Καρκίνος: Συμπτώματα, παράγοντες προδιάθεσης και πρόληψη

Όταν μιλάμε για καρκίνο, στην πραγματικότητα δεν αναφερόμαστε σε μία και μόνη ασθένεια, αλλά σε μία ετερόκλητη ομάδα κλινικών καταστάσεων με διαφορετική σοβαρότητα και διαφορετική θεραπεία.

Έτσι ο καρκίνος δεν παρουσιάζει μία «ειδική» συμπτωματολογία, αλλά αυτή εξαρτάται από το σύστημα (ή τα συστήματα) του σώματος, που έχει υποστεί βλάβη και από την έκταση αυτής καθαυτής της βλάβης. Η συμπτωματολογία εξάλλου ενδέχεται να συνδέεται τόσο με τον καρκίνο, όσο και με τη χορηγηθείσα σχετική θεραπεία.

Ο κατάλογος με τα συμπτώματα, τα οποία ενδέχεται να συνδέονται με την εκδήλωση καρκίνου περιλαμβάνει:

• αίσθημα κόπωσης
• εντοπισμό ψηλαφητού εξογκώματος σε κάποια περιοχή του σώματος
• ανεξήγητες μεταβολές στο σωματικό βάρος (συνήθως πρόκειται για απώλεια βάρους, αλλά σε μερικές περιπτώσεις καταγράφεται και αύξηση αυτού)
• αλλαγές στο δέρμα, οι οποίες περιλαμβάνουν αλλαγές στο χρώμα του (καθίσταται κιτρινωπό, σκούρο ή ερυθρό), αλλά και αλλαγές στη μορφολογία υπαρχόντων σπίλων («ελιών») ή εμφάνιση νέων σπίλων
• διαταραχές στη λειτουργία του πεπτικού συστήματος (εμφάνιση δυσκοιλιότητας ή διάρροιας και εμμένουσα δυσπεψία μετά την κατανάλωση γεύματος ή ναυτία)
• εμμένων βήχας και δυσκολίες στην αναπνοή
• δυσκολίες στην κατάποση
• βράγχος φωνής (βραχνάδα)
• ανεξήγητη και εμμένουσα αρθραλγία ή μυαλγία
• ανεξήγητη και εμμένουσα πυρετική κίνηση
• ανεξήγητη εμφάνιση εκχυμώσεων (μελανιών)
• αιμορραγία – χαρακτηριστικοί τύποι αιμορραγιών, που ενδέχεται να συνδέονται με τον καρκίνο είναι η αιμόρροια εκ του πρωκτού, εκ της ουρήθρας ή επί γυναικολογικού καρκίνου εκ του κόλπου

Θα πρέπει να τονισθεί, πως η συμπτωματολογία αυτή επ’ ουδενί δεν συνδέεται αποκλειστικά και μόνον με τον καρκίνο, αλλά συνήθως προκαλείται από άλλες παθολογικές καταστάσεις άσχετες με αυτόν. Τελικά μόνον ο ιατρός μπορεί να συστήσει διαγνωστικές εξετάσεις, δια των οποίων θα ξεκαθαριστεί, αν όντως υφίσταται πιθανότητα να βρισκόμαστε ενώπιον καρκίνου ή άλλης παθολογίας.

Ποιοι είναι οι παράγοντες, που αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου;

Ο κατάλογος με τους παράγοντες αυτούς περιλαμβάνει:

• την ηλικία – αν και ο καρκίνος δεν εμφανίζεται αποκλειστικά σε ανθρώπους μεγάλης ηλικίας, αλλά πρακτικά σε οποιαδήποτε ηλικία, είναι γεγονός, πως οι άνω των 65 ετών είναι πιθανότερο να παρουσιάσουν καρκίνο
• ο τρόπος ζωής – Συνήθειες, που αυξάνουν την πιθανότητα εκδήλωσης καρκίνου είναι η υπερβολική έκθεση στον ήλιο (καρκίνος του δέρματος), η παχυσαρκία (διάφοροι καρκίνοι), η σεξουαλική επαφή χωρίς προφύλαξη (λόγω αύξηση των πιθανοτήτων λοίμωξης με τον ιό HPV, που συνδέεται με την εκδήλωση καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και ενδεχομένως του στοματοφάρυγγα ή λοίμωξης με τον ιό της ηπατίτιδας Β, που αυξάνει την πιθανότητα εκδήλωσης καρκίνου του ήπατος).
• το οικογενειακό ιστορικό – η εκδήλωση κάποιων ειδών καρκίνου σε συγγενείς πρώτου βαθμού ενίοτε αυξάνει την πιθανότητα εκδήλωσης καρκίνου. Κάτι τέτοιο συμβαίνει επί παραδείγματι, όσον αφορά τον καρκίνο του μαστού. Εντούτοις, για να μιλήσουμε για πραγματικά κληρονομικό καρκίνο, θα πρέπει να έχουν εντοπισθεί γονίδια, που προδιαθέτουν για κάποια είδη καρκίνου. Εν τοις πράγμασι ένα μικρό ποσοστό των καρκίνων είναι υπό την έννοια αυτή «κληρονομικοί». Χαρακτηριστικά αναφέρουμε τα γονίδια BRCA – 1 και BRCA – 2, τα οποία προδιαθέτουν για καρκίνο του μαστού και των ωοθηκών. Αν εκ του οικογενειακού ιστορικού προκύπτει η πιθανότητα να είστε φορείς τέτοιων γονιδίων, ενδεχομένως να σας συστηθεί γονιδιακός έλεγχος, προκειμένου να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα. Πάντως, ακόμα και αν είστε φορείς τέτοιων γονιδίων, δεν είναι απαραίτητο, πως θα εμφανίσετε καρκίνο.
• χρόνιες παθολογίες – για παράδειγμα η χρόνια ελκώδης κολίτιδα σε κάποιες περιπτώσεις αυξάνει κατά τι την πιθανότητα εκδήλωσης καρκίνου
• περιβαλλοντικοί παράγοντες – οι παράγοντες αυτοί περιλαμβάνουν εν δυνάμει καρκινογόνες εισπνεόμενες χημικές ουσίες. Παραδείγματα περιβάλλοντος, που σε κάποιες περιπτώσεις αυξάνει τις πιθανότητες εκδήλωσης καρκίνου είναι το δευτερογενές (ή «παθητικό») κάπνισμα αλλά και η παρουσία αμιάντου.

Υπάρχει πρόληψη του καρκίνου;

Δεν είναι πρακτικά δυνατόν να εκμηδενίσουμε τις πιθανότητες εκδήλωσης καρκίνου. Μπορούμε όμως να τις μειώσουμε σημαντικά αν:

• προσέχουμε τη διατροφή μας
• γυμναζόμαστε τακτικά – ο στόχος είναι ημίωρη άσκηση τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας
• διατηρούμε το βάρος μας σε φυσιολογικά επίπεδα δεν καπνίζουμε
• αποφεύγουμε την υπερβολική και την άνευ προστασίας αντιηλιακού έκθεση στον ήλιο
• αποφεύγουμε την υπερβολική κατανάλωση οινοπνευματωδών.
• δεν παραλείπουμε τον τακτικό ιατρικό έλεγχο, που περιλαμβάνει ειδικές εξετάσεις, των οποίων το είδος εξαρτάται από το φύλο (για τις γυναίκες τακτικός γυναικολογικός έλεγχος, test Παπανικολάου και μαστογραφία), την ηλικία (συχνά συνιστάται κολονοσκόπηση μετά τη συμπλήρωση των 50 ετών) και το ιστορικό ενός εκάστου.
• εμβολιαστούμε – εμβόλια που προστατεύουν έναντι κάποιων μορφών καρκίνου περιλαμβάνουν το εμβόλιο έναντι του HPV, που έχει επικρατήσει να αποκαλείται «το εμβόλιο κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας» και το εμβόλιο έναντι του ιού της ηπατίτιδας Β (HBV)

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr