Kαλοήθεις και κακοήθεις όγκοι: Τι πρέπει να γνωρίζετε

Ως καρκίνο ορίζουμε μία ομάδα νόσων, πού χαρακτηρίζονται από τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό κάποιων κυττάρων του σώματος, τα οποία διηθούν (δηλαδή «εισβάλουν») τους υγιείς ιστούς καταστρέφοντάς τους, ενώ ενίοτε μεθίστανται (δηλαδή «εξαπλώνονται» - δίνουν μεταστάσεις) σε άλλες περιοχές του σώματος, προκαλώντας βλάβες και σε διαφόρους «απομακρυσμένους» ιστούς.

Υπό φυσιολογικές συνθήκες τα γερασμένα κύτταρα του σώματος, ή κύτταρα, που έχουν υποστεί κάποια βλάβη, καταστρέφονται μέσω μίας διαδικασίας, η οποία ονομάζεται απόπτωση. Νέα «υγιή» κύτταρα πολλαπλασιάζονται μέσω της κυτταρικής και αντικαθιστούν τα «γηρασμένα» κύτταρα ή αυτά, που έχουν υποστεί κάποια βλάβη.

Η απολύτως ελεγχόμενη αυτή διαδικασία ενίοτε διαταράσσεται και κύτταρα φέροντα ανωμαλίες πολλαπλασιάζονται, ενώ δεν θα έπρεπε, εις βάρος των φυσιολογικών κυττάρων.

Τα καρκινικά κύτταρα πολλαπλασιαζόμενα δημιουργώντας στερεούς όγκους, που ονομάζονται κακοήθεις όγκοι. Εντούτοις, ειδικά σε ό,τι αφορά τους καρκίνους του αίματος, η δημιουργία τέτοιων όγκων δεν αποτελεί τον κανόνα.

Ποια η διαφορά μεταξύ καλοηθών και κακοηθών όγκων;

Εν αντιθέσει με τους κακοήθεις όγκους, οι καλοήθεις δεν διηθούν τους γειτνιάζοντες ιστούς καταστρέφοντάς τους, ενώ τα κύτταρά τους δεν δίνουν μεταστάσεις σε απομακρυσμένους ιστούς.

Επιπροσθέτως, οι καλοήθεις όγκοι υποτροπιάζουν (εμφανίζονται ξανά μετά από τη χειρουργική τους αφαίρεση) σαφώς σπανιώτερα από τους κακοήθεις.

Πάντως και οι καλοήθεις όγκοι ενίοτε αυξάνονται σημαντικά σε μέγεθος, με αποτέλεσμα να προκληθεί η εκδήλωση σοβαρών συμπτωμάτων ή να τεθεί η υγεία και η ζωή ακόμη του ατόμου σε κίνδυνο. Χαρακτηριστικά φύσει καλοήθη μορφώματα, η παρουσία των οποίων όμως ενέχει σοβαρούς κινδύνους για την υγεία, είναι κάποια, που εντοπίζονται στον εγκέφαλο.

Όσον αφορά τη γυναικολογία, παραδείγματα καλοηθών όγκων, η παρουσία των οποίων όμως ενδέχεται ένεκα του μεγέθους τους να σχετισθεί με δυσάρεστες συνέπειες για τη γυναίκα είναι τα ευμεγέθη ινομυώματα, αλλά και οι μεγάλες κύστεις των ωοθηκών.

Σε τι διαφέρουν τα φυσιολογικά κύτταρα από τα καρκινικά κύτταρα;

Οι βασικές τους διαφορές είναι οι εξής:

• τα φυσιολογικά κύτταρα πολλαπλασιάζονται, μόνον όταν δεχθούν ειδικά (χημικά συνήθως) «ερεθίσματα» από τον οργανισμό. Αντίθετα, τα καρκινικά κύτταρα πολλαπλασιάζονται ακόμα και εν τη απουσία τέτοιων σημάτων.
• τα καρκινικά κύτταρα, εν αντιθέσει προς τα φυσιολογικά, τρόπον τινά «αγνοούν» τα ειδικά «ερεθίσματα», που προάγουν την αναστολή της κυτταρικής διαίρεσης ή τον κυτταρικό θάνατο (μέσω μίας διαδικασίας, που ονομάζεται απόπτωση).
• τα καρκινικά κύτταρα διηθούν γειτνιάζουσες περιοχές του σώματος, όπου και αναπτύσσονται εις βάρος των εκεί φυσιολογικών ιστών. Ενίοτε δε, τα κύτταρα αυτά μεθίστανται και σε απομακρυσμένες περιοχές. Αντίθετα, ο πολλαπλασιασμός των φυσιολογικών κυττάρων αναστέλλεται, όταν έρθουν σε επαφή με άλλα κύτταρα, ενώ η πλειοψηφία τους δεν μετακινείται σε άλλες περιοχές του σώματος.
• τα καρκινικά κύτταρα παράγουν και απελευθερώνουν ουσίες, οι οποίες με τη δράση τους προάγουν τη δημιουργία αγγείων συνδεδεμένων με το σχηματιζόμενο καρκινικό όγκο. Μέσω των νέων αυτών αγγείων επιτυγχάνεται η αιμάτωση του όγκου, η παροχή σε αυτόν οξυγόνου και θρεπτικών στοιχείων, αλλά και η απομάκρυνση των προϊόντων του μεταβολισμού του.΄
• τα καρκινικά κύτταρα έχουν τη δυνατότητα να «κρύβονται» από το ανοσοποιητικό σύστημα, δηλαδή το «σύστημα αμύνης» του οργανισμού, μία εκ των λειτουργιών του οποίου είναι και η καταστροφή κυττάρων, που έχουν υποστεί κάποια βλάβη ή φέρουν ανωμαλίες.
• τα καρκινικά κύτταρα «εξαπατούν» το ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο υποβοηθά την επιβίωση και την ανάπτυξη του όγκου. Επί παραδείγματι, κάποια καρκινικά κύτταρα «πείθουν» τα κύτταρα του ανοσοποιητικού να «προστατεύσουν» τον όγκο, αντί να του «επιτεθούν».
• τα χρωμοσώματα των καρκινικών κυττάρων βρίθουν ανωμαλιών τόσο σε ό,τι αφορά τον αριθμό τους, όσο και τη δομή τους.
• τα καρκινικά κύτταρα χρησιμοποιούν διαφορετικά είδη θρεπτικών στοιχείων από τα φυσιολογικά κύτταρα. Επιπροσθέτως, τα καρκινικά κύτταρα μεταβολίζουν («χρησιμοποιούν») τα στοιχεία αυτά κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να επιτυγχάνεται η ταχύτερη, εν σχέση με τα φυσιολογικά κύτταρα, ανάπτυξή τους.

Οι ερευνητές δημιουργούν θεραπευτικές μεθόδους, οι οποίες «στοχεύουν» τις διαφορές αυτές μεταξύ των καρκινικών και των φυσιολογικών κυττάρων και αποσκοπούν στην καταστροφή των μεν με τη σύγχρονη πρόκληση της όσο δυνατόν μικρότερης βλάβης στα δε. Για παράδειγμα, κάποιες αντικαρκινικές θεραπείες στοχεύουν στην αναστολή της δημιουργίας νέων αγγείων, προκειμένου να αποτραπεί η επαρκής αιμάτωση του όγκου, με αποτέλεσμα την καταστροφή του.

Πληροφορίες για το παρόν πόνημα αντλήθηκαν από το Εθνικό Καρκινικό Ίδρυμα των ΗΠΑ (National Cancer Institute).

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr