Αναγνωρίζοντας τα σημάδια της μαστίτιδας - Ένας οδηγός για τις νέες μαμάδες

Με τον όρο μαστίτιδα (ή «μαστίτις») αναφερόμαστε σε μία επώδυνη φλεγμονή του μαστού. Συνηθέστερα, η μαστίτιδα εκδηλώνεται εντός των 3 πρώτων μηνών μετά τον τοκετό στο περίπου 10% των θηλαζουσών μητέρων (Morcomb και συνεργάτες, 2024), άλλες δε μελέτες υπολογίζουν το εν λόγω ποσοστό μεταξύ του 3% και του 20% (Pevzner & Dahan, 2020) . Γενικά φαίνεται, πως η συχνότητα της μαστίτιδας κατά το θηλασμό είναι υψηλή έως και 25 εβδομάδες μετά τον τοκετό, ενώ μετά το ορόσημο αυτό φθίνει. Υφίσταται όμως και πιθανότητα υποτροπών σε ποσοστό 6,5% με 8,5% σε γυναίκες, που παρουσίασαν αυτού του είδους τη φλεγμονή στο παρελθόν (Blackmon και συνεργάτες, 2024).

Θηλασμός & μαστίτιδα: Τι πρέπει να γνωρίζετε

Ποια είναι τα συμπτώματα της μαστίτιδας κατά το θηλασμό;

Ο φλεγμένων μαστός παρουσιάζεται οιδηματώδης («πρησμένος»), σκληρός κατά την ψηλάφηση, η οποία είναι μάλιστα ενίοτε ιδιαίτερα επώδυνη, ενώ εμφανής είναι και η ερυθρότητα του δέρματος. Εξάλλου, καταγράφεται πυρετική κίνηση (θερμοκρασία πάνω από 38,5^oC) με συνοδό αίσθημα κακουχίας, όμοιο με αυτό της γρίπης (Pevzner & Dahan, 2020; Blackmon και συνεργάτες, 2024).

Γιατί εμφανίζεται η μαστίτιδα κατά το θηλασμό;

Στο σημείο αυτό αξίζει να ανατρέξουμε στην ανατομία του μαστού, όπως αυτή απεικονίζεται σχηματικά παρακάτω.

Διακρίνουμε το μαστικό αδένα, ο οποίος είναι και η έδρα παραγωγής του γάλακτος. Ο μαστικός αδένας αποτελείται από τμήματα, που ονομάζονται λοβοί. Έκαστος λοβός συνδέεται με ένα λεπτό σωλήνα: τον γαλακτοφόρο πόρο. Οι γαλακτοφόροι πόροι «συρρέουν» σε πόρους όλο και μεγαλύτερης διαμέτρου, για να καταλήξουν τελικά στη θηλή, από όπου και εκρέει το γάλα.

Το βασικό αίτιο της μαστίτιδας είναι η απόφραξη κάποιου εκ των γαλακτοφόρων πόρων. Η απόφραξη των γαλακτοφόρων πόρων προκαλείται από την πήξη γάλακτος εντός αυτών, η οποία συνήθως οφείλεται στην ανεπαρκή αποφόρτιση του μαστού με το θηλασμό (Pevzner & Dahan, 2020; Blackmon και συνεργάτες, 2024).

