδυση στις σχέσεις και είτε είναι εν τέλει υγιέστερο για την μητέρα είτε όχι, δεν αισθανεται καμία στήριξη.
Λόγω του προγραμματισμού της γυναίκας να νοιάζεται για τους άλλους και τις ανάγκες τους, με την μητρότητα οι ρόλοι πολλαπλασιάζονται κι έτσι συχνά καταλήγει εξαντλημένη συναισθηματικά από τη φροντίδα των άλλων και σωματικά από όσα κάνει μες στην ημέρα. Έχουμε πάρει ανθυγιεινά μηνύματα για την ανεξαρτησία μας. Η κοινωνία μας επιβραβεύει την ανεξαρτησία αντί την αλληλοϋποστήριξη που έχει οδηγήσει πολλές από εμάς να πιστεύουμε ότι το να ζητάμε βοήθεια και να έχουμε ανάγκη την στήριξη μας κάνει αδύναμες.
Όμως ούσα προσαρμοσμένη στην κατάσταση ζωής που διασφαλίζει την επιβίωση, η μητέρα του σήμερα στην ουσία έλκεται από αυτό και υποσυνείδητα κρατάει τον εαυτό της εκεί ακόμα κι όταν είναι πιθανή η ευημερία. Ούτως ή άλλως αν είμαστε σε κατάσταση επιβίωσης, έχουμε μια ενδογενή αίσθηση σκοπού. Ο επαναπρογραμματισμός του μυαλού μας για ευημερία θέλει υπομονή, υποστήριξη και αυτογνωσία αλλά είναι εφικτό.
Η μαμά του σήμερα αναγκάζεται για ακόμη μία φορά να βρεθεί απέναντι στους μαρκετίστες που προωθούν εκατομμύρια, από τη γωνία της παρατηρεί τις συνέπειες τόσων πολλών πραγμάτων, εθισμού στις οθόνες, υπερβολικής κατανάλωσης ζάχαρης, κλπ στα παιδιά, και συχνά στην ανάγκη της να τα προστατέψει από την πραγματικότητα μοιάζει να χάνει την μάχη.
H ποιότητα της ζωής των παιδιών
Και πάμε στην ποιότητα της ζωής των παιδιών. Οι γειτονιές δεν υπάρχουν. Λόγω των τεχνολογικών πειρασμών και των υπερπροστατευτικών γονέων (λίγοι παράμετροι από τους πολλούς), οι γειτονιές που κάποτε ήταν το καλύτερο μέρος για παιχνίδι τώρα είναι στείρες. Αυτό σημαίνει ότι η μαμά έχει επιπλέον πίεση να κρατάει απασχολημένα τα παιδιά της με υγιείς τρόπους (μην τυχόν και εθιστούν ακόμα περισσότερο στις οθόνες από όσο ήδη είναι).
Η ψυχή της μαμάς του σήμερα πεινάει. Έχει να κάνει τόσα πολλά , αλλά λιγότερα από αυτά που λαχταρά περισσότερα, όπως εσωτερική ηρεμία, καλές σχέσεις, εύκολη πρόσβαση στη φύση και αρμονία στο σπίτι της. Οι γάμοι και οι σχέσεις είναι πολύ στρεσαρισμένες. Ψάχνει στον σύντροφό της πράγματα που η κοινωνία θα έπρεπε να της παρέχει. Οι ανάγκες της σπάνια γίνονται αντιληπτές. Ίσως να είναι το τελευταίο που νοιάζει ακόμα και την ίδια, διότι το δίδαγμα ότι η καλή μητέρα αυτοθυσιάζεται και αρνείται τον εαυτό της,είναι κάτι που πολλές μας το παραδειγματιστήκαμε από τις μαμάδες μας, και το κάνει ακόμα πιο δύσκολο να το αφήσουμε πίσω.
Η μητέρα του σήμερα καταλήγει να πνίγεται στην καθημερινότητα, σε μια καταναλωτική κοινωνία που προβάλλει ένα μοντέλο ζωής που την κάνει να ψωνίζει, να νοικοκυρεύει, να νοιώθει πίεση, να κάνει κάθαρση και να ξαναψωνίζει Αυτός ο κύκλος μπορεί να φέρνει κάποια ικανοποίηση αλλά σίγουρα δεν μπορεί να χορτάσει όσα βαθύτερα λαχταράει. Τις ουσιαστικές σχέσεις, τις αυθεντικές επαφές και γεμάτες στιγμές που όμως είναι δύσκολο να δημιουργήσει για τον εαυτό της ενώ είναι τόσο απασχολημένη.
Μαθαίνει από μικρή να αποφεύγει τον πόνο και τιςδυσκολίες.
Και λόγω του ότι έχει μάθει να υποτιμάει, να αρνείται κάθε άβολο συναίσθημα αντί να τα αντιμετωπίσει ως κάτι φυσικό, το υγιές κομμάτι του να είσαι άνθρωπος, γίνεται αδύναμη όταν αισθάνεται τα έντονα συναισθήματα που φέρνει μαζί της η μητρότητα. Πρέπει να το νοιώσει βαθιά και να πάρει όσο χρόνο χρειάζεται ενώ νοιώθει αυτό που νοιώθει. Έχει διδαχτεί ότι θα πρέπει να ανακάμψει αφού γεννήσει, κάτι που δείχνει ασέβεια και υποτίμηση προς την ασύλληπτη αλλαγή που συμβαίνει όταν γίνεται μητέρα. Γι` αυτό και σπάνια νοιώθει επιτυχημένη διότι η κοινωνία ορίζει την επιτυχία με τρόπους που έρχεται σε σύγκρουση με καθετί εφικτό ή ακόμα και επιθυμητό για τις περισσότερες μαμάδες.
Της επιβάλλεται να αντιστέκεται στη διαδικασία της γήρανσης, να σκέφτεται την ομορφιά, την ελκυστικότητά και την δυναμική της στο βωμό της νεότητας και του σεξ απηλ. Σε συνδυασμό ότι η προηγούμενη γενιά δεν είχε φίλτρα και ίσως να μην θαυμάζουμε το φυσικό που διατηρούν, φοβόμαστε να μεγαλώσουμε. Όμως όταν αντιστεκόμαστε σε αυτή τη διαδικασία, αντιστεκόμαστε στο μονοπάτι της σοφίας και της εκπλήρωσης που βρίσκεται μπροστά μας. Και η κουλτούρα μας λαχταράει τους καρπούς αυτής της φυσικής προόδου.
Η μαμά είναι άνθρωποςόπως όλοι οι άλλοι!
Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι τέλεια. Όλες οι μαμάδες είναι συνέχεια μη-τέλειες. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι κάτι σου συμβαίνει. Η ατέλεια δεν είναι προσωπικό πρόβλημα αλλά μια φυσική πτυχή της ύπαρξής μας. Όλοι παγιδευόμαστε σε θέλω και φόβους , όλοι φερόμαστε απερίσκεπτα, όλοι αρρωσταίνουμε και καταρρέουμε. Όταν η μαμά του σήμερα χαλαρώσει στην ιδέα της μη-τελειότητας, δεν θα χάνει στιγμές της ζωής της στο κυνήγι του να είναι διαφορετική και στο φόβο του τί συμβαίνει και τί πάει λάθος. Και αυτοί που επέζησαν από κακοποίηση είναι μη-τέλειοι. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι υπεύθυνοι για τις επιλογές του κακοποιού τους. Δεν είναι εκείνη υπεύθυνη για τις ανεπιθύμητες συνθήκες. Αλλά μπορεί να επιλέξει πιο δυναμικές αντιδράσεις στις συνθήκες.
Από τη φύση μας, όλοι θέλουμε να μειώσουμε το συναίσθημα της απογοήτευσης και της δυσφορίας στη ζωή μας είτε είμαστε μαμάδες είτε όχι. Αλλά νομίζω ότι είναι βασικό να μην βιαστούμε να το περιορίσουμε. Η απογοήτευση όπως και πολλά άλλα δύσκολα συναισθήματα που νοιώθει η μητέρα του σήμερα κάθε μέρα, είναι εδώ για να της δείξουν κάτι. Όταν τα εκλογικεύει, τα αποφεύγει ή τα θάβει με γρήγορες και φοβικές λύσεις, χωρίς πρώτα να αναγνωρίσει το δώρο που της προσφέρουν, χάνει ευκαιρίες για εξέλιξη και πληρότητα.
Ιωάννα Θεοδωρακόπουλου, PsyD, MSc
Συμβουλευτικός ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια
Σύμβουλος υπογονιμότητας
Επικεφαλής επιστημονικών υπηρεσιών του www.feelwelltoday.com
e-mail: ioanna.thps@gmail.com / itheodorakopoulou@feelwelltoday.com
