Επιλόχειος κατάθλιψη: Μια ψυχική νόσος που μπορεί να θεραπευθεί

Διάγνωση και κλινικά σημεία

Εμφανίζεται ως συνδυασμός συμπτωμάτων: καταθλιπτική διάθεση, απώλεια ενδιαφέροντος, ανηδονία, διαταραχές στον ύπνο και την όρεξη, μειωμένη συγκέντρωση, ψυχοκινητική δυσλειτουργία, κόπωση, αισθήματα ενοχής και αυτοκτονικές σκέψεις και πιθανές σκέψεις παιδοκτονίας.

Αυτά τα συμπτώματα προκαλούν σημαντικότατη δυσφορία και αγωνία ή έκπτωση λειτουργικότητας και δεν συνδέονται με χρήση ουσιών ή άλλη ιατρική κατάσταση. Μπορεί να παρατηρηθεί επίσης υψηλό άγχος, ευερεθιστότητα, ψυχική και σωματική εξουθένωση και συνεχής ανησυχία για την υγεία και την ασφάλεια του νεογνού. Οι αυτοκτονικές σκέψεις εμφανίζονται συχνά επηρεάζοντας το 20% των γυναικών με συμπτώματα επιλόχειας κατάθλιψης .

Σύμφωνα με το DSM-V, η επιλόχεια κατάθλιψη ορίζεται ως ένα μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο με έναρξη την επιλόχειο περίοδο. Τυπικά τα συμπτώματα εμφανίζονται μεταξύ της 2^ης και 6^ης εβδομάδας αλλά μπορεί να παρουσιαστούν ως και το 12^ο μήνα της επιλόχειας περιόδου. Στην κλινική πρακτική και έρευνα η διαταραχή επιλόχειας κατάθλιψης εμφανίζεται από 4 εβδομάδες ως 12 μήνες μετά τον τοκετό (Agrawal,et al., 2022).

Ο ρόλος της οικογένειας στην αντιμετώπιση της επιλόχειας κατάθλιψης

Επιδημιολογικά δεδομένα

Σύμφωνα με μελέτες, περίπου το 85% των γυναικών βιώνουν συναισθηματικές δυσκολίες κατά την επιλόχεια περίοδο. Η συχνότητα της επιλόχειας κατάθλιψης κυμαίνεται μεταξύ 10 και 15% ως και 30%(Agrawal,et al., 2022).

Οι περισσότερες γυναίκες που εμφανίζουν επιλόχεια κατάθλιψη ανακάμπτουν μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Ωστόσο, ένα 30% εξ αυτών συνεχίζουν να υποφέρουν από καταθλιπτικά συμπτώματα ακόμη και ένα χρόνο μετά τον τοκετό ενώ το 1/3 που δεν αναρρώνει αναπτύσσει χρόνια και σοβαρή κατάθλιψη (Murray et al., 2018).

Επιπτώσεις

Παρά την σημαντική επικράτηση και σοβαρότητα της επιλόχειας κατάθλιψης παγκοσμίως, περίπου το 80% των περιπτώσεων παραμένουν αδιάγνωστες και χωρίς θεραπεία με πολύ αρνητικές συνέπειες για ολόκληρη την οικογένεια, κυρίως για τη μητέρα και το παιδί.

Η εκδήλωση της επιλόχειας κατάθλιψης εμποδίζει τον δεσμό μητέρας παιδιού και επιδρά αρνητικά τόσο στη σωματική όσο και στη ψυχοσαυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Παιδιά καταθλιπτικών μητέρων τείνουν να είναι ελλιποβαρή και έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν σωματικά προβλήματα. Η επιλόχεια κατάθλιψη της μητέρας έχει συσχετισθεί με την αυξημένη εκδήλωση έντονου κλάματος, κολικών, διαταραχών ύπνου στα μωρά κάτι που με τη σειρά του μπορεί να επιδεινώσει την επιλόχεια κατάθλιψη της μητέρας. Η διαταραχή επίσης έχει συνδεθεί με φτωχή γνωστική ανάπτυξη, συμπεριφορικά προβλήματα και συναισθηματική δυσπροσαρμοστικότητα των παιδιών. Η σχέση της μητρικής κατάθλιψης με την συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού είναι πολυσύνθετη και προς το παρόν όχι πλήρως κατανοητή.

Baby blues VS Επιλόχεια κατάθλιψη: Κατανοώντας τη διαφορά και τη σημασία τους

Παράγοντες κινδύνου

H αιτιοπαθογένεια της ανάπτυξης επιλόχειας κατάθλιψης έχει εξηγηθεί από διαφορετικά μοντέλα όπως το βιολογικό, το ψυχολογικό, το συνδυαστικό και το αναπτυξιακό μοντέλο που στην ουσία συσχετίζουν την διαταραχή με συγκεκριμένες καταστάσεις και παράγοντες.

Στην μετανάλυση των Agrawal, et al. (2022), καταγράφονται οι εξής παράγοντες κινδύνου εμφάνισης επιλόχειας κατάθλιψης:

• Τοκετός με καισαρική,
• διαβήτης κύησης,
• ιστορικό βίας και κακοποίησης,
• χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο,
• μετανάστευση,
• ελλιπές υποστηρικτικό δίκτυο,
• ιστορικό κατάθλιψης,
• ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη,
• παχυσαρκία,
• ανεπάρκεια βιταμίνης D,
• επιλόχεια αναιμία.

Μητρότητα και ψυχική υγεία: Το κοινωνικό στίγμα της επιλόχειας κατάθλιψης

Θεραπευτική αντιμετώπιση

Υπάρχουν πολλές θεραπευτικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση της επιλόχειας κατάθλιψης, οι περισσότερες εκ των οποίων βασίζονται στην θεραπεία της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής. Για την άμεση αντιμετώπιση της επιλόχειας κατάθλιψης από την συστηματική ανασκόπηση των De Crescenzo και συν.,(2014) προκρίνεται ως αποτελεσματική παρέμβαση ο συνδυασμός ψυχοθεραπείας και χορήγησης αντικαταθλιπτικών φαρμάκων(SSRI και νορτριπτυλινη).

Ωστόσο, δεν υπάρχουν αρκετές μελέτες που να υποστηρίζουν κάποια συγκεκριμένη θεραπευτική παρέμβαση ως αποτελεσματικότερη. Πολύ συχνά, χρησιμοποιούνται αντικαταθλιπτικά φάρμακα (SSRI/SNRI&TCA) και ως προφυλακτική θεραπεία για την επιλόχεια κατάθλιψη χωρίς όμως να έχει επιβεβαιωθεί ακόμη από τις μεταναλύσεις η αποτελεσματικότητά τους.(Suryawanshi IV& Pajai, 2022).

Τα ευρήματα από συστηματικές ανασκοπήσεις υποδεικνύουν ως αποτελεσματικές ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις τη διαπροσωπική ψυχοθεραπεία, τη γνωστική-συμπεριφοριστική θεραπεία και την ψυχοδυναμική θεραπεία. Ωστόσο, απαιτείται περισσότερη ερευνητική δουλειά στο αντικείμενο αυτό προκειμένου να διαπιστωθεί η αξιοπιστία και η αποτελεσματικότητα των ψυχολογικών θεραπειών (Pearlsteinetal,2009).

Σε ό,τι αφορά τις κοινοτικές υποστηρικτικές υπηρεσίες παρατηρείται είτε ανεπάρκεια είτε μη χρήση τους από τις γυναίκες. Και αυτό πιθανόν να οφείλεται στο σχετικό στίγμα που συνοδεύει τη διαταραχή. Ως εκ τούτου, προτείνεται συνδυαστική και απαρτισμένη δουλειά ανάμεσα σε πολλαπλές υγειονομικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένης της μαιευτικής, γυναικολογίας, ψυχιατρικής, παιδιατρικής( Suryawanshi IV & Pajai, 2022) προκειμένου να αντιμετωπιστεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο η επιλόχεια κατάθλιψη και να προληφθούν οι δυσμενείς της συνέπειες για τη μητέρα και ολόκληρη την οικογένεια.

Τζεφεράκος Γεώργιος MD - PhD
Ψυχίατρος

Κουτελού Σοφία MSc
Ψυχολόγος

^{Αναφορές}

^{Agrawal, I., Mehendale, A. M., & Malhotra, R. (2022). Risk factors of postpartum depression. Cureus, 14(10).}

^{De Crescenzo F, Perelli F, Armando M, Vicari S. (2014).Selective serotonin reuptake inhibitors (SSRIs) for post-partum depression (PPD): a systematic review of randomized clinical trials. J Affect Disord. 152:39–44}

^{Pearlstein T, Howard M, Salisbury A, Zlotnick C. Postpartum depression. Am J Obstet Gynecol. 2009 Apr;200(4):357-64. doi: 10.1016/j.ajog.2008.11.033. PMID: 19318144; PMCID: PMC3918890.}

^{Suryawanshi IV, O., & Pajai, S. (2022). A comprehensive review on postpartum depression. Cureus, 14(12).}

^{Murray Horwitz ME, Molina RL, Snowden JM. (2018). Postpartum Care in the United States - New Policies for a New Paradigm. N Engl J MedNov 1;379(18):1691-1693}

^{Βιογραφικό}

^{Ο κ. Τζεφεράκος είναι Ψυχίατρος, Διδάκτωρ Ψυχιατρικής – ΕΚΠΑ, Πρόεδρος του κλάδου Διπλής Διάγνωσης της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας και Επιστημονικός Διευθυντής της Ν/Ψ Κλινικής «Παναγία η Γρηγορούσα».}

^{Παράλληλα, είναι Επιστημονικός Συνεργάτης της Μαιευτικής – Γυναικολογικής Κλινικής «ΡΕΑ» και της κλινικής «Γενική Κλινική Αθηνών»}

^{Έχει εκτεταμένη εμπειρία σε ένα φάσμα αντικειμένων της Ψυχιατρικής όπως η Κοινοτική Ψυχιατρική, οι Εξαρτήσεις, οι Διατραραχές Προσωπικότητας και η Ψυχιατροδικαστική.}