Θα πρέπει να σημειωθεί, πως το μητρικό γάλα δεν είναι «αποστειρωμένο», ήτοι περιέχει μικροοργανισμούς, ο πληθυσμός των οποίων ονομάζεται μικροβίωμα (Pevzner & Dahan, 2020). Έχει διατυπωθεί η υπόθεση, σύμφωνα με την οποία η εκδήλωση της μαστίτιδας στο θηλασμό συνδέεται με «ανισορροπία» αυτού ακριβώς του μικροβιώματος. Παθογόνοι μικροοργανισμοί, όπως ο Σταφυλόκοκκος ή ο Στρεπτόκοκκος απομονώνονται σε κάποιες περιπτώσεις από το γάλα γυναικών με μαστίτιδα. Εντούτοις, τα συγκεκριμένα μικρόβια εντοπίζονται και στο γάλα γυναικών, που δεν έχουν φλεγμονή στο μαστό. Συνεπώς η θέση, που τα συγκεκριμένα μικρόβια έχουν στην παθογένεση της μαστίτιδας δεν έχει – προς ώρας τουλάχιστον – διασαφηνισθεί. Ενδεχόμενα τραύματα στις θηλές, που προκλήθηκαν κατά τη διαδικασία του θηλασμού, έχει θεωρηθεί, πως αποτελούν και την «πύλη εισόδου» των μικροβίων. Όμως πολλές γυναίκες με μαστίτιδα δεν φέρουν τέτοιου είδους τραύματα. Επομένως, η μαστίτιδα δεν προκαλείται μόνον από μικρόβια, που εισέρχονται στους ιστούς του μαστού μέσω ασυνεχειών του δέρματος των θηλών. Αντίθετα, η διαταραχή του μικροβιώματος του γάλακτος ένεκα της λήψης αντιβιοτικών, προβιοτικών, υπερβολικά συχνού θηλασμού, στένωσης των γαλακτοφόρων πόρων, ή της πίεσης, που ασκείται επί των μαστών από το θηλασμό, πιθανότατα συμβάλλει στο μηχανισμό εκδήλωσης μαστίτιδας (Blackmon και συνεργάτες, 2024).

Μαστίτιδα στο θηλασμό: πρόληψη και αντιμετώπιση

Πώς αντιμετωπίζεται η μαστίτιδα κατά το θηλασμό;

Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων η φλεγμονή δεν συνδέεται με πραγματική λοίμωξη της περιοχής από παθογόνους μικροοργανισμούς. Για το λόγο αυτό τις πρώτες δύο ημέρες της συμπτωματολογίας συστήνεται να ακολουθηθούν μέτρα συντηρητικά όπως (Morcomb και συνεργάτες, 2024):

• αντιφλεγμονώδη
• ψυχρά επιθέματα
• θηλασμός του βρέφους απευθείας από το μαστό
• μείωση στο ελάχιστο την όποια χρήση αντλίας στους μαστούς.

Συνήθως, η εφαρμογή τέτοιου είδους μέτρων είναι αρκετή προκειμένου να αντιμετωπισθεί η ενοχλητική συμπτωματολογία. Αν όμως η φλεγμονή εμμένει, τότε αξιολογείται η χρεία χορήγησης αντιβίωσης.

Πώς μπορώ να προλάβω την εκδήλωση μαστίτιδας;

Η πρόληψη της εκδήλωσης μαστίτιδας εδράζεται πάνω στην επιμελή κένωση των μαστών καταρχάς δια του θηλασμού και εν συνεχεία – ειδικά αν έχετε επιστρέψει στη δουλειά και δεν έχετε συνεχώς το μωράκι σας μαζί – δια της χρήση θηλάστρου ή μαλάξεων επί του «φορτωμένου» μαστού.

Μέτρα, που λαμβάνονται κατά το θηλασμό και περιορίζουν σε εξαιρετικό βαθμό τις πιθανότητες εμφάνισης μαστίτιδας περιλαμβάνουν:

Η μαστίτιδα (μαστίτις): ένα συνηθισμένο πρόβλημα του θηλασμού

• το σωστό πιάσιμο της θηλής από το στόμα του μωρού
• την εναλλαγή των στάσεων θηλασμού
• την διατήρηση μικρού μεσοδιαστήματος μεταξύ διαδοχικών θηλασμών. Το μεσοδιάστημα αυτό καλόν είναι να μην υπερβαίνει τις τέσσερις ώρες κατά τη διάρκεια της ημέρας και τις έξι ώρες τη νύχτα.

Διαβάστε ΕΔΩ πώς μπορεί να «πέσει» γρήγορα η κοιλιά σας μετά τον τοκετό ή την καισαρική τομή!

Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr

^{Ενδεικτική βιβλιογραφία}

^{Blackmon MM, Nguyen H, Vadakekut ES, et al. Acute Mastitis. [Updated 2024 Dec 11]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557782/}

^{Morcomb EF, Dargel CM, Anderson SA. Mastitis: Rapid Evidence Review. Am Fam Physician. 2024 Aug;110(2):174-182. PMID: 39172675.}

^{Pevzner M, Dahan A. Mastitis While Breastfeeding: Prevention, the Importance of Proper Treatment, and Potential Complications. J Clin Med. 2020 Jul 22;9(8):2328. doi: 10.3390/jcm9082328. PMID: 32707832; PMCID: PMC7465810.}