Η ζωή του κυττάρου: Διαφοροποίηση, απόπτωση, πολλαπλασιασμός

Το κύτταρο είναι αυτό, που ονομάζουμε, «η μονάδα της ζωής». Με τη φράση αυτή εννοούμε, ότι το κύτταρο είναι η μικρότερη δυνατή δομή, στην οποία μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα χαρακτηριστικά ζώντος οργανισμού.

Υπάρχουν μικροοργανισμοί, οι οποίοι αποτελούνται από μόνον ένα κύτταρο και ονομάζονται μονοκύτταροι, ενώ άλλοι οργανισμοί αποτελούνται από πλήθος κυττάρων και ονομάζονται πολυκύτταροι.

Ο άνθρωπος, ανήκει στους πολυκύτταρους οργανισμούς. Υπολογίζεται, πως το ανθρώπινο σώμα αποτελείται από τρισεκατομμύρια κύτταρα. Τα κύτταρα είναι τα δομικά στοιχεία του σώματος και παράγουν ενέργεια από την τροφή, ενώ εκπληρώνουν και όλες τις σωματικές λειτουργίες.

Τρεις όροι που έχουμε πάντα στο μυαλό μας, όταν μιλάμε για το κύτταρο:

• Διαφοροποίηση
• Απόπτωση
• Πολλαπλασιασμός

Τι είναι η διαφοροποίηση του κυττάρου;

Διαφοροποίηση ονομάζεται η διαδικασία, μέσω της οποίας ένα βλαστικό κύτταρο (ή βλαστοκύτταρο) μετατρέπεται σε ένα εξειδικευμένο κύτταρο.

Τα βλαστοκύτταρα είναι ένα είδος ανώριμων κυττάρων, τα οποία έχουν τη δυνατότητα να αναπαραχθούν, ώστε να αυξηθεί ο πληθυσμός τους.

Επίσης είναι πολυδύναμα κύτταρα. Έχουν δηλαδή τη δυνατότητα να αλλάξουν και να μεταμορφωθούν από ανώριμα κύτταρα σε κύτταρα, που έχουν κάποια εξειδίκευση. Έτσι δύνανται – θεωρητικά – να μεταμορφωθούν σε οποιοδήποτε εξειδικευμένο κύτταρο του σώματος.

Τα βλαστοκύτταρα έχουν και τη ιδιότητα να ανανεώνουν τους ιστούς, μέσα στους οποίους εντοπίζονται. Παράλληλα φαίνεται, πως με τον πολλαπλασιασμό τους ίσως να βοηθούν και την «επιδιόρθωση» των ιστών, αν αυτοί υποστούν κάποια βλάβη.

Τα βλαστοκύτταρα εντοπίζονται σε διάφορους ιστούς του σώματος καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Πρακτικά όλοι οι ιστοί του σώματός μας περιέχουν βλαστοκύτταρα, αλλά ο βαθμός που τα κύτταρα αυτά συμμετέχουν στην ανανέωση ή επιδιόρθωση των ιστών διαφέρει από ιστό σε ιστό.

Τι είναι η απόπτωση;

Με τον όρο απόπτωση αναφερόμαστε στον προγραμματισμένο κυτταρικό θάνατο. Στα πρώτα στάδια της ανάπτυξης του εμβρύου δια της αποπτώσεως απομακρύνονται από τους ιστούς του εμβρύου «μη επιθυμητά» κύτταρα, όπως είναι αυτά μεταξύ των δακτύλων της αναπτυσσομένης άκρας χειρός.

Στον ενήλικα οργανισμό η απόπτωση είναι απαραίτητη για την απαλλαγή του από κύτταρα, τα οποία παρουσιάζουν σοβαρές βλάβες.

Φαίνεται εξάλλου, πως η απόπτωση είναι βασική σε ό,τι αφορά την πρόληψη του καρκίνου. Αν για κάποιο λόγο η διαδικασία αυτή διαταραχθεί, τότε ενδέχεται να εκδηλωθεί ανεξέλεγκτος πολλαπλασιασμός των κυττάρων και δημιουργία όγκων.

Τι είναι ο πολλαπλασιασμός του κυττάρου;

Υπάρχουν δύο τύποι πολλαπλασιασμού των κυττάρων:

• η Μίτωση – μέσω της οποίας προκύπτουν δύο πανομοιότυπα κύτταρα και έτσι επιτυγχάνεται η αύξηση του αριθμού των κυττάρων, αλλά και η αντικατάσταση των κατεστραμμένων κυττάρων
• η Μείωση – μέσω της οποίας προκύπτουν 4 κύτταρα, το καθένα εκ των οποίων έχει μόνο το μισό γενετικό υλικό του αρχικού κυττάρου και έτσι παράγονται οι γαμέτες, δηλαδή τα σπερματοζωάρια στον άνδρα και τα ωάρια στη γυναίκα, η ένωση των οποίων μέσα από τη διαδικασία της γονιμοποίησης, οδηγεί στη δημιουργία ενός νέου κυττάρου (του ζυγωτού) και κατ’ επέκτασιν στη γέννηση ενός νέου εμβρύου και ενός νέου οργανισμού

Αμφοτέρων των δύο αυτών διαδικασιών προηγείται «αναδιπλασιασμός» του γενετικού υλικού.

Έτσι ενώ το κάθε χρωμόσωμα αποτελείται αρχικά από ένα μόριο DNA και πρωτεΐνες, μετά τον αναδιπλασιασμό, το κάθε χρωμόσωμα αποτελείται από δύο μόρια DNA, που σχηματίζουν τη δομή, που απεικονίζεται παρακάτω.

Συνεπώς, στην ουσία έχουμε δύο πανομοιότυπα μόρια DNA, έκαστο εκ των οποίων αντιστοιχεί σε ένα σχηματισμό, που ονομάζεται χρωματίδα, ενώ μαζί ονομάζονται «αδελφές χρωματίδες». Οι αδελφές χρωματίδες ενώνονται σε μία περιοχή, η οποία καλείται κεντρομερίδιο.

Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr