Εμμηνόπαυση - κλιμακτήριος: Ξεχωρίστε τα συμπτώματα

Η εμμηνόπαυση είναι ένας φυσιολογικός σταθμός στη ζωή κάθε γυναίκας, χαρακτηριζόμενη από οριστική διακοπή της εμμήνου ρύσεως. Η εμμηνόπαυση εμφανίζεται γύρω στα 51 χρόνια, με μια απόκλιση 3-4 ετών.

Οφείλεται στη διακοπή της παραγωγής ωοθυλακίων από τις ωοθήκες και σημαίνει το τέλος της αναπαραγωγικής ικανότητας. Αποτελεί μια κλινική οντότητα με συχνά έντονη συμπτωματολογία και επιπτώσεις στην υγεία και κατ΄ επέκταση στην καθημερινότητα της γυναίκας. Τα συμπτώματα κάνουν την εμφάνιση τους με την έναρξη της εμμηνόπαυσης ή προϋπάρχουν από την κλιμακτήριο.

Σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρεία Κλιμακτηρίου και Εμμηνόπαυσης η κλιμακτήριος διαρκεί συνήθως 1-2 χρόνια προ της μετάβασης στην εμμηνόπαυση και χαρακτηρίζεται από διαταραχές κύκλου. Οι κύκλοι στην αρχή είναι μικρότεροι, κατόπιν αραιότεροι μέχρι να σταματήσουν εντελώς.

Ποια συμπτώματα χαρακτηρίζουν την εμμηνόπαυση;

Προεξάρχοντα συμπτώματα είναι οι εξάψεις και οι εφιδρώσεις. Οι εξάψεις είναι το χαρακτηριστικότερο και περισσότερο βασανιστικό σύμπτωμα. Σε πολλές γυναίκες οι εξάψεις διαρκούν για πολλά χρόνια μετά τη διακοπή της εμμήνου ρύσεως. Επίσης συχνό σύμπτωμα είναι η δυσκολία στην έλευση και η κακή ποιότητα του ύπνου. Χαρακτηριστική είναι και η αλλαγή των συναισθημάτων, με την επικράτηση νευρικότητας, ευερεθιστότητας και καταθλιπτικού συναισθήματος. Η αδυναμία συγκέντρωσης και η έλλειψη ενεργητικότητας σε συνδυασμό με εύκολη κόπωση είναι συμπτώματα που εμφανίζονται νωρίς στην πορεία της εμμηνόπαυσης. Σημαντική επίπτωση υπάρχει και στην σεξουαλικότητα της γυναίκας, η οποία παραπονιέται για μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας, ξηρότητα του κόλπου και πόνο κατά την σεξουαλική επαφή. Επίσης, συχνό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν πολλές γυναίκες είναι η αύξηση του βάρους, με την εμφάνιση κοιλιακής κυρίως παχυσαρκίας, η οποία αποτελεί δείκτη αυξημένου κινδύνου καρδιαγγειακών νοσημάτων, καθώς και η ατροφία του δέρματος με αποτέλεσμα την αύξηση της ρυτίδωσής του.

Ποιες είναι οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις;

Σε αυτές περιλαμβάνονται η οστεοπόρωση, της οποίας η εμφάνιση συσχετίζεται άμεσα με την είσοδο της γυναίκας στην εμμηνοπαυσιακή περίοδο, τα καρδιαγγειακά νοσήματα και η νόσος Alzheimer. Η οστεοπόρωση είναι μια πολυπαραγοντική νόσος, συχνά απαντώμενη και σοβαρή, δεδομένου ότι αποτελεί το κύριο υπόστρωμα για την πρόκληση κάταγματος με χαμηλό τραυματισμό. Ο κίνδυνος εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων , όπως έμφραγμα του μυοκαρδίου και αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο αυξάνει σημαντικά κατά την εμμηνόπαυση εξαιτίας της άρσης της προστατευτικής δράσης των οιστρογόνων στο ενδοθήλιο των αγγείων και της παράλληλης αύξησης των παραγόντων κινδύνου, όπως η παχυσαρκία, η χοληστερίνη και τα τριγλυκερίδια και η αρτηριακή πίεση. Οι νευρολογικές επιπτώσεις της εμμηνόπαυσης ξεκινούν με διαταραχές μνήμης, όχι λειτουργικά σημαντικές, που στη συνέχεια όμως σε κάποιες γυναίκες μπορεί να εξελιχθεί σε σταδιακή έκπτωση και άλλων νοητικών και συναισθηματικών λειτουργιών.

Τι είναι η ορμονική θεραπεία;

Είναι η υποκατάσταση των ωοθηκικών ορμονών με ορμόνες που χορηγούνται εξωγενώς στην μικρότερη δυνατή δόση. Σε γυναίκες με ακέραια μήτρα χορηγείται συνδυασμός οιστρογόνων με προγεσταγόνο, ενώ σε γυναίκες που έχουν αφαιρέσει τη μήτρα τους ακολουθείται μονοθεραπεία με οιστρογόνα. Όταν οι ασθενείς βρίσκονται ακόμα στη φάση της κλιμακτήριου και παρουσιάζουν διαταραχές κύκλου μπορούν να χορηγηθούν, ανάλογα με το ιστορικό, αντισυλληπτικά δισκία χαμηλής δοσολογίας, προγεσταγόνα μόνο (για να ομαλοποιηθεί ο κύκλος χωρίς οιστρογόνα) ή κυκλική θεραπεία με οιστρογόνα και προγεσταγόνα. Μετά την εγκατάσταση της εμμηνόπαυσης μπορεί να χορηγηθεί συνεχής ορμονική θεραπεία χαμηλής δόσης. Η διάρκεια της θεραπείας εξατομικεύεται με βάση το ιστορικό και τις ανάγκες της κάθε γυναίκας. Η θεραπεία μπορεί να δοθεί σε μορφή χαπιών ή διαδερμικά (αυτοκόλλητα επιθέματα στο δέρμα ή με ζελέ που επαλείφεται στο δέρμα).

Πότε ενδείκνυται η ορμονική θεραπεία;

Πρωτεύον στόχος της ορμονικής θεραπείας είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής. Είναι σαφής η ανάγκη για χορήγηση ορμονικής θεραπείας σε γυναίκες με πολύ έντονες εξάψεις, διαταραχές ύπνου, αρθραλγίες, νευρικότητα, κόπωση, αδυναμία απόδοσης στην καθημερινότητα και καταθλιπτικά συμπτώματα. Στις γυναίκες με ουρογεννητική ατροφία και σεξουαλική δυσλειτουργία, που δεν έχουν γενικά συμπτώματα, αλλά το πρόβλημά τους εντοπίζεται στον κόλπο ενδείκνυται η χρήση τοπικής θεραπείας με οιστρογόνα στον κόλπο, με μορφή κρέμας ή κολπικών υποθέτων Η ορμονική θεραπεία παράλληλα προσφέρει προστασία από την αυξημένη οστική απώλεια που παρατηρείται τα πρώτα χρόνια μετά την εμμηνόπαυση και εμποδίζει την αύξηση βάρους και την εμφάνιση ατροφιών δέρματος και μυών λόγω της έλλειψης των οιστρογόνων.

Πότε αντενδείκνυται η ορμονική θεραπεία;

Η ορμονική θεραπεία αντενδείκνυται σε γυναίκες με ιστορικό καρκίνου του μαστού, καρκίνου του ενδομητρίου ή των ωοθηκών, ενεργό ηπατοπάθεια ή θρομβοεμβολική νόσο. Οι γυναίκες που κάνουν μακροχρόνια χρήση συνδυασμένης ορμονικής θεραπείας (οιστρογόνα + προγεσταγόνα), συνήθως πάνω από 5 χρόνια,μπορεί να έχουν ελαφρά αυξημένο τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού. Σε απόλυτους αριθμούς όμως ο κίνδυνος καρκίνου του μαστού είναι εξαιρετικά μικρός: 2-4 επιπλέον περιστατικά ανά 1000 γυναίκες. Χρησιμοποιώντας τις κατάλληλες ουσίες στην μικρότερη δυνατή δόση, πρακτικά ελαχιστοποιούμε τον κίνδυνο σε κλινικό επίπεδο. Όσον αφορά τη φλεβική θρόμβωση, ο κίνδυνος από τη ΟΘ αφορά τη θεραπεία με χάπια, και κυρίως εντοπίζεται στις καπνίστριες υψηλού σωματικού βάρους. Το πρόβλημα της φλεβικής θρόμβωσης μπορούμε να το παρακάμψουμε χρησιμοποιώντας διαδερμική θεραπεία (αυτοκόλλητα επιθέματα στο δέρμα), τα οποία, σύμφωνα με τα νεώτερα δεδομένα δεν αυξάνουν τον κίνδυνο φλεβικής θρόμβωσης.

Η Παγκόσμια Ημέρα Εμμηνόπαυσης τιμάται κάθε χρόνο στις 18 Οκτωβρίου με πρωτοβουλία της Διεθνούς Εταιρείας Εμμηνόπαυσης (IMS) για να προωθήσει την γνώση σχετικά με την εμμηνόπαυση, τον αντίκτυπο από την απώλεια των οιστρογόνων στην υγεία της γυναίκας και τους τρόπους για την ανακούφιση των συμπτωμάτων της.