Mπορώ να αλλάξω τη συμπεριφορά του παιδιού μου; Πότε θέτονται τα όρια και πότε «έρχονται» οι συνέπειες;

Ποια είναι η φυσιολογική συμπεριφορά για ένα παιδί ;
Η κανονική συμπεριφορά στα παιδιά εξαρτάται από την ηλικία, την προσωπικότητα του παιδιού και τη φυσική και συναισθηματική του ανάπτυξη.
Η συμπεριφορά ενός παιδιού μπορεί να είναι πρόβλημα αν δεν ταιριάζει με τις προσδοκίες της οικογένειας ή αν είναι ενοχλητική. Η κανονική ή «καλή» συμπεριφορά συνήθως καθορίζεται από το αν είναι κοινωνικά, πολιτιστικά και αναπτυξιακά κατάλληλη.

Τι μπορώ να κάνω για να αλλάξει η συμπεριφορά του παιδιού μου ;
Το παιδί έχει την τάση να συνεχίζει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά όταν ανταμείβεται και να σταματήσει μια συμπεριφορά όταν αυτή αγνοείται. Το πώς εσείς θα αντιδράσετε είναι πολύ σημαντικό καθώς ανταμοιβή και τιμωρία για την ίδια συμπεριφορά σε διαφορετικές χρονικές στιγμές συγχέει το παιδί.

Αν πιστεύετε ότι η συμπεριφορά του παιδιού σας μπορεί να είναι πρόβλημα σκεφτείτε τα εξής:
• Αποφασίστε ότι η συμπεριφορά δεν είναι πρόβλημα, επειδή είναι κατάλληλη για την ηλικία και το στάδιο ανάπτυξης του παιδιού.
• Προσπαθήστε να σταματήσει τη συμπεριφορά, είτε αγνοώντας την είτε με την τιμωρία.
• Υποδείξτε ένα τρόπο συμπεριφοράς που προτιμάτε και ενισχύστε τον με την επιβράβευση.

Γιατί δεν πρέπει ποτέ να χρησιμοποιείται σωματική τιμωρία;
Οι γονείς μερικές φορές επιλέγουν να χρησιμοποιούν σωματική τιμωρία για να σταματήσουν την ανεπιθύμητη συμπεριφορά. Το μεγαλύτερο μειονέκτημα αυτής της μεθόδου είναι ότι αν και η τιμωρία αυτή ίσως σταματήσει προς στιγμήν την κακή συμπεριφορά, δεν διδάσκει στο παιδί σας ότι έχει φερθεί άσχημα.

Η πειθαρχία θα μπορούσε να είναι η διδασκαλία για την επιλογή από το παιδί καλών συμπεριφορών. Εάν το παιδί σας δεν ξέρει ή δεν μάθει μια καλή συμπεριφορά, είναι σίγουρο ότι θα επιστρέψει στην κακή μετά από λίγο. Η σωματική τιμωρία γίνεται λιγότερο αποτελεσματική με το χρόνο και είναι πολύ πιθανό να κάνει το παιδί σας να γίνει επιθετικό.

Πώς μπορώ να σταματήσω την κακή συμπεριφορά ;
Ο καλύτερος τρόπος για να σταματήσει η ανεπιθύμητη συμπεριφορά είναι να την αγνοήσουμε. Με αυτό τον τρόπο θα δείτε καλύτερα αποτελέσματα, απαιτείται βέβαια περισσότερος χρόνος. Να είστε πάντα σταθεροί κατά τη διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου. Όταν θέλετε μια συμπεριφορά να σταματήσει αμέσως, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τη μέθοδο «time-out»

Πώς μπορώ να χρησιμοποιήσω τη μέθοδο «time-out» ;
Αποφασίστε εκ των προτέρων τις συμπεριφορές που θα οδηγήσουν σε «time-out» (συνήθως τα ξεσπάσματα, οι φωνές, χτύπημα της κεφαλής στο πάτωμα, η επιθετική ή επικίνδυνη συμπεριφορά του παιδιού). Επιλέξτε μία θέση που δεν έχει ενδιαφέρον για το παιδί, όπως μια κααρέκλα, γωνία ή το πάρκο (όχι όμως τρομακτική με σκοτάδι κλπ). Αν βρίσκεστε μακριά από το σπίτι, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το αυτοκίνητο ή ένα άλλο χώρο ως «θέση του time-out» .

Όταν η ανεπιθύμητη συμπεριφορά παρουσιάζεται, πείτε στο παιδί ότι η συμπεριφορά του είναι απαράδεκτη και προειδοποιήστε το για «time-out», εάν η συμπεριφορά δεν σταματήσει. Παραμείνετε ήρεμοι και προσπαθήστε να μην φαίνεστε θυμωμένοι. Εάν το παιδί σας συνεχίζει την απρεπή συμπεριφορά, μεταφέρετέ το ήρεμα και όχι επιθετικά ή θυμωμένα στη «θέση time-out».

Εάν είναι δυνατόν, παρακολουθείτε το παιδί σας όταν είναι σε «θέση time-out». Ενημερώστε το παιδί για το χρόνο που θα πρέπει να μείνει εκεί. Η «θέση time-out πρέπει να είναι σύντομη (περίπου 1 λεπτό για κάθε έτος της ηλικίας). Μείνετε σε επαφή ή φροντίστε να ακούτε το παιδί, αλλά μην του μιλάτε. Αν το παιδί φεύγει από τη «θέση time-out», επιστρέψτε το απαλά στη θέση αυτή και σκεφτείτε την επανέναρξη του χρόνου. Όταν ο χρόνος της «θέσης time-out» τελειώσει αφήνετε το παιδί να φύγει. Μην συζητήσετε τότε την κακή συμπεριφορά, απλά αναζητείστε τρόπους για να αναδείξετε και να ενισχύσετε την καλή συμπεριφορά αργότερα.

Η μέθοδος time out μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο στα νήπια, όσο και στα μεγαλύτερα παιδιά αλλά και σε περιπτώσεις παιδιών που πάσχουν από Υπερκινητικότητα ή/και Διάσπαση Προσοχής. Φυσικά, κάθε παιδί αποτελεί ξεχωριστή περίπτωση οπότε είναι στο χέρι μας να βρούμε και να εκτιμήσουμε το πότε, το πως και με ποιόν θα χρησιμοποιήσουμε το time out!
ΠΡΟΣΟΧΗ
Μην βλέπετε το time-out ως τιμωρία, δεν πρόκειται για κάτι που κάνουμε στο παιδί επειδή είμαστε θυμωμένοι μαζί του, αλλά είναι μια ευκαιρία να "χαλαρώσει" σωματικά και συναισθηματικά.
Να ξέρετε επίσης: είναι πολύ αγχωτικό για ένα παιδί να βλέπει τον γονέα του εκτός εαυτού. Όταν λοιπόν χρησιμοποιείτε το time-out, κρατήστε την ψυχραιμία σας, μιλήστε σταθερά και με αυτοπεποίθηση και πάνω απ'όλα χρησιμοποιήστε σύντομες, απλές και καθαρές εκφράσεις.

Πώς μπορώ να ενθαρρύνω μια νέα επιθυμητή συμπεριφορά ;
Ένας τρόπος για να ενθαρρύνουμε την καλή συμπεριφορά είναι να χρησιμοποιήσουμε ένα σύστημα ανταμοιβής. Τα παιδιά που μαθαίνουν ότι η κακή συμπεριφορά δεν είναι ανεκτή και ότι η καλή συμπεριφορά ανταμείβεται μαθαίνουν δεξιότητες που θα διαρκέσουν μια ζωή. Αυτό λειτουργεί καλύτερα σε παιδιά ηλικίας άνω των 2 ετών. Μπορεί να χρειαστούν έως και 2 μήνες για να δουλέψει το σύστημα αυτό και να βλέπετε αποτελέσματα. Μπορείτε να κρατάτε ένα ημερολόγιο συμπεριφοράς του παιδιού σας, που μπορεί να σας φανεί ιδιαίτερα χρήσιμο.

Επιλέξτε 1-2 συμπεριφορές που θα θέλατε να αλλάξετε (για παράδειγμα, τις συνήθειες ύπνου, το βούρτσισμα των δοντιών ή το μάζεμα των παιχνιδιών και του δωματίου). Επιλέξτε μια ανταμοιβή που θα απολάμβανε το παιδί σας. Παραδείγματα καλών ανταμοιβών είναι ένα επιπλέον παραμύθι, να πάει για ύπνο μισή ώρα αργότερα, ένα γλυκό ή καραμέλες ή, για μεγαλύτερα παιδιά, το να κερδίσει ένα αγαπημένο παιχνίδι, ένα προνόμιο ή ένα μικρό χρηματικό ποσό.

Προσπαθήστε να γνωρίσετε καλύτερα το παιδί σας και αποδεχτείτε το χαρακτήρα του. Η βασική προσωπικότητα του παιδιού σας μπορεί να αλλάξει λίγο, είτε είναι ντροπαλός, κοινωνικός ή ομιλητικός, αλλά όχι πολύ. Ποτέ μην επικρίνετε το παιδί σας μπροστά σε άλλους ανθρώπους. Μπορείτε να περιγράψετε τη συμπεριφορά του ως κακή, αλλά μην το χαρακτηρίζετε ως κακό παιδί. Επαινείτε το παιδί σας συχνά, όταν το αξίζει. Αγγίξτε το με αγάπη και κατανόηση και μην ξεχνάτε ότι τα παιδιά θέλουν και χρειάζονται την προσοχή και την αποδοχή των γονιών τους. Η σχέση αυτή θα είναι καθοριστική για την συναισθηματική τους εξέλιξη και πορεία στην υπόλοιπη ζωή τους.

Φ. Βλασερού, MD
Παιδίατρος