Γιατί τα παιδιά που τα έχουν όλα, δε προσπαθούν για τίποτα

Την απάντηση σε αυτό το ερώτημα προσπάθησε να δώσει ο Λουκ Τζόνσον, πρόεδρος της εταιρείας Start Up Britain και διαχειριστής της εταιρείας private equity Risk Capital Partners με άρθρο του στους Financial Times.

Επί της ουσίας ο Τζόνσον καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι πλούσιοι γόνοι αποτυγχάνουν καθώς δεν έχουν τίποτε για να περιμένουν τίποτε για να παλέψουν. Δεν έχουν φιλοδοξίες, δεν έχουν διάθεση να ρισκάρουν αλλά ούτε να δουλέψουν σκληρά με πάθος, θάρρος, όραμα και υπομονή ώστε να μπορέσουν να δημιουργήσουν ή να εξελίξουν. Ταυτόχρονα έχοντας συνήθως μεγάλη αυτοπεποίθηση, καταρρέουν στο πρώτο σοβαρό εμπόδιο. Όμως στα αλήθεια φταίνε αυτά τα παιδιά, ή οι γονείς που μεγαλώνουν τα παιδιά σε ένα υπερπροστατευμένο περιβάλλον, σε έναν γυάλινο κόσμο. Η προσέγγιση που δίνει ο Τζόνσον μπορεί να έχει σαν αφορμή τα παιδιά πλουσίων οικογενειών, αλλά το ίδιο σε μικρότερη κλίμακα συμβαίνει και στα παιδιά των οικογενειών που απλώς ζούνε άνετα, τονίζοντας τον φυσιολογικό πειρασμό στον οποίο μπαίνουν οι γονείς θέλοντας να προσφέρουν το καλύτερο στα παιδιά τους.

«Πολλά αγωνιώδη άρθρα και βιβλία έχουν γραφτεί τα τελευταία χρόνια για τη μείωση της κοινωνικής κινητικότητας και τη διαρκή άνοδο των υπερπλουσίων, ειδικότερα σε χώρες όπως η Βρετανία και οι ΗΠΑ. Οι συγγραφείς συνήθως συνιστούν κυβερνητική παρέμβαση ώστε να βελτιωθεί η ισότητα και να υπάρξουν ευκαιρίες για τους λιγότερο ευκατάστατους. Κι ενώ οι φτωχοί μπορεί πράγματι να χρειάζονται βοήθεια, νομίζω ότι οι ευκατάστατοι έσπειραν μόνοι τους σπόρους της δικής τους συγκριτικής πτώσης – ακόμη και χωρίς την τιμωρητική φορολογία. Με βάση τη δική μου εμπειρία από τις συνεργασία με επιτυχημένους επιχειρηματίες τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, τα παιδιά των αυτοδημιούργητων γονέων ποτέ δεν έχουν την ίδια φιλοδοξία ή τις ίδιες ικανότητες για το επιχειρείν. Κατά συνέπεια, οι οικογενειακές επιχειρήσεις τείνουν να εξασθενούν, αντί να επεκτείνονται. Κάποτε μίλησα σε μία εκδήλωση που διοργάνωσε τράπεζα στο City του Λονδίνου, την οποία παρακολούθησαν περίπου 100 νέοι, όλοι γόνοι πολυεκατομμυριούχων πελατών της τράπεζας.

Το ακροατήριο ήταν μία ασυγκίνητη ομάδα νέων από όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου – Μέση Ανατολή, Ρωσία, Αφρική, Ευρώπη και Ασία. Γενικώς, μου φάνηκαν κακομαθημένοι, με ελλιπή ενέργεια αλλά και γνώση του πραγματικού κόσμου. Οι γονείς τους είχαν κατά κύριο λόγο ταπεινό υπόβαθρο, αλλά δημιούργησαν μεγάλες επιχειρήσεις, με τη δύναμη της τεράστιας προσπάθειας και επινοητικότητάς τους. Το κοινό μου ποτέ δεν ένιωσε την ανάγκη να κάνει τέτοιες θυσίες και το έδειχνε με τη συμπεριφορά του.

Περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, το βασικό χαρακτηριστικό που απαιτείται για να φτάσει κανείς σε τόσο υψηλά επίπεδα επαγγελματικά (αλλά και για οποιονδήποτε άλλο τομέα της ζωής) είναι η πείνα. Εάν δεν έχεις την ισχυρή θέληση να πετύχεις, τότε είναι μάλλον απίθανο να επενδύσεις την απαραίτητη σκληρή εργασία, το πάθος, το θάρρος, την υπομονή και τη βούληση σε οποιοδήποτε project της καριέρας σου.
Για τους γονείς δεν είναι εύκολο. Έχω τρία μικρά παιδιά και κάποια στιγμή θα αντιμετωπίσω κι εγώ το δίλημμα πώς να τα διαποτίσω με επαγγελματική ηθική και ανταγωνιστικό πνεύμα.
Εκείνοι, όμως, που από τη γέννησή τους έχουν όποιο υλικό αντικείμενο επιθυμούν νιώθουν ότι δικαιούνται τα πάντα κι αυτός είναι ο φυσικός εχθρός του μόχθου. Καταρρέουν με το πρώτο σοβαρό εμπόδιο επειδή νιώθουν ότι η αναπόφευκτη πρόοδος είναι αναφαίρετο δικαίωμά τους. Βεβαίως, τις περισσότερες φορές έχουν τεράστια αυτοπεποίθηση, αλλά αυτό μπορεί να εξελιχθεί σε αλαζονεία και να αποδειχθεί μοιραίο - στον κόσμο του καπιταλισμού μόνο οι παρανοϊκοί ευημερούν μακροπρόθεσμα.

Σε λίγους γονείς αρέσει να τους λένε σε τι υστερούν τα παιδιά τους. Συχνά, όμως, συναντώ αρκετούς από αυτούς τους κληρονόμους. Οι περισσότεροι εξ αυτών ανατρέφονται με τη σαφή γνώση ότι πραγματικά δεν χρειάζεται να δουλέψουν. Τους λείπει η αίσθηση του επείγοντος και ο ενθουσιασμός. Εάν έπρεπε να διαλέξω ανάμεσα σε αυτά τα παιδιά με την πανάκριβη εκπαίδευση και τον δραστήριο τύπο της πιάτσας με το πιο ταπεινό υπόβαθρο, θα διάλεγα τον τελευταίο - παρά την απουσία διασυνδέσεων και οικογενειακού πλούτου.
Δεν πρόκειται για αντίστροφο σνομπισμό, αλλά για την πίστη μου στη σημασία που παίζει ο ζήλος και η κακουχία στη διαμόρφωση του χαρακτήρα. Το φονικό ένστικτο -που είναι κοινό στους μεγιστάνες- δεν υπάρχει σε αυτά τα παιδιά με το πιο ευγενές υπόβαθρο.
Εκείνοι που έχουν περάσει κακουχίες για να κατακτήσουν τα αστραφτερά έπαθλα συχνά θέλουν να κάνουν πιο εύκολο το ταξίδι για τους απογόνους τους. Αυτή τους η προσπάθεια, όμως, έχει και μία συνέπεια: μειώνει το σθένος και αμβλύνει το κίνητρο των παιδιών. Ο αγώνας είναι αυτό που κάνει έναν άνθρωπο κατάλληλο για μεγάλα έργα. Όσοι τα είχαν όλα εύκολα στη ζωή τους δεν λαχταρούν για τίποτα και κυρίως δεν κάνουν τίποτα σημαντικό. Η υπερβολική άνεση είναι σύμμαχος του εφησυχασμού.

Επιπλέον, όπως επισημαίνει και το εξαιρετικό βιβλίο «Worthless, Impossible and Stupid» του Daniel Isenberg, οι επαναστατικοί επιχειρηματίες, εκείνοι που μπορούν να διακρίνουν τη μεγάλη αξία είναι συνήθως αντισυμβατικοί άνθρωποι.
Στην ψυχή τους είναι παραγωγοί, όχι καταναλωτές. Περνούν τη ζωή τους δουλεύοντας και όχι κυνηγώντας ψυχαγωγικούς, ακαδημαϊκούς ή καλλιτεχνικούς σκοπούς. Ανά την Ιστορία, αυτές ήταν ενασχολήσεις για τα παιδιά των πολύ πλουσίων. Σε ορισμένα επαγγέλματα, όπως στη νομική, την τραπεζική ή την πολιτική, τα πτυχία από πανεπιστήμια με κύρος, το αψεγάδιαστο βιογραφικό και οι γονείς με τις πολλές διασυνδέσεις μπορούν να δώσουν μεγάλη ώθηση. Ο κόσμος του επιχειρείν, όμως, είναι γεμάτος από ανθρώπους που παράτησαν τις σπουδές τους, από επαναστάτες και ανθρώπους που έσπασαν τους κανόνες. Εκεί κανείς δεν νοιάζεται για την ανατροφή σου ή για το γιοτ του μπαμπά.

Στην ομιλία του κατά την αποφοίτησή του από το Stanford, ο Στιβ Τζομπς συμβούλευσε τους συναποφοίτους του να παραμείνουν πεινασμένοι. Δυστυχώς, για όσους δεν το είχαν αυτό νιώσει μέχρι τότε, αυτή η δυνατότητα δεν υπήρχε. Στην καλύτερη περίπτωση θα είναι διευθυντές σε όσα δημιούργησαν οι γονείς τους, αν και πιο σύνηθες είναι να σπαταλούν την περιουσία τους.
Ακόμη κι αυτό, όμως, είναι για καλό. Ο καπιταλισμός και η καινοτομία αφορούν την ανακύκλωση περιουσιακών στοιχείων και όχι τη στασιμότητα της ιδιοκτησίας».