Αντιμετωπίστε τις τοξικές σχέσεις και μην τις αφήνετε να σας ταλαιπωρούν

Όλοι έχουμε ένα ή και περισσότερα άτομα στη ζωή μας που όπως λέμε στην καθομιλουμένη «μας πατάνε τα κουμπιά» ή μας φτάνουν στα άκρα μας. Λίγο πιο σπάνιο να βρούμε κάποιον συνάνθρωπό μας ο οποίος σε έναν ιδανικό κόσμο, με συνοδοιπόρο την αρμονία, την καλοσύνη και τον σεβασμό, καταφέρνει να χρωματίζει κάθε διαπροσωπική συναναστροφή. Ορισμένοι μπορεί να καταφέρνουν να περνούν τον περισσότερο χρόνο τους με καλοσυνάτους χαρακτήρες, οι οποίοι έχουν την ίδια οπτική γωνία στον κόσμο και τις σχέσεις, προσεγγίζοντας τους άλλους με δεκτικό και καλοπροαίρετο τρόπο.

Όσοι δεν το έχουν καταφέρει, ή είναι λιγότερο τυχεροί όπως λένε, πρέπει να κινηθούν μεταξύ ανθρώπων που φαινομενικά συνηθίζουν να ευχαριστιούνται να προκαλούν εκνευρισμό στους άλλους ή απλά να θεωρούν ότι το να είσαι δύσκολος και δυσάρεστος είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να ζεις. Ποιες οι εναλλακτικές όταν πέφτεις πάνω σε κάποιον που περνάει καλά με το να προκαλεί δυσαρέσκεια;

Ας πούμε για τον «φίλο» του οποίου η παρουσία είναι περισσότερο τοξική παρά τονωτική. Δυστυχώς οι φιλίες δεν είναι δεδομένο ότι δημιουργούνται για να διαρκέσουν στο χρόνο – μερικές σχέσεις έχουν μικρότερο χρόνο ζωής απ' ότι αρχικά περιμέναμε. Οι περισσότεροι ξέρουμε πότε μια σχέση αρχίζει να «ξινίζει». Δεν νοιώθουμε την ίδια ανάγκη να βρεθούμε κοντά σε αυτό τον άνθρωπο και ο χρόνος μαζί του μοιάζει περισσότερο με βάσανο. Τις στιγμές αυτές προφανώς δεν τις προσμένουμε με χαρά. Κάποια σημάδια ότι μια φιλία πλησιάζει προς την λήξη της είναι η στιγμή που ο ένας επιζητά τον άλλον μόνο όταν έχει ανάγκη ή όταν ο ένας έχει την ανάγκη να μειώσει τον άλλον για να νοιώσει εκείνος καλύτερα, ή όταν ο ένας αντιμετωπίζει τον άλλον ως εναλλακτική του όταν δεν μπορεί να βρει κάποιον να βγει, ή όταν ο ένας βρίσκει δικαιολογίες για να αποφύγει να περάσει χρόνο με τον άλλον ή παύει να ανταποκρίνεται στις κλήσεις ή στα μηνύματά του.

Όταν μια φιλία γίνεται τοξική, δεν είναι απαραίτητο να αποτελεί μια άσχημη κατάσταση. Μερικοί φίλοι απλά δεν είναι ο τύπος ανθρώπου που μπορείς να κρατήσεις κοντά σου για πολύ καιρό. Μερικές φορές η τοξικότητα εμφανίζεται όταν η σχέση έχει φτάσει ένα φυσικό σημείο λήξης – αλλά κανένας από τους φίλους ίσως να μην ξέρει να το εντοπίσει. Αν νοιώθεις ότι αυτός ο φίλος είναι σημαντικός στη ζωή σου, θα χρειαστείς δύναμη για να λήξεις αυτή την σχέση. Γενικά, ο άνθρωπος μπορεί να διατηρήσει κάποιο προσωπείο για περιορισμένο χρονικό διάστημα – το γκλίτερ εν τέλει ξεθωριάζει και μένει με οτιδήποτε υπάρχει πίσω από αυτό. Είναι λοιπόν καλό να θυμόμαστε ότι αν προσδοκούμε το τέλειο στον άλλον, την ίδια στιγμή δεν είναι λογικό να θέλουμε να μας αποδεχτούν με όλες τις ατέλειές μας.

Αν υπάρχει κάποιος λόγος που πρέπει να είναι αυτός ο φίλος στη ζωή μας ή απλά δεν μπορούμε να αποφύγουμε αυτό το άτομο, ένα καλό βήμα είναι να δεχτούμε ότι δεν ήταν όσο καλός πιστεύαμε κάποτε ότι ήταν και στην συνέχεια να αναδιαμορφώσουμε τις προσδοκίες μας σχετικά σύμφωνα με το πώς είναι η συγκεκριμένη φιλία και θα μπορούσε λειτουργήσει. Αν θεωρήσουμε ότι δεν αξίζει να περνάμε τόσο δύσκολα για να μένει ζωντανή αυτή η σχέση, μπορούμε να απορρίψουμε την συμπεριφορά που μας προκαλεί δυσφορία και να φύγουμε από αυτή την σχέση. Οι περισσότεροι αντιμετωπίζουμε καθημερινά έχουμε στη ζωή μας αρκετές δυσκολίες και δεν χρειαζόμαστε επιπλέον δράμα στις σχέσεις μας.

Πέραν της φιλίας, πόσο συχνά δεν ενοχλήστε από τον πιεστικό κύριο πίσω σας στην σειρά στο σουπερ μάρκετ που σχεδόν σας σπρώχνει την πλάτη με το μπροστινό του καροτσιού του; Η΄ με τα άτομο που μπαίνει στο ταμείο για λίγα προϊόντα με γεμάτο καρότσι ; Ή το άτομο που μπαίνει στην λωρίδα σας κορνάροντας κιόλας δείχνοντάς σας ότι η πρόθεσή του είναι να τον αφήσετε κι όχι να προκαλέσει τρακάρισμα. Αυτοί οι άνθρωποι μπορεί να ζουν τη ζωή τους σε επίπεδα ανικανοποίητου, ναρκισσισμού, ή αποδυνάμωσης. Ορισμένες φορές οι μόνες μάχες δύναμης που μπορούν να βρουν στη ζωή τους είναι να εκμεταλλεύονται τους ξένους με ντροπιαστικούς και αρκετά εριστικούς τρόπους. Και προφανώς δεν υπάρχει περιθώριο για μάθημα και κηρύγματα σε αυτές τις περιπτώσεις. Δεν είναι ότι δεν μπορούν να διαβάσουν την ταμπελίτσα που λέει «λίγα τεμάχια» ή να δουν ότι μπαίνουν στην λωρίδα σου ή ότι σε σπρώχνουν με το καρότσι. Όταν κάποιος είναι εκ προθέσεως επιθετικός, υπάρχει μεγαλύτερο πρόβλημα για να το διαχειριστούμε μόνο με μια ευγενική επισήμανση. Επίσης το να γινόμαστε ομοίως αγενείς μόνο χειρότερα θα κάνει τα πράγματα – όταν κάποιος το πάει φιρί φιρί για τσακωμό και ατύχημα, το να του δώσεις αυτό που ζητάει, εγκυμονεί κινδύνους.

Όταν δεχτούμε ότι ο κόσμος είναι γεμάτος διαφορετικές προσωπικότητες – κάποιοι άνθρωποι είναι σαν εσένα και ακόμα περισσότεροι όχι σαν εσένα – θα μας βοηθήσει να ξεχωρίσουμε και να παρατηρήσουμε την τοξική συμπεριφορά του άλλου. Δεν είναι δική μου δουλειά να επανεκπαιδεύσω τον άλλον ούτε να διορθώσω τα λάθη του. Αν κάποιος έχει τοξικές συμπεριφορές δημοσίως, καλύτερα να δεχτώ ότι είναι ένα λιγότερο βοηθητικό χαρακτηριστικό του και ότι δεν είναι δική μου ευθύνη να τον διορθώσω αλλά καλύτερα να το αφήσω να περάσει η στιγμή. Κάθε φορά που μπλέκομαι με κάποιον που προκαλεί μάχες δύναμης ενώ το μόνο που θέλω να κάνω είναι την δουλειά μου και να συνεχίσω τη ζωή μου, αυξάνω τις πιθανότητες να βιώσω συνέπειες πέραν των λογικών προσδοκιών μου. Όταν οι άλλοι δεν φέρονται λογικά και συνειδητοποιώ ότι αυτό δεν με κάνει αυτομάτως υπεύθυνη να το διαχειριστώ, καλύτερα είναι να αποφύγω την πιθανότητα παράλογων και δυσφορικών συνεπειών και να κάνω αυτό που είναι να κάνω για να μην εμπλακώ στην προκειμένη κατάσταση.

Τι γίνεται όταν η τοξικότητα παρατηρείται σε μέλος της οικογένειας;

Ίσως να είναι από τις πιο δυσφορικές καταστάσεις όταν πρέπει να συνυπάρχεις με κάποιο μέλος της οικογένειας που συνήθως προκαλεί εντάσεις. Είτε είναι ο γονέας αυτός που απολαμβάνει να σε κάνει να νοιώθεις κατώτερος ή τα πεθερικά που δεν χάνουν ευκαιρία να σε κάνουν να νοιώθεις ανεπαρκής και ακατάλληλη για το παιδί τους, οι μάχες δύναμης μεταξύ γενεών, είναι κάτι αρκετά δύσκολο στη διαχείριση. Ο σεβασμός προς τα μέλη της οικογένειάς μας και πόσο μάλλον στους μεγαλύτερους ηλικιακά είναι μια παγκοσμίως προσδοκώμενη τακτική, όμως κάποιοι γηραιότεροι κάνουν κακή χρήση της δύναμης της θέσης τους αυτής. Όταν λοιπόν νοιώθετε εγκλωβισμένοι σε μια τέτοια σχέση, απλά πρέπει να αποδεχτείτε ότι οι συνθήκες δεν θα αλλάξουν – εκτός αν έρθει η καταστροφή του κόσμου - και να μάθετε τον τρόπο να συνυπάρχετε με τον άλλον ενώ την ίδια στιγμή δεν επιτρέπετε στον εαυτό σας να είναι συναισθηματικά ευάλωτος στον άλλον.

Είναι γνωστό ότι η επιθυμία (σε επίπεδο επιμονής-απαίτησης) και η δύναμη είναι αντιστρόφως ανάλογες μεταβλητές. Όποιος θέλει περισσότερο (πάση θυσία) να βελτιωθεί η σχέση, συνήθως έχει την λιγότερη δύναμη. Αν λοιπόν αποδεχτείς ότι κάποιο μέλος της οικογένειάς σου δεν μπορεί να αλλάξει, ότι η σχέση είναι αυτό που μπορεί να είναι και ότι έχεις την δύναμη να απορρίψεις όλα τα αρνητικά που σου φέρνει, έχεις αποκτήσει την δύναμη απλά να δεχτείς την κατάσταση και να απορρίψεις την περαιτέρω ενασχόληση. Έχεις απελευθερώσει τον εαυτό σου ώστε να μπορείς να εστιάσεις την συναισθηματική σου ενέργεια στις σχέσεις που υπάρχει αμοιβαίος σεβασμός και συναισθηματική ικανοποίηση.

Ενώ μεγαλώνουμε, πολλοί πιθανώς να έχουμε ακούσει τους γονείς μας ή άλλους ενήλικες να λένε ότι «θέλει δύο στον τσακωμό». Αυτό παραμένει το δύσκολο γεγονός – αν δεν παρασυρθείς στην τοξική συναναστροφή, μπορείς απλά να μην δώσεις καμία προσοχή στην αρνητικότητα και να δεχτείς ότι έχεις τη δύναμη να βρεις την συναισθηματική σου έξοδο από την συναναστροφή αυτή.

Ιωάννα Θεοδωρακόπουλου, PsyD, MSc
Συμβουλευτικός ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια
Σύμβουλος υπογονιμότητας
Επικεφαλής επιστημονικών υπηρεσιών του www.feelwelltoday.com
e-mail: ioanna.thps@gmail.com / itheodorakopoulou@feelwelltoday.com