Η μητρική κατάθλιψη - Το σύγχρονο μείζον θέμα ψυχικής υγείας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στη χώρα μας

Η ΚΟΙΤΙΔΑ, δημιουργήθηκε με αγάπη και αφοσίωση για όλους εκείνους του μέλλοντες γονείς, γονείς, βρέφη και παιδιά με στόχο την προαγωγή της ψυχικής τους υγείας.

Τι επιδιώκει; Να συμβάλλει στην ανάπτυξη ενός περιβάλλοντος ψυχικής φροντίδας και συνοδείας, μέσα στο οποίο διανύουν οι γυναίκες ή/και τα ζευγάρια κατά την εγκυμοσύνη και την μεταγεννητική περίοδο και να παρέχει υπηρεσίες πρώιμης παρέμβασης για τον πληθυσμό αυτό ώστε τα βρέφη να αναπτύξουν στο μέγιστο το δυναμικό τους.

Λίγα λόγια για τη Μερόπη Μιχαλέλη PhD Ψυχαναλύτρια, Ιδρύτρια και Επιστημονικά Υπεύθυνη της Κοιτίδας

Η Μερόπη Μιχαλέλη είναι ψυχαναλύτρια με εικοσιπενταετή εμπειρία και πλέον στην περιγεννητική συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία σε δημόσια και ιδιωτικά κέντρα της Ελλάδας (Νοσοκομείο Παίδων, Νοσοκομείο «Αλεξάνδρα», Μαιευτήριο «Έλενα Βενιζέλου» ). Είναι μέλος της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας (ΕΨΕ), της Διεθνούς Ψυχαναλυτικής Ενώσεως (International Psychoanalytical Association, ΙPA) και της Ευρωπαϊκής Εταιρείας για την Ψυχανάλυση Παιδιών και Εφήβων (SEPEA). Επίσης, είναι ψυχοσωματική ψυχοθεραπεύτρια και μέλος της Ελληνικής Ψυχοσωματικής Εταιρείας, με εκπαίδευση στο Ινστιτούτο Ψυχοσωματικής των Παρισίων (IPSO-PARIS). Είναι ιδρυτικό μέλος (1993) και πρώην πρόεδρος (2013-2019) της Ελληνικής Εταιρείας για την Ψυχική Υγεία των Βρεφών.

Από το 1996 ασχολείται με την εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας της περιγεννητικής περιόδου με στόχο την ανίχνευση, θεραπεία και πρόληψη της ψυχοπαθολογίας αυτής της περιόδου. Διδάσκει και μελετά την ψυχαναλυτική προσέγγιση και κατανόηση της περιγεννητικής περιόδου, της αναπαραγωγικής διαδικασίας και των πρώιμων τραυματικών εμπειριών της περιόδου αυτής. Εργάζεται ιδιωτικά ως ψυχαναλύτρια και ψυχοθεραπεύτρια γονέων-βρεφών και ενηλίκων. Η καινοτόμος συνεισφορά της στην περιγεννητική ψυχοθεραπεία με γονείς και βρέφη και στην εκπαίδευση διεπιστημονικών ομάδων επαγγελματιών υγείας συνοψίζεται στην ηχητική συνέντευξή της στη Διεθνή Ψυχαναλυτική Ένωση.

Εμείς είχαμε τη χαρά να τη συναντήσουμε και να μιλήσουμε μαζί της για όλα εκείνα που προβληματίζουν έναν νέο γονιό, μια νέα μητέρα, μια μέλλουσα μητέρα...

Μιλήστε μας για την «Κοιτίδα» - Ποια ήταν η αφορμή για να τη δημιουργήσετε;

Η ΚΟΙΤΙΔΑ, είναι το αποτέλεσμα και ο καρπός δουλειάς και αδιάλειπτης αφοσίωσης 28 ετών σε ένα όραμα. Μαζί με πολύτιμους συνεργάτες μέσα από μία πορεία και εμπειρίες αλληλοσυμπλήρωσης και όχι υποκατάστασης του ενός από τον άλλον σε σχέση με τον κοινό μας στόχο, δημιουργήσαμε μια «Κοιτίδα»: Ένα χώρο σκέψης και αναστοχασμού για τους επαγγελματίες υγείας, φροντίδας και θεραπείας για γονείς και βρέφη. Καρπός όσων διδαχθήκαμε από τις δύσκολες χρονιές που προηγήθηκαν αλλά και δώρο για τις επόμενες που ακολουθούν.

Είναι και μια προσωπική μου κατάθεση: το αποτύπωμα και η συμβολή μου ως ψυχαναλύτρια στην κοινότητα, η οποία πιο εύθραυστη από ποτέ, έχει ανάγκη από συνεκτικούς χώρους.

Τι υπηρεσίες παρέχει;

Η ΚΟΙΤΙΔΑ, καλύπτει ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών που απευθύνονται σε όσους επιθυμούν να ενισχύσουν την γονεϊκή τους λειτουργία και την σχέση με το βρέφος τους, την εδραίωση της ψυχοσωματικής του υγείας αλλά και σε ζευγάρια που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην αναπαραγωγική διαδικασία. Επίσης, απευθύνεται στους επαγγελματίες υγείας όλων των ειδικοτήτων που πλαισιώνουν και συνοδεύουν τα ζευγάρια και τους νέους γονείς σε όλη την διαδρομή της πρόσβασης στην γονεϊκότητα.

Ποιοι μπορούν να απευθυνθούν στην «Κοιτίδα»;

• Ενήλικες ή ανήλικοι που επιθυμούν, περιμένουν, ή έχουν αποκτήσει μωρό.
• Υπογόνιμα ζευγάρια και ζευγάρια που υποβάλλονται σε τεχνικές ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
• Γυναίκες και ζευγάρια που παρουσιάζουν ψυχικές δυσκολίες κατά την εγκυμοσύνη ή τη λοχεία.
• Γονείς με βρέφη και νήπια ηλικίας 0-4 ετών, που παρουσιάζουν δυσκολίες ή διαταραχές στη σχέση ή στην ψυχοσωματική εξέλιξη.
• Γονείς που απέκτησαν πρόωρο βρέφος ή βρέφος που χρήζει νοσηλείας ή παρουσιάζει κάποια κατάσταση υγείας απειλητική για την ζωή του.
• Γονείς που βίωσαν/βιώνουν περιγεννητικό πένθος.
• Επαγγελματίες υγείας που παρέχουν υπηρεσίες στην περιγεννητική και βρεφική περίοδο.
• Ερευνητές και ερευνήτριες, καθηγήτριες-τές, όσες και όσοι αποφασίζουν για τις κοινωνικές πολιτικές και τις πολιτικές υγείας.

Υπάρχουν ελληνικά στατιστικά δεδομένα για τις γυναίκες που έρχονται αντιμέτωπες με τη μητρική κατάθλιψη;

Σύμφωνα με τα ελληνικά στατιστικά δεδομένα, από τη γέννηση μέχρι το 2ο μήνα της εξωμήτριας ζωής το 12% των μητέρων θα παρουσιάσει ελάσσονα ή μείζονα κατάθλιψη.

Στην Ευρώπη το αντίστοιχο ποσοστό κυμαίνεται στο 10%-15%. Από τις γυναίκες αυτές το 70% έχει προηγούμενο ιστορικό ψυχικών διαταραχών, έστω σε ελάσσονα μορφή ενώ ποσοστό ίσο με 1,5 τοις χιλίοις, θα παρουσιάσει επιλόχεια ψύχωση. Επιπλέον, σημαντικό ποσοστό της μητρικής θνησιμότητας κατά τη περίοδο αυτή οφείλεται σε ψυχιατρικούς λόγους. Τα παιδιά των μητέρων αυτών αποτελούν πληθυσμό υψηλού κινδύνου για εμφάνιση ψυχικών διαταραχών.

Πόσες από αυτές αναζητούν θεραπεία και πόσες όχι; Ο λόγος που μια γυναίκα δεν αναζητά θεραπεία, πιστεύετε είναι το κόστος ή θεωρείται ακόμη ένα θέμα ταμπού η μητρική κατάθλιψη;

Από τις γυναίκες που παρουσιάζουν περιγεννητική ή επιλόχειο κατάθλιψη, ένα πολύ μικρό ποσοστό αναζητά βοήθεια. Η ΚΟΙΤΙΔΑ, δημιουργήθηκε λόγω της συνεχιζόμενης έλλειψης και υποστελέχωσης σε όλη την ελληνική επικράτεια δημόσιων δομών οι οποίες δύνανται να παρέχουν υπηρεσίες ψυχικής υγείας σε οικογένειες με βρέφη και νήπια, παρόλο που έχει αποδειχθεί πως μακροπρόθεσμα ή πρόληψη ωφελεί το σύστημα υγείας. Επίσης, δεν αναζητούν βοήθεια, διότι υπάρχει άγνοια για τα πρώιμα σημεία επιλόχειας κατάθλιψης.

Η έγκαιρη ανίχνευση και θεραπεία των ψυχικών διαταραχών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι υψίστης σημασίας καθώς οι μορφολογικές αλλαγές στον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο του εμβρύου και του βρέφους, λόγω των ψυχικών διαταραχών,θα καθορίσουν μεγάλο μέρος της μετέπειτα βιολογικής και ψυχοσυναισθηματικής του ανάπτυξης.

Τι πρέπει να αλλάξει στη χώρα μας και πώς μπορεί η «Κοιτίδα» να βοηθήσει στην αλλαγή αυτή;

Μια πολιτισμένη κοινωνία φροντίζει τους πολίτες της από την αυγή της ζωής τους, δηλαδή από την περίοδο της εγκυμοσύνης της μητέρας τους. Όραμα μας στην ΚΟΙΤΙΔΑ, είναι μία κοινωνία που κατανοεί τη σημασία της ψυχικής φροντίδας κατά την εγκυμοσύνη και στα πρώτα χρόνια της ζωής και προσφέρει πρόσβαση σε ολοκληρωμένες υπηρεσίες σε μητέρες και ζευγάρια, εξασφαλίζοντας την ομαλή ψυχοσωματική ανάπτυξη των παιδιών.

Είναι επιτακτική ανάγκη στην Ελλάδα να επενδύσουμε σε ινστιτούτα όπως η Κοιτίδα, για να πλαισιώσουμε τις δομές μας από επαγγελματίες κατάλληλα εκπαιδευμένους/ες στην κατανόηση της ψυχικής λειτουργίας της μητέρας, του βρέφους και του ζεύγους κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης και της βρεφικής περιόδου, ώστε να μπορούν να εντοπίσουν, να παρέμβουν και να συμβουλεύσουν έγκαιρα και αποτελεσματικά.
Οι πρακτικές αυτές, όχι μόνο θα συμβάλλουν στην πρόληψη της βρεφικής εγκατάλειψης, παραμέλησης και κακοποίησης αλλά θα προωθήσουν ένα οριζόντιο σύστημα ψυχικής υγείας και πρόνοιας στο οποίο η ποιότητα ζωής θα αποτελεί τον πυρήνα του κοινωνικού μοντέλου.