Ο τοκετός που πληγώνει αντί να δίνει χαρά

Και όμως. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας πρόσφατα αναγνώρισε τη βία κατά τον τοκετό (obstetric violence) ως μία μορφή βίας που παρατηρείται τόσο στον ανεπτυγμένο όσο και στον αναπτυσσόμενο κόσμο, επιβεβαιώνοντας ουσιαστικά αυτό που τόσες γυναίκες ξέρουν εδώ και δεκαετίες: ότι την ώρα του τοκετού, οι απόψεις και ο συναισθηματικός κόσμος της γυναίκας που γεννά είναι πολλές φορές το τελευταίο πράγμα που λαμβάνει υπόψη της η ιατρική ομάδα που βοηθά τη γυναίκα να φέρει στον κόσμο το παιδί της.

Ακόμα και η ορολογία που χρησιμοποιούμε – «ποιος γιατρός σε ξεγέννησε;», «ο γιατρός δε με άφηνε να φάω την ώρα του τοκετού», «ευτυχώς που με έκοψε ο γιατρός/που πίεσε την κοιλιά μου η μαία, γιατί μόνη μου δε θα τα κατάφερνα να γεννήσω»- είναι ενδεικτική της νοοτροπίας που μας διακατέχει, σύμφωνα με την οποία η γυναίκα που γεννά δεν ξέρει τίποτα, το σώμα της είναι ανίκανο να γεννήσει, ενώ οι γιατροί είναι οι θεοί που θα μας σώσουν από το βάσανο του τοκετού.

Η πρώτη εμπειρία της Πένυς Ηλία, στα 16 της μόνο χρόνια, ήταν κάτι παραπάνω από απογοητευτική: στο δημόσιο νοσοκομείο όπου πήγε να γεννήσει δεν της επέτρεπαν να σηκωθεί από το κρεβάτι. Ο γιατρός τής έσπασε τα νερά χωρίς να πει τίποτε, της έκανε περινεοτομή (σ.σ. έκοψε την περιοχή του περίνεου)και την έραψε, σχολιάζοντας στον πατέρα του παιδιού ότι «θα την κάνει σαν καινούργια».

«Δεν ξέρω τι φάρμακα μου εβάλαν», αναφέρει η Πένυ, «πάντως ξύπνησα την επόμενη μέρα, το μωρό δεν έπιανε το στήθος, και έτσι η μαία του έφτιαξε γάλα. Περιττό να αναφέρω ότι από την πρώτη μέρα είχα γάλα για τρία μωρά». Η νάρκωση αμέσως μετά τη γέννηση του παιδιού είναι μια διαδικασία που σε πολλές κλινικές αποτελεί συνήθη πρακτική, ώστε να γίνει συρραφή της περινεοτομής χωρίς διαμαρτυρίες από την επίτοκο. Το ίδιο πέρασε και η παιδίατρος Ουρανία Κολοκοτρώνη, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας και μέλος του Birth Forward: «το γενικότερο συναίσθημα κατά τη διάρκεια του τοκετού μου, ήταν αυτό της αφαίρεσης του ελέγχου των αποφάσεων από μένα και τον σύζυγό μου. Το ιατρικό και παραϊατρικό προσωπικό έκαναν ό,τι θεωρούσαν αυτοί σωστό, χωρίς ενημέρωση και συγκατάθεση».

Πολλές από τις πρακτικές που ακολουθούνται κατά τον τοκετό, συμπεριλαμβανομένης της νάρκωσης αμέσως μετά τη γέννηση, αντιβαίνουν στην επιστημονικά τεκμηριωμένη πρακτική, αναφέρει η παιδίατρος Ειρήνη Παφίτη, πρόεδρος του Συνδέσμου Μητρικού Θηλασμού Κύπρου και ιδρυτικό μέλος του Birth Forward. «Ειδικά η νάρκωση μετά τη γέννηση στερεί από τη μητέρα και το παιδί την πολύτιμη πρώτη ώρα, η οποία είναι η πλέον ενδεικνυόμενη για να αρχίσει και να θεμελιωθεί ο θηλασμός. Πρέπει να γίνεται μόνο όταν είναι απαραίτητο και δεν υπάρχουν άλλες επιλογές».

Παρόμοια και η γράφουσα, η οποία κατέληξε με επείγουσα καισαρική , παρόλο που ήθελε πάρα πολύ έναν φυσιολογικό τοκετό. Ο γιατρός με έπεισε ότι είχαν σπάσει τα νερά, παρόλο που εγώ δεν είδα καθόλου νερά να τρέχουν, αφού είχε φύγει μόνο η βλέννη (σ.σ. ένα από τα σημάδια έναρξης του τοκετού). Μας είπε ότι ήταν επικίνδυνο να μείνω πέραν των 24 ωρών σε αυτή την κατάσταση.

Αργότερα έμαθα πως, ακόμα και σπασμένα νερά να είχα, θα μπορούσα να μείνω μέχρι και 96 ώρες ώσπου να γεννήσω, φτάνει να αποφεύγονταν οι κολπικές εξετάσεις και να παρακολουθούνταν οι δείκτες μόλυνσης. Πατώντας πάνω στην άγνοιά μας και στον φόβο, ο γιατρός μας είπε να ξεκινήσουμε ωκυτοκικά φάρμακα, ενώ θα μπορούσαμε άνετα να περιμένουμε, ακόμα και να πάμε σπίτι μας, όπως έμαθα αργότερα διαβάζοντας και ρωτώντας αλλού. Δε μας εξήγησε ποτέ τις πιθανές παρενέργειες από τα φάρμακα και, όταν οι παλμοί του μωρού άρχισαν να πέφτουν (μια πολύ συνηθισμένη παρενέργεια της τεχνητής ωκυτοκίνης), οδηγηθήκαμε στην καισαρική. Ένιωσα απογοήτευση και φόβο, ήμουν παντελώς αμέτοχη στον δικό μου τοκετό, έρμαιο στις αποφάσεις του γιατρού. Έκανα δύο χρόνια να το ξεπεράσω, με ψυχοθεραπεία και πολλή εσωτερική αναζήτηση. Πλέον παλεύω ως ενεργό μέλος του Birth Forward, για να αλλάξουν τα πράγματα στην Κύπρο. Δε θέλω άλλη γυναίκα να περάσει αυτά που πέρασα εγώ.

Η εγκατάλειψη και η έλλειψη στήριξης ήταν τα συναισθήματα που ένιωσε και η Ελένη Γεωργίου, όταν γέννησε το πρώτο της παιδί. «Ειδικά την πολύ δύσκολη ώρα των εξωθήσεων (που τελικά απέτυχαν και οδηγήθηκα σε καισαρική) το μόνο που δέχτηκα από τη μαία ήταν κατάκριση που έκανα επισκληρίδιο. Με έκανε να νιώσω άχρηστη πραγματικά, ενώ η ψυχολογική μου κατάσταση ήταν ήδη πολύ επιβαρυμένη». Όμως παρόμοια συναισθήματα μπορεί να προκληθούν και με προγραμματισμένη καισαρική, όπως αναφέρει η Ιωάννα Ελευθερίου: «ο γιατρός με έκανε να πιστέψω οτι όλα πήγαιναν λάθος.Τα κιλά μου, τα κιλά του μωρού, η θέση του μωρού, οι αϋπνίες που είχα, ήμουν στενή, ήμουν κοντή... και τελικά πήγα για καισαρική σαν πρόβατο σε σφαγή, προγραμματισμένα, γιατί το μωρό τάχα ήταν τυλιγμένο με τον λώρο, κάτι που όμως έμαθα αργότερα ΔΕΝ αποτελεί λόγο για καισαρική. Όταν γέννησα και μετά, κατάλαβα ότι όλα ήταν ψέμα. Όλα, ΟΛΑ ήταν απαίσια. Ακόμα βλέπω εφιάλτες τη στιγμή που προσπάθησα να αγκαλιάσω την κορούλα μου μόλις γεννήθηκε, αλλά δεν το έκανα ποτέ, γιατί τα χέρια μου ήταν δεμένα. Σαν τον Εσταυρωμένο. Ούτε να την φιλήσω μπόρεσα. Μου την έδειξαν και την πήραν». Τόσο η Ελένη, όσο και η Ιωάννα γέννησαν το δεύτερο τους παιδί με φυσικό τοκετό, χωρίς φάρμακα και παρεμβάσεις, μια εμπειρία λυτρωτική και για τις δύο, όπως αναφέρουν.

«Ο φυσικός τοκετός είναι ο επιστημονικά τεκμηριωμένος καλύτερος δυνατός τρόπος τοκετού σε εγκυμοσύνες χαμηλού ρίσκου», αναφέρει η πρόεδρος της Επιτροπής Μαιών Στέλλα Λεοντίου. «Πρέπει να υπάρχουν ιατρικές ένδείξεις για να γίνουν παρεμβάσεις στον τοκετό,και αυτές δεν πρέπει να ξεπερνούν το ποσοστό του 12-15% σύμφωνα με τον Παγκόσμιο οργανισμό Υγείας», συνεχίζει.

Όταν τελικά ήρθε η ώρα για να γεννήσει το δεύτερο μωρό της η Πένυ Ηλία, πήγε στον ιδιώτη γιατρό που της υποσχέθηκε γέννα στο νερό. Έκανε πλάνο τοκετού με τα θέλω της, όμως ο γιατρός δεν έδωσε σημασία. «Δεν ήθελα να σπρώξω και ήθελα να είμαι σε όποια στάση με βόλευε - που ήταν στα τέσσερα. Στη φάση που φαινόταν το κεφάλι του μωρού, μπαίνει μέσα στην πισίνα ο γιατρός (μεταφέροντας έτσι και τα μικρόβιά του μέσα στο νερό), ΔΙΑΤΑΖΕΙ να με γυρίσουν ανάσκελα και να μου κρατούν τα πόδια πάνω. Με γύρισαν με το ζόρι και μου σήκωσαν τα πόδια πάνω. Με κρατούσαν με δύναμη και εγώ φώναζα ΠΟΝΩ, αφού ένιωθα ότι όσο τραβούσαν το πόδι πάνω, σχιζόταν το περίνεο. Βλέπω το βίντεο της γέννας μου και κλαίω, επειδή δε νιώθω τίποτε λιγότερο από βιασμένη». Μετά από αυτή την εμπειρία, η Πένυ παρακολούθησε μαθήματα και έγινε doula, δηλαδή βοηθός μητρότητας, παρέχοντας ψυχολογική υποστήριξη στη γυναίκα κατά τον τοκετό και προστατεύοντας τα δικαιώματα της επιτόκου. «Δυστυχώς, παρόλο που έχει επανειλημμένα αποδειχθεί ότι η χειρότερη δυνατή στάση για να γεννήσει μια γυναίκα είναι ξαπλωμένη στην πλάτη της (δηλαδή σε ύπτια θέση), πολλοί γιατροί χρησιμοποιούν αυτή τη στάση, γιατί είναι πιο βολική για αυτούς», αναφέρει η Στέλλα Λεοντίου.

«Είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο και αποδεκτό ότι η ύπτια θέση έχει ως αποτέλεσμα να συμπιέζονται τα μεγάλα αγγεία, με κίνδυνο να προκληθεί εμβρυϊκή δυσχέρεια και υπόταση στην μητέρα. Επίσης, μειώνεται η διάμετρος της λεκάνης, δεν αξιοποιείται ο νόμος της βαρύτητας, αυξάνεται η διάρκεια του τοκετού και τεντώνονται άνισα οι ιστοί του περίνεου με αυξανόμενο τον κίνδυνο για περινεοτομή. Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές του Βασιλικού Κολεγίου Μαιών, η γυναίκα κατά τον τοκετό έχει δικαίωμα να επιλέγει τις στάσεις που επιθυμεί, έτσι ώστε να νιώθει ότι ελέγχει τον τοκετό της», συνεχίζει.

Μαιευτικό μοντέλο φροντίδας, ο ακρογωνιαίος λίθος της αλλαγής

«Η αλλαγή θα επέλθει με πίεση και από τις δύο κατευθύνσεις∙ από τη μία οι γυναίκες, οι οποίες διατηρούν το δικαίωμα να αρνηθούν ιατρικές παρεμβάσεις που, επιστημονικά τεκμηριωμένα, όχι μόνο δε βοηθούν αλλά μπορεί και να οδηγήσουν σε παρενέργειες, όπως η κολπική εξέταση, ο ορρός ενυδάτωσης και η υποχρεωτική ασιτία», αναφέρει η Eline Pedersen, χειροπράκτης και πρόεδρος του νεοσύστατου οργανισμού Birth Forward, ο οποίος αποτελείται από επαγγελματίες υγείας και γονείς που θέλουν να δουν μια αλλαγή στην περιγεννητική κουλτούρα στην Κύπρο. «Από την άλλη», συνεχίζει, «το κράτος, το οποίο πρέπει να προωθήσει το μαιευτικό μοντέλο φροντίδας, το οποίο συνδέεται με χαμηλότερα ποσοστά καισαρικών τομών και παρεμβάσεων (όπως η πρόκληση τοκετού). Είναι σημαντικότατο οι αποφάσεις κατά τον τοκετό να λαμβάνονται από κοινού με την ιατρική ομάδα και όχι αποκλειστικά από τον γιατρό. Σε χώρες της Ευρώπης είναι αυτονόητο πως για ό,τι συμβαίνει κατά τον τοκετό πρέπει να υπάρχει πληροφορημένη συναίνεση (informed consent). Η παρουσία επίσης κατά τον τοκετό μίας βοηθού μητρότητας (doula) έχει φανεί ότι μπορεί να βοηθήσει την ψυχολογική κατάσταση της γυναίκας». Όπως αναφέρει και η Στάλω Λέστα, επίσης μέλος του Birth Forward, ακτιβίστρια και υπέρμαχος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, «την ώρα του τοκετού δε γεννιέται μόνο ένα παιδί, αλλά και μια μητέρα. Στόχος μας δεν πρέπει να είναι μόνο να γεννηθεί ένα υγιές παιδί πάση θυσία, αλλά να υπάρχουν οι καλύτερες δυνατές συνθήκες και ο σεβασμός τόσο για τη μητέρα, όσο και για το νεογέννητο».

Τεράστια η σημασία της ψυχολογικής υποστήριξης

Η Άννα Λυσιώτου, συμβουλευτική ψυχολόγος και μητέρα διδύμων μετά από φυσιολογικό τοκετό, επίσης τονίζει την τεράστια σημαντικότητα της συναισθηματικής και ψυχολογικής υποστήριξης της γυναίκας την ώρα του τοκετού, όπως και της πληροφορημένης συναίνεσης ως αναφαίρετο δικαίωμα. Αναφέρει ότι το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό έχουν μεγάλο ρόλο να διαδραματίσουν σε αυτό, επομένως οφείλουν να είναι εκπαιδευμένοι σχετικά. Συνεχίζει λέγοντας ότι «ακόμα και αν η υποστήριξη από τον περίγυρο είναι απούσα, θέλουμε να περάσουμε το μήνυμα ότι η γυναίκα δικαιούται και επιβάλλεται να διεκδικήσει τα αυτονόητα: σεβασμό, επιλογή, έλεγχο. Μέσα από αυτά κατ’ ουδένα λόγο δεν υποτιμάται ο ρόλος του γιατρού, αντιθέτως μέσα από μια καλή συνεργασία μεταξύ της γυναίκας και του γιατρού επιτυγχάνεται το θετικό αποτέλεσμα, σωματικά και ψυχολογικά. Γι’ αυτό και στις περιπτώσεις όπου η καισαρική είναι ενδεδειγμένη, είναι σημαντικό ο γιατρός να γνωρίζει και να εφαρμόζει την πρακτική του gentle cesarean, αν ενδείκνυται, έτσι ώστε η γυναίκα να βιώσει τη γέννηση του παιδιού της με αίσθημα ελέγχου. Η γέννα χρειάζεται να είναι μια ενδυναμωτική εμπειρία, όπου η γυναίκα βιώνει μεν σωματικό πόνο αλλά βοηθείται να αφουγκραστεί τις ανάγκες του σώματός της και να ανταποκριθεί, φέρνοντας η ίδια το παιδί της στον κόσμο. Αυτό σχετίζεται άμεσα με την καλή της ψυχολογική υγεία μετά τη γέννα (μειώνει δηλαδή την πιθανότητα επιλόχειας κατάθλιψης), όπως και με την ψυχοσυναισθηματική σύνδεση με το παιδί της και κατ΄ επέκταση με το υγιές μεγάλωμά του».

Της Ιόλης Ορφανίδη Ετεοκλέους
Αντιπρόεδρος του Οργανισμού Birth Forward
Πηγή: www.philenews.com