Πόσο συχνός είναι ο καρκίνος του ενδομητρίου;

Η μήτρα (αρχαιοελληνικός όρος: «ὑστέρα») είναι ένα όργανο με σχήμα ανεστραμμένου αχλαδιού και αποτελεί μέρος του αναπαραγωγικού συστήματος της γυναίκας.

Πρόκειται για ένα κοίλο όργανο (= όργανο με κοιλότητα). Η κοιλότητα της μήτρας ονομάζεται ενδομητρική κοιλότητα και εντός αυτής αναπτύσσεται προστατευμένο το μωρό κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Η ενδομητρική κοιλότητα έχει σχήμα ανάποδου τριγώνου. Στις γωνίες του τριγώνου της ενδομητρικής κοιλότητας απαντώνται τρεις οπές. Η οπή που συναντάμε στην κάτω γωνία ονομάζεται έσω τραχηλικό στόμιο και συνδέει την ενδομητρική κοιλότητα μέσω του ενδοτραχηλικού σωλήνα με τον κόλπο. Στις δύο πάνω γωνίες του τριγώνου συναντάμε τα σαλπιγγικά στόμια.

Η μήτρα, όπως φαίνεται και στην παρακάτω εικόνα εντοπίζεται εντός της πυέλου (λεκάνης) της γυναίκας.

Στην ακόλουθη σχηματική απεικόνιση βλέπουμε, πως η πρόσθια επιφάνεια της μήτρας έρχεται σε επαφή με την ουροδόχο κύστη, ενώ η οπίσθια επιφάνεια αυτής με το ορθό.

Εξωτερικά η μήτρα καλύπτεται από ένα λεπτό στρώμα ιστού, που ονομάζεται ορογόνος χιτών.

Το τοίχωμα της μήτρας έχει πάχος 2 με 3 εκατοστά και σε αυτό διακρίνουμε δύο βασικά στρώματα:

• Το μυομήτριο, που είναι το εξωτερικό στρώμα και – όπως υποδηλώνει και το όνομά του – αποτελείται από μυϊκό ιστό.
• Το ενδομήτριο, το οποίο είναι ο ιστός, που καλύπτει εσωτερικά την ενδομητρική κοιλότητα.

Στο ενδομήτριο διακρίνουμε δύο στρώματα (στιβάδες):

• Τη βασική στιβάδα, της οποίας η δομή παραμένει αμετάβλητη κατά τη διάρκεια του εμμηνορρυσιακού κύκλου.
• Τη λειτουργική στοιβάδα, η οποία υπό την επιρροή των ορμονών, που ρυθμίζουν τον κύκλο¸ εμπλουτίζεται σε αγγεία και θρεπτικά στοιχεία, ώστε περί τα μέσα του κύκλου να είναι έτοιμη να «υποδεχθεί» το έμβρυο (αν επέλθει γονιμοποίηση) και να υποστηρίξει την ανάπτυξή του. Αν δεν επέλθει γονιμοποίηση, τότε η λειτουργική στιβάδα αποπίπτει («πέφτει») και εξέρχεται εκ του τραχήλου και του κόλπου υπό τη μορφή τεμαχίων ιστού αναμεμιγμένων με αίμα κατά την έμμηνο ρύση (την περίοδο δηλαδή).

Τι είναι ο καρκίνος;

Ως καρκίνο ορίζουμε μία ομάδα νόσων, πού χαρακτηρίζονται από τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό κάποιων κυττάρων του σώματος, τα οποία διηθούν (δηλαδή «εισβάλουν») τους υγιείς ιστούς καταστρέφοντάς τους, ενώ ενίοτε μεθίστανται (δηλαδή «εξαπλώνονται» - δίνουν μεταστάσεις) σε άλλες περιοχές του σώματος, προκαλώντας βλάβες και σε διαφόρους «απομακρυσμένους» ιστούς.

Υπό φυσιολογικές συνθήκες τα γερασμένα κύτταρα του σώματος, ή κύτταρα, που έχουν υποστεί κάποια βλάβη, καταστρέφονται μέσω μίας διαδικασίας, η οποία ονομάζεται απόπτωση. Νέα «υγιή» κύτταρα πολλαπλασιάζονται μέσω της κυτταρικής διαίρεσης και αντικαθιστούν τα «γηρασμένα» κύτταρα ή αυτά, που έχουν υποστεί κάποια βλάβη.

Η απολύτως ελεγχόμενη αυτή διαδικασία ενίοτε διαταράσσεται και κύτταρα φέροντα ανωμαλίες πολλαπλασιάζονται, ενώ δεν θα έπρεπε, εις βάρος των φυσιολογικών κυττάρων.

Τα καρκινικά κύτταρα πολλαπλασιαζόμενα δημιουργούν στερεούς όγκους, που ονομάζονται κακοήθεις όγκοι. Εντούτοις, ειδικά σε ό,τι αφορά τους καρκίνους του αίματος, η δημιουργία τέτοιων όγκων δεν αποτελεί τον κανόνα.

Ποια είδη καρκίνου του ενδομητρίου διακρίνουμε;

Οι διάφοροι τύποι καρκίνων του ενδομητρίου σχηματίζονται εντός της ενδομητρικής κοιλότητας και συγκεκριμένα μέσα στον ενδομητρικό ιστό.

Με τον όρο ιστολογικό (ή ιστοπαθολογικό) τύπο του καρκίνου αναφερόμαστε πρακτικά στο είδος των κυττάρων, από τα οποία αποτελείται ο όγκος. Συγκεκριμένα σε ό,τι αφορά τον καρκίνο του ενδομητρίου διακρίνουμε τους εξής ιστολογικούς τύπους:

• Ενδομητριοειδές καρκίνωμα :Τα κύτταρα της νεοπλασίας αυτής μοιάζουν αρκετά με τα κύτταρα, που απαντώνται και υπό φυσιολογικές συνθήκες εντός του ενδομητρικού ιστού. Συχνά τα ενδομητριωειδή καρκινώματα εξελίσσονται μετά από εμφάνιση μίας «υπερβολικής» ανάπτυξης ενδομητρικού ιστού, η οποία ονομάζεται «άτυπη υπερπλασία του ενδομητρίου». Στο 80% των περιπτώσεων καρκίνου του ενδομητρίου πρόκειται για ενδομητριωειδές καρκίνωμα.
• Θηλώδες – ορώδες καρκίνωμα : Το είδος αυτό της νεοπλασίας, ονομάζεται και απλά ορώδες καρκίνωμα, αποτελείται από κύτταρα διαφορετικά από κύτταρα, που υπό φυσιολογικές συνθήκες απαντώνται στον ενδομητρικό ιστό. Αντίθετα, τα κύτταρα αυτά παρουσιάζουν ομοιότητες με τη συχνότερη μορφή καρκίνου των ωοθηκών και των σαλπίγγων. Το είδος αυτό της νεοπλασίας αντιπροσωπεύει το 5% με 10% των νεοπλασιών του ενδομητρίου.
• Διαυγοκυτταρικό καρκίνωμα: Το είδος αυτό της νεοπλασία αντιπροσωπεύει το 1% περίπου των νεοπλασιών του ενδομητρίου.

Τα είδη του καρκίνου του ενδομητρίου διακρίνονται και ως προς το βαθμό ιστολογικής διαφοροποίησής τους. Ο βαθμός ιστολογικής διαφοροποίησης αποτελεί την περιγραφή ενός καρκινικού όγκου με βάση το πλήθος των ανωμαλιών, που παρουσιάζουν τα κύτταρά του, όταν τα μελετάμε κάτω από το μικροσκόπιο. Το στοιχείο αυτό αποτελεί ένα δείκτη της τάσης του όγκου για αύξηση και εξάπλωση.

