Αιτίες εμβρυϊκού θανάτου - Ο γυναικολόγος συμβουλεύει

Τι ορίζουμε ως ενδομήτριο θάνατο του μωρού;

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (You και συνεργάτες, 2020), ως ενδομήτριο θάνατο ορίζουμε το θάνατο του μωρού εντός της μήτρας στις 28 εβδομάδες κύησης ή αργότερα. Εντούτοις, ίσως η πλειονότητα της επιστημονικής κοινότητας αναγνωρίζει ως ενδομήτριο θάνατο του μωρού, οποιοδήποτε θάνατο μετά τη συμπλήρωση των 20 εβδομάδων κύησης ή όταν το βάρος του μωρού στον τοκετό είναι τουλάχιστον 350 γραμμάρια (Maslovich & Burke, 2022).

Πόσο συχνός είναι ο ενδομήτριος θάνατος του μωρού;

Από τα δύο εκατομμύρια ενδομητρίων θανάτων, που καταγράφονται σε παγκόσμιο επίπεδο ανά έτος, το 84% εντοπίζονται σε χώρες με μέσο ή χαμηλό εισόδημα. Πλέον του 40% των ενδομητρίων θανάτων παρατηρούνται κατά τη διάρκεια του τοκετού. Το 2019 η συχνότητα του δυσάρεστου αυτού κλινικού συμβάματος υπολογίστηκε στις 3 ανά 1000 γεννήσεις, σαφώς χαμηλότερη από τις 22,7 στις 1000 γεννήσεις, που αντιστοίχως καταγράφηκε μεταξύ των χωρών με χαμηλό μέσο εισόδημα (Atkins και συνεργάτες, 2023).

Ποια είναι τα αίτια του ενδομητρίου θανάτου;

Σε παγκόσμιο επίπεδο τα αίτια ενδομητρίου θανάτου στο 76% των περιπτώσεων παραμένουν αδιευκρίνιστα. Εντούτοις, μεταξύ των καταστάσεων, που φαίνεται, ότι συνδέονται με αύξηση των πιθανοτήτων εκδήλωσης τέτοιων περιστατικών περιλαμβάνονται (Maslovich & Burke, 2022):

• ανωμαλίες του πλακούντα – τέτοιες ανωμαλίες συχνά συνδέονται και με την ενδομήτρια υπολειπόμενη ανάπτυξη. Εντούτοις, χρήσιμον είναι να τονισθεί, πως η πλειονότητα των κυήσεων, στις οποίες εντοπίζονται τέτοια ευρήματα, καταλήγουν στον τοκετό ζώντος νεογνού. Επίσης ενδομήτριος θάνατος είναι δυνατόν να εκδηλωθεί και εν τη απουσία ενδομήτριας υπολειπόμενης ανάπτυξης.
• ο Διαβήτης – συνδέεται με πενταπλασιασμό των πιθανοτήτων για ενδομήτριο θάνατο
• η παχυσαρκία – μεταξύ των γυναικών, που δεν είναι παχύσαρκες, ο κίνδυνος για ενδομήτριο θάνατο του μωρού υπολογίζεται στο 5,5/ 1000. Ο κίνδυνος αυτός φθάνει το 8/ 1000 για γυναίκες με BMI μεταξύ των 30 Kg/m^2 και των 39,9 Kg/m^2 και το 11/1000 όταν ο BMI είναι μεγαλύτερος των 40 Kg/m^2.
• η ηλικία της μητέρας – ο κίνδυνος ενδομήτριου θανάτου του μωρού αυξάνεται με την ηλικία της μητέρας εξαιτίας του αυξανόμενου κινδύνου ανάλογα με την ηλικία της μητέρας για ανωμαλίες στο γενετικό υλικού (στο DNA δηλαδή) του μωρού, αλλά και του αυξανόμενου κινδύνου για μαιευτικές επιπλοκές. Ακόμα όμως και αν δεν εκδηλωθούν τα συγκεκριμένα ενδεχόμενα, ο κίνδυνος ενδομητρίου θανάτου είναι αυξημένος, όταν η ηλικία της μητέρας υπερβαίνει τα 35 έτη, ιδιαίτερα, αν πρόκειται για το πρώτο παιδί. Στην ηλικία των 40 ετών ο κίνδυνος ενδομητρίου θανάτου ανέρχεται στο 1/116, αν πρόκειται για το πρώτο παιδί και στο 1/304, αν η γυναίκα έχει ήδη παιδί.
• η χρήση ουσιών – ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει στο κάπνισμα. Η «κακή» αυτή συνήθεια έχει συσχετισθεί με κίνδυνο για ενδομήτριο θάνατο, ο οποίος ανέρχεται στο 15/1000 τόσο πριν, όσο και κατά τη διάρκεια του τοκετού. Ο κίνδυνος αυτός μειώνεται στα επίπεδα, που καταγράφονται για έγκυες, που δεν καπνίζουν, αν το κάπνισμα κοπεί στις αρχές του δεύτερου τριμήνου. Σε ό,τι αφορά την κατανάλωση οινοπνευματωδών, αυτή συνδέεται με αύξηση του κινδύνου για ενδομήτριο θάνατο κατά 1,36 φορές. Η λήψη οπιοειδών κατά την εγκυμοσύνη έχει συσχετισθεί με αύξηση του συγκεκριμένου κινδύνου κατά 1,5 φορές και μεθαμφεταμίνης κατά 5,1 φορές.

• η ηλικία της κύησης μεγαλύτερη των 38 εβδομάδων – ο κίνδυνος για ενδομήτριο θάνατο στις 37 εβδομάδες κύησης έχει υπολογισθεί στο 0,21/1000 ενώ στις 42 εβδομάδες στο 1,08/1000 (5 φορές μεγαλύτερος).
• η υπέρταση – η επιρροή της επιπλοκής αυτής της κύησης στις πιθανότητες εκδήλωσης ενδομήτριου θανάτου δεν έχει τεκμηριωθεί με απόλυτο τρόπο.
• ανατομικές ανωμαλίες του εμβρύου
• το υδράμνιο – μεγάλη ποσότητα αμνιακού υγρού
• το ολιγάμνιο – μικρή ποσότητα αμνιακού υγρού
• οι περιτυλίξεις του ομφαλίου λώρου – παρατηρούνται σε έως και το 30% των κυήσεων και η εκτίμηση κινδύνου γίνεται εξατομικευμένα ανάλογα με υπερηχογραφικά ευρήματα
• η καθυστερημένη παροχή ιατρικής φροντίδας στο νεογνό
• η κύηση πλέον του ενός εμβρύου – στις δίδυμες κυήσεις ο κίνδυνος ενδομήτριου θανάτου είναι 4 φορές μεγαλύτερος (19,6/1000) και για κύηση πλέον των δύο εμβρύων φθάνει ακόμα και το 30/1000. Τα δε μονοχοριονικά δίδυμα διατρέχουν ακόμα μεγαλύτερο κίνδυνο ενδομήτριου θανάτου.
• λοιμώξεις – είναι μάλλον δύσκολο να εκτιμηθεί ο κίνδυνος για ενδομήτριο θάνατο του εμβρύου παρουσία λοίμωξης, διότι πρόκειται για μία μάλλον υποδιαγνωσμένη κλινική οντότητα. Εντούτοις, ο σχετικός κίνδυνος έχει υπολογισθεί μεταξύ του 5% και του 22%.
• το αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο – πρόκειται για μία κλινική κατάσταση, η οποία χαρακτηρίζεται από διαταραχές του μηχανισμού πηκτικότητας του αίματος με αποτέλεσμα την αυξημένη πιθανότητα δημιουργίας θρόμβων.
• τη χολόσταση – πρόκειται για μία διαταραχή της κυκλοφορίας του υγρού, που ονομάζεται χολή και παράγεται από το ήπαρ (συκώτι), αφορά το 0,1% με 2% των κυήσεων. Στις περιπτώσεις αυτές συστήνεται η πρόκληση τοκετού στις 37 εβδομάδες κύησης.
• το άρρεν φύλο του μωρού – έχει παρατηρηθεί, πως οι πιθανότητες για ενδομήτριο θάνατο είναι κατά 10% υψηλότερες, αν το μωρό είναι άρρεν, σε σχέση με τις πιθανότητες για θήλυ μωρό (Mondal και συνεργάτες, 2014).
• η εξωσωματική γονιμοποίηση – έμβρυα, των οποίων η σύλληψη επετεύχθη μέσω της μεθόδου αυτής υποβοηθουμένης αναπαραγωγής διατρέχουν διπλάσιο έως και τριπλάσιο κίνδυνο για ενδομήτριο θάνατο (American College of Obstetricians and Gynecologists, 2020)

Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας

^{Ενδεικτική βιβλιογραφία}

^{American College of Obstetricians and Gynecologists; Society for Maternal-Fetal Medicine in collaboration with; Metz TD, Berry RS, Fretts RC, Reddy UM, Turrentine MA. Obstetric Care Consensus #10: Management of Stillbirth: (Replaces Practice Bulletin Number 102, March 2009). Am J Obstet Gynecol. 2020 Mar;222(3):B2-B20. doi: 10.1016/j.ajog.2020.01.017. Epub 2020 Jan 29. PMID: 32004519.}

^{Atkins B, Kindinger L, Mahindra MP, Moatti Z, Siassakos D. Stillbirth: prevention and supportive bereavement care. BMJ Med. 2023 Jun 27;2(1):e000262. doi: 10.1136/bmjmed-2022-000262. PMID: 37564829; PMCID: PMC10410959.}

^{Maslovich MM, Burke LM. Intrauterine Fetal Demise. [Updated 2022 Oct 31]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557533/}

^{Mondal D, Galloway TS, Bailey TC, Mathews F. Elevated risk of stillbirth in males: systematic review and meta-analysis of more than 30 million births. BMC Med. 2014 Nov 27;12:220. doi: 10.1186/s12916-014-0220-4. PMID: 25428603; PMCID: PMC4245790.}

^{You, D., Hug, L., Mishra, A., Blencowe, H., & Moran, A. (2020), United Nations Inter-agency Group for Child Mortality Estimation. A neglected tragedy: the global burden of stillbirths. United Nations Children’s Fund.}