Πώς επηρεάζεται η φυσιολογική κολπική χλωρίδα από την εμμηνόπαυση

Ο εμμηνορρυσιακός κύκλος, η λεγόμενη περίοδος, είναι ένα γεγονός, που καθορίζει τη ζωή της γυναίκας, τόσο σε επίπεδο σωματικό, όσο και σε επίπεδο ψυχικό. Η εμφάνιση της πρώτης περιόδου στην εφηβεία, ονομάζεται εμμηναρχή, ενώ η αναστολή του εμμηνορρυσιακού κύκλου ονομάζεται εμμηνόπαυση. Λέμε, πως μια γυναίκα έχει μπει στην εμμηνόπαυση, όταν για δώδεκα συναπτούς μήνες δεν έχει περίοδο.

Πότε οι γυναίκες εισέρχονται στην εμμηνόπαυση;

Κατά μέσο όρο η εμμηνόπαυση επέρχεται στην ηλικία των 51 ετών. Το ηλικιακό φάσμα εντός του οποίου είναι πιθανότερο μια γυναίκα να έχει την εμπειρία της εμμηνόπαυσης κυμαίνεται μεταξύ των 48 και των 55 ετών.

Υπάρχει όμως και ποσοστό 1% περίπου των γυναικών, οι οποίες θα βιώσουν τη λεγόμενη πρόωρη εμμηνόπαυση πριν την συμπλήρωση του 40ου έτους της ηλικίας τους.

Τι είναι η φυσιολογική χλωρίδα του κόλπου;

Η φυσιολογική χλωρίδα του κόλπου είναι ένας όρος, που περιγράφει το σύνολο των μικροβίων, τα οποία υπό φυσιολογικές συνθήκες αποικίζουν τον κόλπο (εντοπίζονται δηλαδή στον κόλπο).

Η χλωρίδα του κόλπου αποτελεί μέρος του μικροβιώματος. Το μικροβίωμα είναι το σύνολο των μικροβίων, με τα οποία συμβιώνουμε.

Η ύπαρξη «εύρωστου» μικροβιώματος είναι εξαιρετικά σημαντική για την υγεία μας, καθότι τα μικρόβια, που το αποτελούν, συμμετέχουν σε μεταβολικές διαδικασίες του οργανισμού μας, όπως είναι η πέψη των τροφών ή η προστασία του δέρματος.

Στο πρόσφατο παρελθόν εθεωρείτο, πως σε κάθε κύτταρο του οργανισμού μας αντιστοιχούσαν μέχρι και 10 μικρόβια. Εντούτοις, πρόσφατες έρευνες «κατέβασαν» την αναλογία αυτή στα 3 μικρόβια ανά κύτταρο ή ακόμα και στο 1 μικρόβιο ανά κύτταρο.

Ποια μικρόβια συναποτελούν τη φυσιολογική χλωρίδα του κόλπου;

Η κολπική χλωρίδα «κυριαρχείται» από μικρόβια, τα οποία ανήκουν στο γένος Γαλακτοβάκιλλος. Εντούτοις, εντός του κόλπου εντοπίζονται και πληθυσμοί, που ανήκουν σε διαφορετικά είδη μικροβίων.

Ποια η σημασία των Γαλακτοβακίλλων για την προστασία του κόλπου;

Οι Γαλακτοβάκιλλοι είναι τρόπον τινά οι «φρουροί» του κόλπου. Σε περίπτωση, που ο πληθυσμός τους για διάφορους λόγους μειωθεί, τότε αυξάνεται ο πληθυσμός άλλων μικροβίων, που εντοπίζονται φυσιολογικά σε μικρούς αριθμούς. Στην περίπτωση αυτή ενδέχεται να εμφανιστούν συμπτώματα, όπως εκροή δύσοσμου υγρού από τον κόλπο, καύσος – ιδιαίτερα κατά την επαφή – και αίσθημα κνησμού, τα οποία χαρακτηρίζουν την κολπίτιδα (φλεγμονή του κόλπου), ενώ συχνά στο test Παπανικολάου ανευρίσκεται τραχηλίτις (φλεγμονή του τραχήλου).

Πώς αλλάζει ο κόλπος μετά την εμμηνόπαυση;

Η εμμηνόπαυση χαρακτηρίζεται από την προοδευτική μείωση της παραγωγής ορμονών από τις ωοθήκες, έως ότου αυτή σταματήσει τελείως. Έτσι, θα μπορούσαμε να πούμε, ότι η εμμηνόπαυση είναι ένα κατ’ εξοχήν «ωοθηκικό» γεγονός, αφού τα κέντρα του εγκεφάλου, που ελέγχουν τη λειτουργία των ωοθηκών συνεχίζουν να είναι λειτουργικά και μετά την παύση της ωοθηκικής δραστηριότητας, κάτι που αντικατοπτρίζεται και στις αιματολογικές εξετάσεις.

Φαίνεται, πως η παραγωγή ωοθηκικών ορμονών και κυρίως οιστρογόνων εμμένει, καίτοι σε χαμηλά επίπεδα, για κάποιο διάστημα μετά αυτήν καθαυτήν την εμμηνόπαυση. Το διάστημα αυτό εκτείνεται για περίπου 2 έτη μετά την τελευταία περίοδο.

Η παραγωγή οιστρογόνων από τις ωοθήκες είναι ο παράγων, που προάγει την ωρίμανση του κόλπου κατά την εφηβεία

Η μείωση της παραγωγής οιστρογόνων από τις ωοθήκες συνεπάγεται και μείωση της οιστρογονικής δράσης επί των ιστών του κόλπου. Θα πρέπει να τονίσουμε, πως η μείωση της παραγωγής οιστρογόνων είναι σταδιακή και αρχίζει αρκετά χρόνια πριν από αυτήν καθαυτήν την εμμηνόπαυση. Έτσι σταδιακή είναι και η μείωση στης οιστρογονικής δράσης στους κολπικούς ιστούς, οι οποίοι προοδευτικά ατροφούν.

Στην παρακάτω εικόνα μπορούμε να συγκρίνουμε το τοίχωμα του κόλπου, όταν υφίσταται επαρκής οιστρογονική δράση, κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής ηλικίας και όταν η οιστρογονική δράση έχει εκπέσει μετά την εμμηνόπαυση.

Παρατηρούμε, ότι όσο οι ωοθήκες παράγουν επαρκείς ποσότητες οιστρογόνων, το τοίχωμα του κόλπου έχει μεγαλύτερο πάχος, αλλά και μεγάλο αριθμό πτυχώσεων, που επιτρέπουν την έκπτυξή του κατά την σεξουαλική επαφή και τον τοκετό.

Τι συμβαίνει με την κολπική χλωρίδα μετά την εμμηνόπαυση;

Στη διεθνή βιβλιογραφία ανευρίσκονται στοιχεία, τα οποία καταδεικνύουν, ότι ο πληθυσμός των Γαλακτοβακίλλων μειώνεται σημαντικά μετά την εμμηνόπαυση. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε μελέτη του 2023, οι συντάκτες της οποίας συνδέουν την μείωση του πληθυσμού των μικροβίων αυτών με αυξημένες πιθανότητες εκδήλωσης φλεγμονών τόσον του κόλπου, όσο και του ουροποιητικού συστήματος (πρόκειται για τις κοινώς αποκαλούμενες ουρολοιμώξεις)

Γιατί ο περιορισμένος πληθυσμός των Γαλακτοβακίλλων του κόλπου στην εμμηνόπαυση συνδέεται με αύξηση των πιθανοτήτων εκδήλωσης φλεγμονών του κόλπου;

Ο μηχανισμός, ένεκα του οποίου εκδηλώνεται μείωση του πληθυσμού των Γαλακτοβακίλλων του κόλπου στην εμμηνόπαυση περιγράφεται σε έτερη μελέτη του 2023.

Πριν την εμμηνόπαυση οι κολπικοί ιστοί ωριμάζουν με τα επίπεδα των οιστρογόνων στο αίμα της γυναίκας να κυμαίνονται υπό φυσιολογικές συνθήκες μεταξύ των 30 και των 40 pg/ml. Τέτοια επίπεδα των συγκεκριμένων ορμονών επιτρέπουν την επαρκή ανάπτυξη του κολπικού επιθηλίου (έτσι ονομάζεται ο ιστός, που καλύπτει την κοιλότητα του κόλπου, με άλλα λόγια πρόκειται για το «δέρμα» του κόλπου), τα επιφανειακά κύτταρα του οποίου περιέχουν επαρκείς ποσότητες γλυκογόνου.

Το γλυκογόνο είναι ένα μόριο αποτελούμενο από πλήθος μόρια γλυκόζης και αποτελεί «τροφή» για τους Γαλακτοβακίλλους. Έτσι επιτυγχάνεται επαρκής ανάπτυξη του πληθυσμού τους. Οι Γαλακτοβάκιλλοι χρησιμοποιούν το γλυκογόνο των επιφανειακών κυττάρων του κολπικού επιθηλίου, προκειμένου να παράγουν γαλακτικό οξύ. Έτσι το κολπικό περιβάλλον έχει ένα ελαφρά όξινο περιβάλλον (ph μεταξύ του 3,5 και του 5), που είναι «αφιλόξενο» στους παθογόνους μικροοργανισμούς.

Μετά την εμμηνόπαυση οι τιμές των επιπέδων οιστρογόνων στο αίμα της γυναίκας είναι κατά κανόνα μικρότερες των 20 pg/ml. Έτσι μειώνεται και ο πληθυσμός των επιφανειακών κυττάρων του κολπικού επιθηλίου και κατ’ επέκταση οι ποσότητες γλυκογόνου, που είναι διαθέσιμες για μετατροπή σε γαλακτικό οξύ από τους Γαλακτοβακίλλους μειώνονται αναλόγως. Αντίστοιχα μειωμένος καταγράφεται και ο πληθυσμός των Γαλακτοβακίλλων. Έτσι το περιβάλλον του κόλπου καθίσταται λιγότερο όξινο και πιο «φιλόξενο» στην ανάπτυξη παθογόνων μικροοργανισμών.

Πώς μπορούμε να μειώσουμε τις πιθανότητες εκδήλωσης κολπίτιδας μετά την εμμηνόπαυση;

Στις προηγούμενες δύο μελέτες του 2023 μεταξύ άλλων αναφέρεται, πως ενδεχομένως ευεργετική δράση να έχει η ενδοκολπική χορήγηση οιστρογόνων. Εντούτοις, αναγνωρίζεται, ότι η χορήγηση τέτοιου είδους σκευασμάτων ενδεχομένως να ενέχει κάποιους κινδύνους ιδιαίτερα σε σχέση με τον καρκίνο του μαστού.

Σε μελέτη του 2016, αναφέρεται, πως κατά πάσαν πιθανότητα η κολπική χορήγηση σκευασμάτων, που περιέχουν Γαλακτοβακίλλους ή η από του στόματος χορήγηση αναλόγων σκευασμάτων, να έχει ευεργετικά αποτελέσματα σε ό,τι αφορά την πρόληψη των φλεγμονών του κόλπου μετά την εμμηνόπαυση.

Δείτε στο παρακάτω video, πώς μπορείτε να κερδίσετε ξανά την υγεία του κόλπου σας χάρη στην κολπική θεραπεία με υπερήχους HIFU!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr

^{Ενδεικτική βιβλιογραφία}

^{Bleibel B, Nguyen H. Vaginal Atrophy. [Updated 2023 Jul 3]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK559297/}

^{Flores SA, Hall CA. Atrophic Vaginitis. [Updated 2022 Oct 31]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK564341/}

^{Muhleisen AL, Herbst-Kralovetz MM. Menopause and the vaginal microbiome. Maturitas. 2016 Sep;91:42-50. doi: 10.1016/j.maturitas.2016.05.015. Epub 2016 Jun 1. PMID: 27451320.}