Αν τα καρκινικά κύτταρα παρουσιάζουν δομές παρόμοιες με τα φυσιολογικά κύτταρα του ιστού, από τον οποίο προέρχονται και μοιάζουν οπτικά με αυτά, τότε μιλάμε για «καλά διαφοροποιημένο» όγκο. Αν αντίθετα τα κύτταρα του όγκου παρουσιάζουν μεγάλο πλήθος ανωμαλιών και μοιάζουν λίγο ή δεν μοιάζουν καθόλου με τα φυσιολογικά κύτταρα, από τα οποία προήλθαν, τότε μιλάμε για «αδιαφοροποίητους» ή για «χαμηλής διαφοροποίησης» όγκους.

Οι «καλά διαφοροποιημένοι» όγκοι τείνουν να αυξάνονται και να εξαπλώνονται με μικρότερη ταχύτητα, από τους «αδιαφοροποίητους» ή τους «χαμηλής διαφοροποίησης» όγκους.
Ειδικά σε ό,τι αφορά τον καρκίνο του ενδομητρίου διακρίνουμε 3 βαθμούς διαφοροποίησης (Grades): Grade 1, Grade 2, Grade 3. Όσο χαμηλότερος ο βαθμός, τόσο καλύτερη είναι και η πρόγνωση. Όταν ο ιστολογικός τύπος είναι ενδομητριοειδής ο βαθμός μπορεί να είναι 1, 2 ή 3. Όταν ο ιστολογικός τύπος είναι θηλώδους-ορώδους ή διαυγοκυτταρικού καρκινώματος, ο βαθμός είναι πάντα 3 και επισύρει χειρότερη πρόγνωση.

Η πρόγνωση εξαρτάται και από το στάδιο της νόσου τη στιγμή της διάγνωσης. Το στάδιο εξαρτάται από το βάθος εντός του τοιχώματος της μήτρας, στο οποίο έχει εισχωρήσει ο όγκος, το αν αυτός έχει επεκταθεί στον τράχηλο, στον κόλπο ή στα γειτνιάζοντα όργανα και από το αν εντοπίσθηκαν καρκινικά κύτταρα στους λεμφαδένες ή μεταστάσεις σε άλλα «απομακρυσμένα» όργανα.

Πόσο συχνός είναι ο καρκίνος του ενδομητρίου;

Ο καρκίνος του ενδομητρίου είναι ο συχνότερος καρκίνος των οργάνων του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος. Στην Ευρώπη, το ποσοστό των γυναικών, που θα εμφανίσουν καρκίνο του ενδομητρίου κυμαίνεται μεταξύ του 1% και του 2%. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, πάνω από 88.000 γυναίκες διαγιγνώσκονται με τη συγκεκριμένη νόσο σε ετήσια βάση. Ο συγκεκριμένος αριθμός παρουσιάζει αυξητική τάση στην πλειοψηφία των χωρών της Ευρώπης. Είναι η έβδομη πλέον κοινή αιτία θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες της Δυτικής Ευρώπης.

Ο καρκίνος του ενδομητρίου εμφανίζεται συνήθως σε γυναίκες που είναι άνω των 50 ετών, ενώ είναι μάλλον σπάνιος σε ηλικίες κάτω των 45 ετών. Επομένως, η πλειονότητα των γυναικών, που θα εμφανίσουν καρκίνο του ενδομητρίου έχουν εισέλθει στην εμμηνόπαυση. Ποσοστό άνω του 25% των περιπτώσεων αυτής της νεοπλασίας πάντως καταγράφεται ακόμα και πριν από την εμμηνόπαυση.

Το «ευτύχημα» είναι, πως στην πλειοψηφία των γυναικών η διάγνωση γίνεται σε αρχόμενα στάδια της νόσου, πριν αυτή επεκταθεί. Το ποσοστό των γυναικών, στις οποίες επιτυγχάνεται έγκαιρη διάγνωση αγγίζει το 75%. Για αυτές τις γυναίκες, η πρόγνωση θεωρείται καλή και το 5ετές ποσοστό επιβίωσης είναι 90%. Θα πρέπει στο σημείο αυτό να τονίσουμε, πως η έγκαιρη διάγνωση επιτυγχάνεται εν πολλοίς και χάρη στην τακτική γυναικολογική παρακολούθηση.

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr