Πώς μπορείτε να βοηθήσετε ένα παιδί που έζησε τον τρόμο της φωτιάς

Τα παιδιά μπορεί να τρομάζουν και μόνο στην ιδέα ότι το σπίτι τους ή τα σπίτια συγγενών και φίλων έχουν καταστραφεί ή οι αγαπημένοι τους έχουν τραυματιστεί ή και πεθάνει. Η αίσθηση ασφάλειάς τους έχει διαταραχθεί και πολλές φορές το εκφράζουν με πολύ θυμό και έντονες κατηγορίες προς αυτούς που ακούν ότι τις έβαλαν σκοπίμως.

Για τις οικογένειες που επηρεάστηκαν άμεσα, οι καθημερινές ρουτίνες μπορεί να αλλάξουν για ολόκληρες εβδομάδες ή και μήνες. Οι οικογένειες θα αντιμετωπίσουν οικονομικές δυσκολίες όπως και προβλήματα διαμονής και μεταφορών όπως και προβλήματα με την εργασία τους αλλά και τις καθημερινές υποχρεώσεις των παιδιών ακόμα κι αν διανύουμε περίοδο διακοπών.

Οι αντιδράσεις των παιδιών τόσο προς την πυρκαγιά όσο και μετά, σε σημαντικό βαθμό επηρεάζονται από τον τρόπο που θα αντιμετωπίσουν οι γονείς και οι πιο κοντινοί τους ενήλικες αυτό που συνέβη. Σε εκείνους στρέφονται για να πάρουν πληροφορίες, υποστήριξη, ανακούφιση και βοήθεια.

Μερικές από τις αντιδράσεις που μπορεί να δείτε στα παιδιά συχνά μειώνονται στο πέρασμα των ημερών αλλά η γνώση αυτών θα σας βοηθήσει να είστε προετοιμασμένοι για τη βοήθεια που θα προσφέρετε στο παιδί σας.

Συναισθήματα φόβου, ανησυχία και άγχους σχετικά με την ασφάλεια του εαυτού τους και άλλων – συμπεριλαμβανομένων και των κατοικίδιων είναι συνήθη και απολύτως φυσιολογικά. Έτσι μπορεί να παρατηρήσετε έντονους φόβους κατά οποιοδήποτε αποχωρισμό από την οικογένειά τους ακόμα κι αν αυτό απαιτείται για να πάνε στο καλοκαιρινό σχολείο.

Ενδεχομένως να παρατηρήσετε και μια μεγαλύτερη από παλιότερα προσκόλληση στην οικογένεια και κηδεμόνες. Πρόσθετα μπορεί να έχουν φόβο για το ενδεχόμενο μιας νέας πυρκαγιάς όπως και άγχος σε οτιδήποτε θα τους θυμίσει φωτιά, όπως μυρωδιά καμένου, ήχοι από σειρήνες, καμένα κτίρια και εικόνες στις ειδήσεις και στα μέσα. Συμπεριφοριστικά, αλλαγές όπως πιο έντονη δραστηριότητα, δυσκολία στην συγκέντρωση και προσοχή τους, ευερεθιστότητα, απόσυρση και ξεσπάσματα θυμού. Συχνά αναφέρουν έντονες σωματικές ενοχλήσεις όπως πονοκεφάλους και πόνους στο στομάχι.

Ενδεχομένως να παρατηρήσετε ότι μιλούν συχνά για τη φωτιά και σε κάθε αφορμή ακόμα και εν μέσω παιχνιδιού. Αλλαγές στον ύπνο και την όρεξη για τροφή, όπως και λιγότερο ενδιαφέρον για συνήθεις δραστηριότητες όπως και το παιχνίδι με φίλους. Αν συμμετείχαν σε κάποια αθλητική ομάδα ή προετοιμάζονται για κάποιες εξετάσεις, η επίδοσή τους μπορεί να επηρεαστεί και σε μικρότερες ηλικίες παρατηρούνται συμπεριφορές οπισθοδρόμησης όπως ομιλία μωρουδίστικη, πιπίλισμα δαχτύλου και βρέξιμο του κρεβατιού.

Στους εφήβους μπορεί να υπάρξει πιο έντονη ενασχόληση με συμπεριφορές υψηλού κινδύνου, όπως κατανάλωση αλκοόλ, χρήση ουσιών και συμπεριφορές αυτοτραυματισμού.

Πώς μπορείτε να βοηθήσετε;

Περάστε χρόνο μαζί τους. Έτσι θα τους δώσετε την ευκαιρία να νοιώσουν καλά όταν κάνουν ερωτήσεις και εκδηλώνουν τις ανησυχίες τους. Τα παιδιά μπορεί να έχουν πολλές απορίες για διάφορα θέματα και καταστάσεις.

Συζητήστε μαζί τους ένα θέμα την κάθε φορά και δείξτε ελαστικότητα και διάθεση να απαντήσετε στα ερωτήματά τους όπως και να τους εξηγήσετε οτιδήποτε έχουν μπερδεμένο στο μυαλό τους.

Ενθαρρύνετε την συζήτηση αλλά μην την επιβάλλετε αν δεν είναι αυτό που έχουν ανάγκη.

Καλό είναι να δίνετε σύντομες και ειλικρινείς απαντήσεις αλλά την ίδια στιγμή να ζητάτε την γνώμη τους για αυτό που μόλις συζητήσατε. Για τα μικρότερης ηλικίας παιδιά, μετά την συζήτηση για τη φωτιά πείτε τους κάποια αγαπημένη τους ιστορία ή κάντε μια δραστηριότητα σαν οικογένεια που θα τα βοηθήσει να αισθανθούν ηρεμία και ασφάλεια.

Την ίδια στιγμή πρέπει να φροντίσετε τον εαυτό σας όσον αφορά την σίτισή σας και τον ύπνο σας. Να ακούτε ο ένας τον άλλον και να παραδειγματίζετε αλληλοϋποστήριξη. Επίσης αποφύγετε να παίρνετε γρήγορα σημαντικές αποφάσεις κατά την τόσο δύσκολη και φορτισμένη περίοδο.

Το παιδί σας έχει την ανάγκη να παραδειγματιστεί από εσάς. Από εσάς μαθαίνει πώς να διαχειριστεί αυτό που συμβαίνει τώρα αλλά και γενικότερα. Οι συμπεριφορές ψυχραιμίας και όχι πανικού, θα είναι εξαιρετικά σημαντικές αυτή την περίοδο. Ώστε να αποφύγετε να χρησιμοποιήσετε τα παιδιά σας ως διέξοδο στους δικούς σας φόβους και ανησυχίες.

Επίσης δεν πρέπει να περιμένετε να φανούν δυνατά τα παιδιά σας αυτές τις στιγμές. Δείξτε τους ότι το κλάμα θα τους βοηθήσει αυτή την στιγμή και το άγχος και η στενοχώρια είναι αναμενόμενα. Όμως εκεί πρέπει να καταφέρετε να κρατήσετε την ισορροπία να δώσετε ένα μήνυμα ασφάλειας και όχι υπερήρωα. Δείξτε τους ότι είστε αρκετά καλά για να τα φροντίσετε και ενθαρρύνετε τα να εκφράσουν οποιοδήποτε συναίσθημα έχουν για αυτό που συνέβη.

Βοηθήστε τα να φροντίσουν τον εαυτό τους υποδεικνύοντας τους την αναγκαιότητα της με-όποιο-τρόπο ξεκούρασης αλλά και σίτισης. Τις επόμενες ημέρες προσπαθήστε να επαναφέρετε κι άλλες ρουτίνες τους όπως και η σωματική δραστηριότητα και το παιχνίδι.

Γνωστοποιήστε τους τα σχέδια που κάνετε για την ασφάλεια της οικογένειας σας. Να γνωρίζουν φερριπήν μεταφορές και μετακομίσεις που ίσως γίνουν όπως και αλλαγές που θα χρειαστεί να γίνουν προσωρινά ή και για περισσότερο καιρό πάντα για το καλό της οικογένειάς σας.

Προσπαθήστε να διατηρήσετε κάποιο πρόγραμμα και συνήθειες ακόμα και αυτές τις δύσκολες στιγμές των πρώτων ημερών μετά το συμβάν καθώς έτσι τα παιδιά θα νοιώθουν πιο ασφαλή και προστατευμένα. Επίσης ενθαρρύνετε τους υπάρχοντες κανόνες της οικογένειας σχετικά με καλή συμπεριφορά και σεβασμό προς τους άλλους.

Περιορίστε όσο το δυνατόν περισσότερο την έκθεσή τους στα ΜΜΕ. Είναι απαραίτητο να προστατεύσετε το παιδί σας από την υπερβολική έκθεση σε εικόνες της φωτιάς που προβάλλονται άκριτα και πολλές φορές χωρίς να είναι μέρος της πραγματικότητας της καταστροφής σε εφημερίδες, τηλεόραση, διαδίκτυο και κοινωνικά δίκτυα.

Δείξτε λίγο μεγαλύτερη υπομονή με τα παιδιά αυτές τις ημέρες και δώστε τους περισσότερη προσοχή. Μπορεί να χρειαστούν περισσότερη καθοδήγηση και υπενθύμιση για απλά καθημερινά πράγματα διότι ενδεχομένως να έχουν δυσκολία στην συγκέντρωση τους λόγω του συμβάντος.

Μείνετε κοντά τους την ώρα του ύπνου. Μπορεί να εμφανίσουν άγχος κατά τον αποχωρισμό και την ώρα του ύπνου. Περάστε χρόνο μαζί τους διαβάζοντας τους κάτι. Δεν είναι πρόβλημα να κοιμηθούν μαζί σας προσωρινά τα μικρότερα αλλά να τους εξηγήσετε ότι θα επιστρέψουν στην καθημερινή ρουτίνα ύπνου μια συγκεκριμένη ημέρα στο άμεσο μέλλον.

Τέλος προσέξτε τις συζητήσεις με τους άλλους ενήλικες. Έχετε επίγνωση τι λέγεται σχετικά με τις φωτιές και τα μετέπειτα. Τα παιδιά μπορεί να παρερμηνεύσουν αυτό που θα ακούσουν και να τους προκληθεί ανούσιος τρόμος για κάτι που απλά δεν κατανόησαν σωστά. Χρειάζεται να μεταδώσετε στα παιδιά ένα μήνυμα ασφάλειας – ότι θα τα φροντίσετε, θα τα προστατεύσετε και τίποτα δεν θα συμβεί σε εσάς. Αυτό το μήνυμα ασφάλειας είναι άκρως απαραίτητο.

photo: Λευτέρης Παρτσάλης

Ιωάννα Θεοδωρακόπουλου, PsyD, MSc
Συμβουλευτικός ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια
Σύμβουλος υπογονιμότητας
Επικεφαλής επιστημονικών υπηρεσιών του www.feelwelltoday.com
e-mail: ioanna.thps@gmail.com / itheodorakopoulou@feelwelltoday.com